Societatis iesv, segoviensis

legiis parum consideratè processit, ea, quæ pro-

priè talia sunt; iis, quæ similitudinariè tantùm<-P>@@

<-P>sunt talia, coniungens, vt ex citato Capite constat,

in quo sacrilegium, quod quis per violentarum

manuum iniectionem in Clericum vel Mona-

chum incurrit, & per violatam Ecclesiæ immu-

nitatem, & iniurias in eadem Sacerdotibus irro-

gatas; aliis tum præfatis, tum etiam omnibus di-

uinæ legis transgressionibus, siue per ignoran-

tiam siue per negligentiam, adnectit. Qui ergo

auctoritatibus præfatis nituntur, nihil obtinere

possunt, sed quamdam similitudinariam exten-

sionem, sicut in iuramento accidit, quod exten-

ditur ad similes loquendi formulas, in quibus

manifestè iuramentum non est, vt cùm quis ait;

Per patrem, aut matrem meam, aut per vitam v-

xoris, vel filiorum iuro: & certè, aut sacrilegiumDiscursu|aperto con-|cluditur.

esse proprium contendunt, quia contra religio-

nem est, & hoc non posse stare iam vidimus, quia

Auditor non est res propriè sacra. Vel tantùm

extensionem illam nominis, quâ ius vtitur. Quod

si damus; quid inde? An ex eo quòd extenda-

tur nomen, iniuria ad superiorem sphæram as-

surget? Ad hoc certè necessarium erat, vt ad reli-

gionem proprio aliquo modo pertineret; cùm

ergo non pertineat, quid interest erga similitu-

dinem nominis litigare? Vnde neque circa hoc

audiendus D. Villaroel Part. 2. Quæst. 11. Art. 3.

num. 24. vbi ex Dom. Solorzano & alijs sacrile-

gium esse absolutè pronuntiat.

  103 Illud maioris quæstionis est, an qui il-Inhonora-|tio an sit|crimen læ-|sæ Maie-|statis.

lis iniuriam inferunt, crimen læsæ Maiestatis in-

currant, & hoc iidem passim clamitant. Et cum

aliis affirmat Dom. Villaroel loco nuper adducto

num. 22. cùm tamen circa illud distinctio sit sa-

tis notabilis adhibenda. Crimen quidem læsæ

Maiestatis committi, communis resolutio est, pro

quâ textus, & Auctores congerit Farinacius in

Pract. crim. Part. 4. Quæst. 112. num. 136. &

seqq. Non quidem in primo gradu, sed in secun-

do. Id tamen ita accipiendum, vt tunc crimen

tale sit, quando iniuria irrogatur ratione officij;Notanda|pro resolu-|tione di-|stinctio de|iniuriâ|ratione of-|ficij, aut|ob aliam|caussam.

secùs si ex priuato odio, aut inimicitiâ: vt videri

apud eumdem potest. numer. 150. & duobus se-

quentibus: vel si ob prauos mores, de quo num.

155. Pro quo exemplum adduci potest eorum,

qui Togatum quemdam nocte intempestâ obser-

uarunt domum pellicis ingredientem, cùm ille

ex officio circumire ciuitatem ad custodiam simu-

laret, & eum non leuibus molestiis affecerunt.

Quod & videtur pariter asserendum, etiamsi ra-

tione officij iudex iniuriosè tractetur, quando

constat eum in officio iniuriam pariter intulisse.

Quod quidem negari nequit, quin grauis iniu-

ria sit; non tamen læsæ Maiestatis crimen, cùm

in iudice suo perperàm vtenti officio, non sit ani-

mus offendere Principem, sed id, quod contra

voluntatem, & auctoritatem est Principis, casti-

gare. Iniustum enim iudicium, non est iudicium,Iniustum|iudicem|non esse|iudicem.

