Societatis iesv, segoviensis

@@0@

@@1@

@@0@

@@1@

@@0@

@@1@

@@0@

@@1@

@@0@

@@1@

R. P. DIDACI

DE AVENDAÑO

SOCIETATIS IESV

THESAVRVS

INDICVS.

@@0@

@@1@

@@0@

@@1@

R. P. DIDACI

DE AVENDAÑO

SOCIETATIS IESV,

SEGOVIENSIS,

In PERVVIO iam pridem publici & primarij S. Theologiæ Professoris,

& in Sacro Inquisitionis Sanctæ Tribunali adlecti Censoris,

THESAVRVS INDICVS,

SEV GENERALIS INSTRVCTOR

pro regimine conscientiæ, in iis quæ ad indias spectant.

TOMVS PRIMVS,

Ea continens, quæ ad Ciuilem præsertim conducunt Gubernationem.

#(IMAGE)

ANTVERPIÆ,

Apud IACOBVM MEVRSIVM.

Anno M. DC. LXVIII.

@@0@

@@1@

@@0@

@@1@

REGIO INDIARVM

CONSILIO

inter svprema catholici

HISPANIARVM REGIS

INSIGNI.

THesavrvs Indicvs Regij sanè iurisSic Ordi-|nationes,|de quibus|Titul. 5.|Cap. 9.

est, Senatvs Amplissime, & Thesau-

rum Indicum, non è terræ visceribus ex-

tractum, sed ex Sapientiæ receptaculis

profundis elicitum, & Sapientium ductu ad commu-

nem vtilitatem studio peruigili coaptatum, publicæ

tradendum luci, Indicâ ex regione, omnium Reginâ,

transmitto. Suos enim habet Sapientia Thesauros re-

ceptaculis pretiosis inclusos, de quibus Siracides, Om-Eccli. 1.|v. 21.

nem, inquit, domum illius implebit à generationibus, & receptacula

à Thesauris illius. Cùm ergo Regij iuris sit, Regijs vide-

batur obtutibus destinandus. Sed Claritudinem il-

lam, humanissimam licèt, formidinis ingenuæ vellica-

tione suspiciens, familiarius quærit hospitium, in quo

& iustitiæ debitum, dum Cæsari, quod est Cæsaris,

redditur, & censuræ votum, litteraturæ omnigenæ

Primoribus reseruatæ, cum maiore animi mei latitu-

dine copulentur. Celsitudinem proptereà Vestram

S. A. Sapientię gloriosa Congeries, singulare integrita-

tis Exemplar, probatę fidei selectissima Concio, pru-

dentiæ plus meritis quàm annis coronata Senectus,

confidenter adeo: in quâ & Regius splendor, & fortu-Caßiodo-|rus Lib.|3. 33.

nandi operis argumenta conueniunt. Lætamur tales viros<-P>

@@0@

@@1@

<-P>emergere, qui Senatoriâ mereantur luce radiare, vt laude conspicuis

deferatur gratia dignitatis. Erit ergo Thesavrvs præsens

tali luce conspicuus, si & probari contingat: in quo

& pro Senatoriâ augendâ luce documenta non peni-

tùs contemnenda succurrent. Vestra res agitur, Viri

Clarissimi; nec qualiscumque, sed animæ, conscientiæ,

æternitatis: & sacra Sapientia, quæ in Consilio habi-

tationem suâ dignam Maiestate constituit, vt clamat

ipsa, dum ait: Ego Sapientia habito in Consilio; suos etiamProu. 8.|v. 12.

per me clamores cumulat: dignissima equidem quæ

& per me clamans, contemptibile aliàs organum,

dum oracula tantummodò veritatis insonant, audia-

tur. Vt & hoc loco sit etiam illud verissimum: Sanauit

iterum Sapientia, per contemptibile lignum iustum gubernans.Sapient.|10. v. 4.