& iniustus iudex, non est iudex reputandus, ex

D. Thomâ, & Cassiodoro, vt diximus Titulo 2.

num. 76. vnde nec tale iudicium à vultu Dei o-

ritur, & consequenter neque à vultu Principis,

ita nec ille in læso iudice debet læsus reputari.

  104 Quando autem dubium est, an rationeQuando|sit censenda|ratione offi-|cij facta|iniuria.

officij, an verò ex odio, & inimicitiâ ortum

habuerit offensio, ad coniecturas esse recurren-

dum affirmat cum aliis Farinacius num. 154. ex

quibus illa pro officio videtur valida, si in ipso<-P>

@@0@

@@1@130 Thesauri Indici Titulus IV. Cap. XIII.

<-P>actu officii, & exercitio judiciario fuerit irroga-

ta. Non ergo talis, quando judici nondum in

Tribunali sedenti, aut post descensum ab eo quid-

quam iniuriosum infertur. Si præsertim Iudex

partem potiùs litigantem quàm judicem agat: vt

in facti contingentiâ accidit; altercantibus inter

se Sacerdote quodam, & Auditore, circa prædio-Casus spe-|cialis.

rum aquæ ductum; & eâ de causâ, cùm se iniustè

grauatum Sacerdos crederet, & in Auditorio Re-

gio res ageretur, cum collitigante suo, præ tribu-

nalis foribus, nescio quid contentiosiùs, quàm

deceret peractum, quod est exilio mulctatum;

auctoritate tamen Prælati, qui ad id est monito-

riis Iudicum incitatus. Cùm ergo res arbitraria

sit, caueant sibi ad huiusmodi iniurias proni; quia

Iudices talium causarum suum in illis negotium

agunt, auctoritati consulentes suæ, & omnimodæ

immunitati. Quod tamen Iudices ipsos etiamAuditores|quàm de-|beant cau-|tè in caussis|procedere.

debet ad moderationem in judicando compelle-

re; quia in eo partes simul & judices sunt; vnde

peccare grauissimè possunt, si stante pro reo vero-

simili defensionis fundamento, ad rigorem sem-

per inclinent, & seueriora sectentur. Quod enim

communis habet Scriptorum vox, in criminibus

sole clariores debere esse probationes, quod ad

factum spectat, id etiam suo modo circa ius di-

cendum; quòd scilicet, vt ad seueriorem pœnam

damnatur reus, sole clariora debeant in jure fun-

damenta suppetere: vtriusque enim ratio eadem

videtur. Vnde est regula juris notissima, cùm sunt

partium jura obscura, reo fauendum est potiùs, quam

actori 11. in Sexto. Neque crimina contra judices

alicubi inueniuntur excepta; licèt verissimum sit

grauiùs aliis punienda.


§. II.

Quid de Ecclesiasticis iniuriarum au-

ctoribus.


105 POsse illos in carcerem mitti, si delictumEcclesiasti-|cos posse à|judice laico|in carcerẽ|mitti, quo-|rumdam|sententia.

ita exigat, aut pœnâ pecuniariâ coërceri,

si irreuerentia interuenerit, quæ non leuis mo-

menti sit, vt si coram eis pertranseant nullo reue-

rentiæ signo adhibito; affirmant Pereira, & Bo-

badilla, quos adducit Diana Parte 1. Tractat. 2.

Resolut. 26. & Tiberius Decianus apud Dom. Fe-

licianum à Vega. Relectione in caput. si diligenti de

foro competenti num. 58. & ipse Dom. Felicianus

cùm num. 56. & 57. absolutè affirmet ClericumD. Felicia-|nus à Vega,|vt tempe-|ret illam.

contra judicem delinquentem, de illius foro non

effici; cum aliàs ex jure habeatur id ita esse respe-

ctu aliorum; eò quòd illi suo possunt renuntiare

foro, quod faciunt eo ipso, quòd contra judicem

delinquunt; non tamen Clerici: citato tamen

num. 58. cum citatis conuenit, si coërcitionem

non exerceant auctoritatiuè, & quasi proprio iu-

re, sed ex permissione Pontificis, cui illa non vi-

detur displicere, si carceratio non sit diuturna,

sed intra viginti quatuor horas Clericus suo Præ-

lato præsentetur. Pro quo & facit Clericum Re-

gio fungentem officio, si in eo delinquat, priuari

eo posse & mulctari, vt tenent multi, quibus-

cum Dom. Villaroel Parte 1. Pacificæ gubernationis

Quæst. 1. Art. 8. num. 68. & 69. Quibus non ob-

stantibus

  106 Dico Primò. Si Clericus non sit pa-<-P>@@

<-P>ratus in crimine prosequi, aut id verosimiliter ti-Assertio 1.|non paratũ|in crimine|prosequi te-|neri non|posse.

meatur, teneri nequit, & clausurâ premi. Constat

ex manifestâ Iuris decisione Cap. Vt famæ, de sen-

tentiâ excommunicationis, in quo sic loquitur

Innocentius Tertius: Laici verò citra excommuni-

cationis sententiam capere Clericos, & ad judicium tra-

here possunt, si oporteat, etiam violenter; dum tamenCap. Vt|famæ, de|sent excom.

id de mandato faciant Prælatorum, quorum illi sunt

jurisdictioni subiecti, & quorum est corrigere criminosos;

cùm hoc non ipsi, sed illi, quorum auctoritate id faciunt,

facere videantur; dum tamen non ampliùs eorum vio-

lentia se extendat, quàm defensio, vel rebellio exigit Cle-

ricorum. Sic ille: juxta quam decisionem id sequi-

tur quod intendimus; nam respectu eius, qui

non est paratus in crimine prosequi, aut de quo

id verosimiliter non timetur, nulla defensio, aut

rebellio est, neque beneplacitum Prælatorum

expressum aut tacitum. Tacitus namque præ-

sumi verosimiliter potest, quando ex capturâ

damnum imminens impeditur; quod velle Præ-

latus debet; & si adesset, rationabiliter credi po-

test judicis auctoritate ad illud impediendum fore

vsurum; & juxta hanc intelligentiam accipiendi

sunt, qui dicunt Clericum in flagranti crimine

deprehensum, capi posse, & ad Prælatum remitti:

qui videri possunt apud Dianam suprà Resolut. 11.De fuga|suspectum|capi posse.

& 12. vbi obseruare juuat, etiamsi nihil prætereà

timeatur nisi fuga, id aliquibus videre sufficiens;

cuius ea esse ratio potest, ipsam fugam damnosam

esse, tum ob rationem, quam adducit Pontifex

citato Capite; quòd scilicet, publicæ vtilit atis inter-

sit, ne crimina maneant impunita. Tum etiam quia

sic fugiens, & ab oculis Prælatorum remotus,

addere peccata peccatis potest, & turbarum occa-

siones excitare. Pro quo videri possunt Sousa in

Bullam Cœnæ Can. 16. Disput. 82. num. 9. & Ioan-

nes de la Cruz in Directorio Conscientiæ, Parte 1.

Præcepto 8. Quæst. 3. Art. 1. Dub. 3. Conclus. 3. P.

Fragosus Tomo 2. Pag. 251. num. 329. & alii, apud

ipsos, & apud Barbosam in Collectaneis ad Decreta-

les, cap. citato n. 5. & nouissimus D. Villaroel Parte

2. Quæst. 11. Art. 3. n. 30. & seqq.

  107 Dico secundò. Clerico irreuerenti ne-Assertio 2.|non posse|pœnam pe-|cuniariam|irreuerenti|imponi à|laica pote-|state.

quit ab Auditore, aut Audientiâ totâ, seu quo-

cumque alio judice, pœna pecuniaria imponi.