Cumq́ue opere in ipso clamem, nec paucis profectò

clamoribus, ad felicissimi cursus Celsitudinis Vestræ

fortunatum exitum, vt sperare sat iuuat, profuturis:

hîc multus non ero, animum expressisse contentus;

temporarium nihil, proquo Vestrasolent fatigari sub-

sellia, penitùs affectantem. Deo, Deo, (ipsum testor)

non carni vnquam, aut sanguini militaui: & modò

Æternitati proximus militabo? Ne etiam

  In publica commoda peccem,Horatius|Epist. 1.|Lib. 2.

Dum longo sermone moror tua tempora, Præses,

Præsidiumque Noui, curis & legibus, Orbis.

CELSITVDINIS VESTRÆ

                    minor seruus

didacvs de avendaño.

@@0@

@@1@

INGENVO LECTORI.


SAcratioris Theologiæ partus iam pridem meditatus, ex quibus

aliqui publicam iam lucem conspexerunt, & scholis & sugge-

stibus pro meo voto, vtinam & successu parili, profuturi; aliud

nunc scriptionis genus aggredior, vt quod est ætatis & virium

reliquum, inter occupationes alias, religioso proprias instituto, commu-

nibus faciam vtilitatibus deseruire: & quamuis ætas & infirmitas quietem

potiùs desiderent, quàm laborem, vt cum Goffrido loquar Lib. 1. Epist. 14. illumGoffridus.

tamen, non quia necessarium, sed quia vtilem (quamquàm & necessarium

erit fortè qui iudicet) non recuso, vbi & debiti officij videtur titulus per-

urgere. Per quinquaginta enim iam ferè annos Indiarum incola, & in

nobilissimo earum Tractu benignam & peculiarem Dei prouidentiam

expertus, non possum non me iisdem multipliciter agnoscere debitorem.

Vt ergo grati animi aliquale exhibeam monimentum (vtinam esset illud

ære perennius) id destinaui animo, quod operis Titulus repræsentat. Neque

enim generalem debui, aut potui, instructionem moliri, & ea omnia, quæ

ad iudiciales caussas pertinent, geminatis & magnis voluminibus com-

prehendere, pro quo alij Iuris vtriusque Consultissimi desudarunt.

  BuccæIuuenalis.

Noscenda est mensura tuæ:

quod prudenter admonuit Iuuenalis Satyra 2. Ideò rem conscientiæ præ-

sertim ago, & per sacra discurro, dilucido, licèt breui sæpiùs sæpè compen-Tomo I.|Proble-|mat. in|Præfat.

dio; quandoquidem materiæ grauitas non semper patitur breuitatem; a-

mabilem profectò, vt me alibi cum Diuo Hieronymo admonuisse re-

cordor.

  Quòd Thesaurum dixerim, nemo, vt arbitror, sugillauerit: frequens

enim ille apud scriptores Titulus; vnde extant: Thesaurus sacræ scripturæ,

Thesaurus linguæ sanctæ, Thesaurus linguæ Latinæ, Thesaurus linguæ Græcæ, The-

saurus vtriusque linguæ, Thesaurus linguæ Castellanæ, Thesaurus Catholicus, The-

saurus Ecclesiasticus, Thesaurus vtriusque Theologiæ, Thesaurus casuum conscien-

tiæ, Thesaurus Concionatorum, Thesaurus Geographicus, Thesaurus Politicus, The-

saurus Criticus, Thesaurus temporum, Thesaurus Sacerdotalis, Thesaurus Accur-

sianus, Thesaurus precum, Thesaurus verborum, & omnium antiquissimus

Thesaurus orthodoxæ Fidei D. Cyrilli Alexandrini. Quos, & alios, vti iactan-

tiæ quidpiam præseferentes, nullus sanæ mentis suis Auctoribus expro-

brauit. Et in præsenti quidem opere, vt Thesaurus dici possit, præter com-

munem illam rationem rerum plurium & vtilium in multorũ commodum

congestarum; illud speciale occurrit, quòd scilicet pro Indiis militet, de

quarum promouendâ, & conuenienter vrgendâ conuersione agitur; quod

eximium ministerium D. Paulus, Gentium Doctor, Thesaurum compel-

lauit, dum 2. Cor. 4. v. 7. ita scripsit: Habemus Thesaurum istum in vasis fi-2. Cor. 4.|v. 7.

ctilibus: sic enim graues Scriptores explicant, vt videri potest apud Pa-

tres Cornelium & Menochium, & exactissimos alios Litteræ Scrutatores.