Sic citati à Dianâ, & contrarium est prorsus im-

probabile, quia contra libertatem Ecclesiasticam,

in Iure Canonico, & Bullâ Cœnæ specialiter de-

claratam & pœnis adiectis communitam. Neque

apparet vnde talis licentia fundari possit, quæ

nullibi fundamentum habet, nisi in aliquorum

scriptorum, qui laici fuêre judices, minùs piâ erga

Ecclesiasticos affectione.

  Nec dicas Clericos capi posse & ita etiam inEx captur à|non benè|argui.

pecuniâ mulctari: quod minus est ex Cap. Cui

licet, de regulis juris in Sexto: vbi sic dicitur: Cui

licet quod est plus, licet vtique quod est minus. Ex L.

eadem. D. eodem Titul. Nam inprimis id est valdè

dubium, an scilicet plus sit capi, vt statim tradatur

Iudici, an pœnam pecuniariam soluere; quia prior

pœna nihil demit, & captura cum debitâ reue-

rentiâ est executioni mandanda; pecuniæ autem

jactura pluris solet ab Ecclesiasticis æstimari. De-Regula.|Cui licet|plus, qua-|liter acci-|pienda.

inde. Regula illa plures habet exceptiones, de qui-

bus Glossa. Et tantùm habet verum, quando id

quod est minus, in eo, quod plus est, continetur.

Vt in materia præsenti, cui licet capere, licet ar-<-P>

@@0@

@@1@Circa inhonorantes se vt peccare Auditores queant, vindictæ, &c. 131

<-P>mis spoliare, quia benè capi & teneri nequit, si

suis ille armis instructus relinquatur; & etiamsi

non sit capiendus ne vlteriùs nocere possit. Quid-Qui potest|capi, an|possit armis|spoliari.

quid de hoc aliqui in contrarium sentiant, quos

adducit, & sequitur Diana suprà Resolut. 10. &

Part. 2. Tractatu 1. Resol. 28. Nam pro assertio-

ne positâ stant complures, & inter eos præstan-

tissimi Theologi vt fatetur Diana eos allegans.

Neque priores videntur contradicere in casu à

nobis proposito; quando scilicet Clericus nequit

commodè ad suum judicem deferri, & aliàs in

capturâ inconueniens apparet; tunc enim eum

armis spoliare licitum erit; immò & expediens,

vt nocumenti vlterioris occasio præcidatur. Item,

cui licet plus, licet & minus, quando tale est in

eodem genere actionis, nec potest rationabiliter

judicari Superioris id esse contrarium voluntati.

Sic cui licet carnes comedere die jeiunii, licet &

oua. Non tamen licet potenti administrare Eu-

charistiam, Sacramentum administrare Baptismi,

Pœnitentiæ & aliorum, quæ minora sunt, de qui-

bus proportionaliter eadem ratio est, vt minora

non liceant, eo ipso, quòd liceant maiora: & ge-

neraliter vbi est diuersa ratio, & fundamentum a-

liter coniecturandi de superioris voluntate, aliter

sentiendum est, vt in præsenti. Prælatus enimRatio di-|uersitatis|in capturâ.

circa capturam potest esse rationabiliter bene-

placens ob rationes dictas; non ita circa mul-

ctam pecuniariam; quia in primo ministri laici

eius etiam ministri sunt, vt Pontifex citato Cap. Vt

famæ, affirmat: in alio verò judiciariam potesta-

tem vsurpant, mulctam vt judices imponentes,

quod quidem Ecclesiasticæ libertati penitus ad-

uersatur.

  108 Non ergo circa hoc admittendum est,Distinctio|circa hoc|D. Felicia-|ni minimè|probanda.

quod Dom. Felicianus tradit; hoc scilicet laicis

Iudicibus concedi, non vt auctoritatiúe, & suo

quasi jure id faciant, sed ex Pontificis beneplaci-

to. Si enim hoc illis semel concedatur, parum

ipsi de illâ respectuum diuersitate curabunt, in

libertatis Ecclesiasticæ certissimum detrimen-

tum; & deinde Pontificis voluntas, vt vidi-

mus, in contrarium vergit, nec præsumi illa,

nisi præsumptuosè, potest. Quod in IndiisIn Indijs|quantùm|oporteat|honorari|Sacerdotes.

præsertim obseruandum, in quibus Eccesiasticis

honor est eximius tribuendus, vt Neophyti erga

Christianam eruditionem, quam ab ipsis hau-

riunt, potentiùs afficiantur. Ex quâ persuasio-

ne Ferdinandus Cortesius, nulli nisi sibi interFerdinandi|Cortesii|exemplum|singulare.

Heroës bellicos comparandus, Sacerdotibus sin-

gulari reuerentiæ affectu se prosternebat, & eorũ

manus osculabatur, vt hoc vidẽtes Indi magnum

aliquid de eorũ conciperent dignitate. Quod qui-

dem non sine eximio fructu ab eo peractum; fides

enim cum pietate in Mexicanis regionibus meliùs

est, quàm in aliis, propagata. Videatur Fr. Ioannes

de Torquemada in Monarchia Indica. Parte 3.

Lib. 15. Cap. 10. Vbi de Cortesii occursu primis

gentium illarũ Apostolis è Familiâ Franciscanâ.

  109 Hinc apparet excessisse Auditores Can-Audientiæ|cuiusdam|factum nō|probandũ.

cellariæ cuiusdam, qui Concionatori eiusdem

Ecclesiæ Præbendario mulctam pecuniariam sa-

tis magnam decreuerunt, ob salutationis officium

in Concionis exordio non ita honorificum, vt

ipsi censuerunt; qui nescio quid aliud sibi ex-

hibendum intimarant. Quod quidem non om-

nibus est Togatis dominis probatum, & ita cùm<-P>@@

<-P>eâ de re sermo mihi in scribendo ad eorum vnum

incidisset, qui non aderat in occasione præfata,

prudentissimè & Christianissimè rescripsit, & ita

illius verba non grauabor, ad aliorum exemplum,

his paginis adiecisse. Sic ergo ille post alia scribit,Docti &|pij Senato-|ris epistola.

cuius non oportet nomen expressisse: El caso que

refiere V. P. se obro apriesa segun vi por los autos.

Dueleme mucho que talvez en mi casa, ô en la agena,

en la calle, en la plaça, y en el Tribunal, no paresco Mi-

nistro del Rey, si no de mis liuiandades, y pasiones, deley-

tes, y vicias, y en la Yglesia, y en los templos, alli solo

aspiro à la Magestad: alli si pretendo la competencia, aun

con la diuina viuamente repræsentada à todas luces en

un Prælado reuestido de Pontifical, como en los ministros

seculares la humana Dios nos desu gracia, &c.


§. III.

Circa concionatores eo in munere modera-

tionis regulas trangredientes.


110 ET quia de Concionatoribus mentio àConciona-|torum quo-|rumdam|excessus.

nobis est inducta, negari quidem ne-

quit plures eorum circa hoc grauiter delinquere;

Senatores Regios, ac supremos ipsos Gubernato-

res, apud populum traducentes. Tum dicendi

modo, qui satyricus potiùs est, quàm Euangeli-

cus; tum exprobratione actionum, de quibus tu-

multuariam notitiam, & ab inuidiâ, & malauo-

lentia sæpiùs ortam, habuerunt: tum denique

eorum narratione, quæ licet vera sint, sine au-

dientium scandalo non referuntur, jurisdictione

circa hoc Prælatorum vsurpatâ, ad quos tantùm

spectat peccantium publica districtio; cùm re-

prehensiones huiusmodi ad correctionem frater-

nam reduci nequeant: in quâ occulta debet mo-

nitio præcedere, & alia seruari à Christo tradita,

in quibus animaduersio adeò publica delicti non

inuenietur. Et quidem concionatores, aut indo-non excu-|sabiles.