Tum etiam quòd cùm ex Indiis magnæ in Europam transmittantur diui-

tiæ, quas Thesauri nomine vsus frequentissimus indicat, vnde vulgatissi-

mum illud, El Tesoro de su Magestad; qui transmitti scilicet quotannis<-P>

@@0@

@@1@INGENVO LECTORI.

<-P>solet: Non equidem eâdem compellatione indignæ iudicandæ diuitiæ

sapientiæ ex magnorum Auctorum scriptis, quasi ex locupletissimis Mi-

neris, eductæ, & in opus pro Indiis, & in Indiis elucubratum solerter apta-

tæ, indeq́ue in Europam traiectæ, vt ad plures etiam vtilitas Thesauri hu-

ius deriuetur. Sapientissimi Regis, cuius ore diuina est ipsa locuta Sapien-

tia, verba sunt illa: Si quæsieris eam quasi pecuniam, & sicut Thesauros effode-Prou. 2.|v. 4.

ris illam: tunc intelliges timorem Domini, & scientiam Dei inuenies. Sic Salomon

Prouerb. 2. v. 4. Minerarios ergo vult esse sapientiæ candidatos, & ita sibi

Thesauros comparare. Sed non qualescumque; eos tamen, qui sapien-

tiam habeant Dei timore peruigilem, & sic conscientiæ securitati inde-

fessè consulentem. Hoc meum Opus, hic labor est Thesaurus Indicus: sed

pro conscientiâ Indicorum quorumlibet instruendâ, Diuitiæ salutis sapien-

tia & scientia: timor Domini ipse est Thesaurus eius. Et hoc etiam ex cælestis

sapientiæ promptuario. Isaiæ 33. v. 6. cuius vaticinium ad Ecclesiam spe-

ctat, cùm propagabitur fides, vt ibidem subditur: & erit fides in tempori-

bus tuis. Sic multi apud P. Cornelium. Vnde congruentissimè ad India-

rum conuersionem adsciscendum, per quam est fides amplissimè pro-

pagata. Et isthæc satis, vt instituti nostri, & Tituli ratio sufficiens

habeatur.

  De ordine nihil, quem series ipsa designat, & sacrorum Canonum po-

test imitatione aliquatenus commendari. Stylus ipse se prodit; non equi-

dem nimis elaboratus, quia pro huiusmodi rebus incongruus; sed non pe-

nitùs inconcinnus. Cur enim talis? Quod in Ioanne Cassiano à Gennadio

laudatum in illustrium virorum Catalogo, laudabiliter vsurpandum, dum sicGenna-|dius.

ait: Scripsit experientiâ magistrante, plano & librato sermone. Sic ille. Potest

ergo & planus esse & libratus, vbi de conscientiæ instructione, experientiâ

magistrante, tractatur. Scio Origenem Homilia 9. in Numer. Thesaurum,Origenes.

de quo locutus Apostolus, gratiam esse diuini spiritûs censuisse, quæ in

vasis fictilibus, id est, in sermonibus rudibus, inelegantibus, & impolitis,

Legis & Euangelij abscondita continetur. Sed quis potens sicut Deus

noster, qui sic gratiæ suæ potentiam manifestat? Nobis de humanis ad-

miniculis addendum aliquid, quia humani sumus, & cum humanis agi-

mus, vt & humano etiam palato, hæc illecebra ad sublimiora trahendo,

blandiamur. Sic Patres, sic Doctores sacri; in quo, vti in re compertissi-

mâ, non est cur ampliùs disseramus. Neque plura, vt æstimo, à me Lector

exquiret, cùm sit experientiâ notum, paucis ex ijs, quæ huiusmodi sunt,

contentos esse Lectores.

@@0@

@@1@

INDEX

TITVLORVM,

CAPITVM

ET PARAGRAPHORVM

TOMI PRIORIS.

TITVLVS I.

De Indiarum iure, & Catho-

licorum Regum obligatio-

nibus circa illarum admini-

strationem.

CAPVT I.

AN liceat de Jndiarum iure,

in Catholicis Regibus du-

bitare.

§. I. Negatiua Positio sta-

bilitur. Num. 1.

§. II. Responsiones quorumdam confu-

tatæ. 7

§. III. Certissimum donationis Ponti-

ficiæ fundamentum. 13

§. IV. De gradu certitudinis Assertio-

nis propositæ. 17

CAPVT II. An earum terrarum,

quæ occupatæ à Catholicis Regibus non

sunt, poßit tutâ conscientiâ expugnatio,

& Coloniarum deductio, alijs Christia-

nis Principibus impediri. 23

§. I. De infidelibus & hæreticis quæ-

dam notatu digna præmittuntur. Ibid

§. II. Circa Christianos Principes reso-

lutio affirmatiua. 27

CAPVT III. An Rex Catholicus

Ministros Euangelicos in Indias pro-

prijs expensis mittere teneatur; & qua-

les futuri. 34


Corollarium peculiare. 41


CAPVT IV. Vtrùm exteri in ne-

gotio conuersionis Indorum rationabili-

ter excludantur. 42

CAPVT V. An, & quomodo de-

beat & possit Rex Catholicus Conquisi-

torum merita munerari. 47

CAPVT VI. An præmia, quæ vi-

dentur Conquisitorum propria, tuta

conscientia poßint alijs, in Hispaniâ

præsertim degentibus, applicari. 57@@

CAPVT VII. An licitè possint Re-

ges Catholici Ecclesiasticos benemeritos

Indiarum ob eum titulum in Beneficiorũ

præsentationibus anteferre. 62

CAPVT VIII. An Rex Catholicus

specialiter instructus esse debeat circa res

Indicas, & ea, quæ in ipsis geruntur,

graui conscientiæ obligatione. 77

CAPVT IX. An Rex Catholicus tu-

ta poßit conscientia eligere ad Indica

officia quos velit. Regio non audito Con-

silio, vel ipsius iudicium non secutus,

etiam in Ecclesiasticis. 83

CAPVT X. An in Beneficijs simpli-

cibus, quæ sunt Regiæ prouisionis, in

Indijs: & per concursum conferuntur,

possit Rex Catholicus minùs dignum

præponere digniori. 89

CAPVT XI. An Rex Catholicus sine

lethalis culpæ reatu Indos possit, aut eo-

rum aliquos, in totalem redigere serui-

tutem.

§. I. De generali seruitute resolutio ne-

gatiua. 98

§. II. Quomodo aliquando licita Indo-

rum seruitus. 103

CAPVT XII. Minerisne effodien-

dis possint Indi, talem non meriti pœ-

nam, sine labe culpæ lethalis addici. 109

CAPVT XIII. An Reges Catholici

securâ conscientiâ indulgere possint, aut

permittere, Indorum seruitium persona-

le. 119

CAPVT XIV. An Indi licitè pos-

sint ad labores alios Reipublicæ vtiles

inuiti conduci, vel id debeant sub grauis

culpæ reatu Reges Catholici prohibere.

§. I. Recensentur labores, & diuersæ

sententiæ, ac prima Assertio proponitur.

125

§. II. Assertiones aliæ pro Indorum ope-

ris magis in speciali. 129

§. III. Duæ aliæ Assertiones cum reso-

lutione vtilis quæstionis. 133

§. IV. Assertio 7. circa Cocam, & no-<-P>

@@0@

@@1@INDEX TITVLORVM,

<-P>tanda quædam circa illam. 138

§. V. Circa nonnullos alios Indorum

labores extrema resolutio. 149

§. VI. Additio circa genus quoddam

seruitij Indorum ab eorum originem tra-

hentis voluntate. 153

CAPVT XV. An sine grauis con-

scientiæ grauamine annua classium ex-

peditio à Rege Catholico poßit vllatenus

impediri. 156

CAPVT XVI. An officia honoraria

in Indijs vendi licitè à Rege Catholico

possint. 161

CAPVT XVII. Reges Catholici, vt

poßint tributa Indis imponere. 170

TITVLVS II.