cti sunt, & vulgari linguâ scriptis libellis instru-

cti ad dicendum procedunt, in quibus quàm sit

ignorantia damnabilis, satis est unicuique perspe-

ctum. Aut litterati, & ii, quod ad eorum obli-

gationem spectat, non ignorantes, aut malitiâ, aut

passione, vel populo placendi libidine, in huius-

modi videntur absurda prosilire. Quod si zelo

quisquam ducatur: non secundùm scientiam, vt

liceat illi Apostoli sententiam applicare, sic scri-

bentis. Rom. 10. v. 2. & 3. Testimonium enim perhi-Rom. 10.|v. 2. & 3.

beo illis, quod æmulationem Dei habent, sed non secun-

dùm scientiam. Ignorantes enim justitiam Dei, &

suam quærentes statuere: justitiæ Dei non sunt subiecti.

Ignorant equidem justitiam æmulatores isti, con-

tra quam peccant inhonorantes Magistratus, &

alienam jurisdictionem vsurpantes, suam volen-

tes statuere, dum se ad hæc officii aiunt obliga-

tione teneri, quod dicendi imperat libertatem.

Quam quidem non negamus, sed contra vitiaOptima|Concionādi|formula.

suauitate dicendi temperatam, de quo sic Diuus

Isidorus Pelusiota lib. 3. Epist. 397. Sermonis quidem

libertati suauitatem admiscere oportet, diuinæ autem de-D. Isid. Pe-|lusiota.

xtræsanitatem permittere. Hæc ille Moysis, Eliæ, &

D. Ioannis Baptistæ exempla prosecutus. Sit ergo

rigor iustitiæ semper feruidus, sed numquàm præceps, vt

D. Bernard. admonet Epist. 25. quando de iustitiæ

obligatione ita sunt prefati Ministri verbi soliciti.<-P>

@@0@

@@1@132 Thesauri Indici Titulus IV. Cap. XIII.

  111 Ex experientiâ quidem compertissi-Dicendi li-|bertas con-|tra Guber-|natores exi-|tiosa.

mum habetur hanc dicendi libertatem, quam

communiter Concionatores in ore habent, &

quâ maximè gloriantur, parum esse proficuam;

immò & exitiosam frequentia experimenta de-

monstrant. Circa quod Diuus Ignatius Parens

in libro verè aureo, verè diuino, exercitiorum

circa finem in Regulis seruandis, vt cum Orthodoxâ

Ecclesiâ verè sentiamus. Reg. 10. ita scribit: licèt au-Præclarum|circa hoc|D. Ignatij|documen-|tum.

tem non reperiatur vbique ea, quæ deberet esse, morum

integritas; si quis tamen, vel in publica concione, vel in

populari commertio, ipsis obloquitur, generat potiùs dam-

na, quàm aliquid afferat remedij, aut vtilitatis; cùm

nihil aliud sequatur; nisi exasperatio, & obtrectatio

populi aduersùs Principes, ac Pastores suos. Temperan-

dum est igitur ab isto inuectiuarum genere. Sic ille: Pro

quo & Diuus Isidorus Pelusiota citato libro, Epi-

stolaq́ue, ita loquitur: Scio me persæpè mihi ipsi hu-D. Isidorus|Pelusiota.

iusmodi quoddam consilium præbuisse: O Isidore, quo-

niam res magnæ magnis periculis confici solent, eâ, quâ

decet, loquendi libertate vtere; fortaßis erubescent ij, qui

in peccatis erubescere minimè norunt. Ac quidem fortaßè

aliquid efficies: sin autẽ aliquid etiam iniucundi patiaris;

cũ Prophetis, & Apostolis at alijs sanctis viris patieris,

cum quibus tibi, qui vnus è vulgo es, optandũ est etiam