De Regio Indiarum Consilio,

eiusque coram Deo obliga-

tionibus, vt conscientiæ se-

curitas habeatur. Num. 1.

CAPVT I.

AN Regij Indiarum Consiliarij sub

mortali teneantur rerum Indiarum

specialem notitiam studio & inquisitio-

ne solicita comparare. 2

CAPVT II. Consiliarij Regij quali-

ter ad prouidenda ea, quæ negotium fidei

in Indijs concernunt, teneantur. 9

CAPVT III. In proponendis ac

consultandis idoneis Ministris qualiter

Consiliariorum Indicorum conscientiæ

circa sæcularia officia poßint grauiter

onerari. 14

CAPVT IV. Circa Ecclesiasticas pro-

uisiones quæstio eadem. 22

CAPVT V. Grauia quædam incom-

moda, quæ vitare Regij Consiliarij de-

bent in Episcoporum prouisione, vt tuta

esse ipsorum conscientia queat. 31

CAPVT VI. An Consilium Indiarum

tutâ conscientiâ caussarum decimalium

cognitionem & decisionem assumat.

§. I. Assertio prima proposita & compro-

bata. 44

§. II. Responsiones quædam confutatæ.

48.

§. III. Circa duos Nouenos obseruanda

doctrina, & nouum robur ex Regiâ ces-

sione. 53

§. IV. Vlterior probatio, & notanda

quædam. 57

§. V. Jnstauratur probatio, & mani-

festus pro Assertione discursus. 64

CAPVT VII. An Regium Jndia-<-P>@@

<-P>rum Consilium possit sine graui conscien-

tiæ grauamine caussas Ecclesiastici fori,

& præsertim ad personas Ecclesiasticas

pertinentes, per viam violentiæ ad se de-

latas, adhibita cognitione tractare.

§. I. Diuersæ sententiæ, & quædam spe-

cialia pro affirmatiua. 68

§. II. Pro negatiua quæ videantur vr-

gere. 73

§. III. Resolutio difficultatis, & quæ-

dam pro Indijs. 79

§. IV. Assertiones aliæ pro Religiosis,

& dubij specialis decisio. 83

CAPVT VIII. Vtrùm Regium In-

diarum Consilium Pontificias Bullas ad

res Indicas spectantes licitè transmitti

prohibeat, nisi post earum inspectionem,

&c. 91

CAPVT IX. An Ordinationes Regiæ

pro Consilio Indiarum in conscientiâ obli-

gent Senatores. 96

CAPVT X. An Regij Indiarum Con-

siliarij suis legibus teneantur. 103

CAPVT XI. Vtrùm Regium India-

rum Consilium possit personas Ecclesia-

sticas inordinatè procedentes in Hispa-

niam auocare.

§. I. Duplex sententia, & vtriusque

fundamenta. 109

§. II. Resolutio Assertionibus explicata.

115

CAPVT XII. An idem, quod de alijs,

de Episcoporum auocatione aut remotio-

ne dicendum. 123

CAPVT XIII. An ratione styli pos-

sint Regij Indiarum Consiliarij in re-

scriptis ad Ecclesiasticos transmissis con-

scientiæ grauamen incurrere. 127

TITVLVS III.

De Proregibus Indiarum, eo-

rumque obligationibus ad

negotium animæ pertinen-

tibus.

CAPVT I.

QValiter Proreges Indici ad exemplum

vitæ teneantur. Num. 1.

CAPVT II. Erga familiam qualis

futurus Prorex Indicus, vt conscientiæ

stare iura possint. 8

CAPVT III. An liceat Indicis Pro-

regibus quæstuosos contractus exercere.

15

CAPVT IV. An Proreges Indici

munera possint accipere.

@@0@

@@1@CAPITVM ET PARAGRAPHORVM.

§. I. Tribus Assertis obligationis quali-

tas stabilitur. 22


§. II. Tres aliæ pro eodem Assertiones. 28