Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
107. Sect. 1. P. Escobar de Mendoza in Theologiâ morali pag. 349. P. Busembaum Lib. 3. Tractat. 5. Cap. 3. Dub. 7. num. 10. vt alios omittam. Qui obseruant, vix aliquo dissentiente apud. P. Moli- nam, damnum tale non deberi, nisi fuerit dedu- ctum in pactum, dummodo solutio fiat tempore designato; quia fortè mutuatarius eo cum onere non acceptasset. Si dicat fortè accepturum, & ita pro eo dubio aliquid deberi; quam difficul- tatem Auctores non tangunt. Dicendum id non obstare, quia melior est tunc conditio possidentis, & iuxta rationem, quam mutuum ex se dicit, iudicandum, dum mutuans nihil de obligationi- bus aliis adiicit, cùm posset adiicere. Et commu-<-P> @@0@ @@1@ missis, circa Indias occurrit tuo quærere nomine damni, qui tamen nullum videntur speciale timere. Vbi quæri potest an pro obligatione non repetendi mutuum, etiamsi ratio vrgens occurrat, possit aliquid exigi. Licèt enim de ratione mutui sit, vt non repetatur ante tempus designatum, id non videtur currere, cùm ratio inopinati euentus occurrit: hæc enim vide- tur esse mutuantium mens, cùm id tradunt, quod sibi non fore necessarium pro tempore mutua- tionis arbitrantur. Et aliud iuxta humanam con- ditionem præsumi nequit; quòd scilicet velit quis damnum pati, cùm habeat apud alium id, quo damno possit obuiare. Et ita videtur tenere Ca- ramuel num. 765. specialiter de mutuo locutus, quando pro solutione est terminus assignatus. Videndus etiam num. 743. vbi obligationem non repetendi, etiamsi indigeat, ait esse pretio com- pensabilem. Et etiam P. Molina: licèt enim Disp. 299. §. Si certus, asserat quòd si terminus præfi- xus fuit ad redditionem mutui, illud intra talem terminum debeat reddi; alioquin mutuatarius ad damna omnia tenebitur, etiam lucri cessantis, quæ ex morâ secuta fuerint; & non debere reddere anteà etiamsi petatur. Et §. Quando solutioni addat, quòd quando terminus præfixus non est, mutua- tarius debet illud soluere quando mutuans repe- tierit; non verò si statim petat, circa cuius spatij determinationem nonnulla tradit: subdit tamen sic: Nisi fortè superueniat sufficiens caussa, quæ cogat statim repetere. Quæ limitatio pariter currit, siue terminus præfixus sit siue non, quia vtrobique ratio est eadem. Et ita intelligendum quod ex professo probat Disput. 308. §. Est tamen, & 314. §. Interrogabis, & seqq. Pro quo & P. Amicus num. 98. P. Dicastillus Dub. 8. Malderus 2. 2. Pag. 449. Dub. 15. & alij. iusdem P. Molinæ circa commodatum, pro quo
quòd licet obligatio sit non repetendi illud ante tempus, pro quo commoditas concessa est, etiam- si petatur; quin potiùs si commodatario sine li- bero ipsius consensu auferretur, accipiens tam in conscientiæ foro, quàm in exteriori, teneretur ad interesse damnorumq́ue restitutionem, vt Ius Canonicum, & Ciuile tradit: nihilominùs si commodanti detrimentum aliquod inopinatò occurat, cui non possit, nisi commodatum repe- tendo contrariè, posse ita facere in vtroque foro, propter voluntatem præsumptam commodantis: sic enim de omnibus est singulis præsumendum, iuxta quod rei ipsius natura docet. Pro quo & P. Palaus Disput. 3. de Iust. Commut. Puncto 5. P. Dicastillus Lib. 2. Tract. 7. num. 8. aliique. Cùm ergo in mutuo eadem ratio sit, idem videtur pa- riter asserendum. Neque Cardinalis Lugo, qui Disputat. 25. num. 17. sententiam, admittentem posse aliquid accipi pro obligatione non repeten- di mutuum, falsissimam dicit, in hoc casu loqui- tur, sicut nec alij: non ergo obligatio talis est mutuo adstricta, & ita pretio æstimabilis debet in- dubitanter iudicari. probabilis, & ita se tueri possunt mutuantes,<-P>@@ <-P>quamuis neque contractum societatis inire velint cum triplici illa obligatione, de quâ dictum num. 109. in quo nec propria ratio mutui est, neque ad lucrum cessans habeatur respectus. Quia verò euentus isti inopinati rariores sunt, non debet pręmium æquale esse illi, quod propter probabile periculum peti posset, vt videtur clarum; & quia rarissimè his temporibus aliquod periculum re- cuperationis abest, licèt illud notabile non sit; ti- tulus iste præfato potest adiungi, & ex vtroque maioris præmij exactio justificari. Non videtur autem necessarium, vt hoc expressè in pactum deducatur, sed eo ipso, quòd à persona, quæ ab vsurarum cupiditate reputatur aliena, & moribus Christianis viuit, aliquid more solito ratione damni petatur; intelligendum est ad non peten- dum debitum ante tempus designatum obligari, quandoquidem alius non apparet titulus, quo præmium peti possit, & ita intelligendum est propter illum peti, vt in simili ait P. Dicastillus de contractu trigemino, de quo ait num. 109. cum aliis. §. 440. Poterit ergo mutuatarius ne- gare illud, si anteà petatur, nec proptereà ad dam- na secuta obligari. Quod etiam probabiliter dici potest, etiamsi mutuum sine obligatione aliquâ speciali fuerit datum, sed cum termino præfixo solutionis: quia eo ipso non posse ante illum re peti, etiamsi quidpiam inopinatum obuenerit, est probabile, & illud defendit Nauarrus in Manuali
quo priuari nequit à commodante, sicut neque donatarius re donatâ, quidquid donatori super- uenerit, qui debuit prouidere sibi pro talibus successibus, & dum non prouidit excipiendo illos, visus est nullum sibi ad repetitionem ius re- seruasse. vt thesaurum Regium augeant, qui quotannis in Hispaniam transmittitur, magnam pecuniæ co- piam à Mercatoribus mutuam accipere, sed sine præmio aliquo lucri, aut damni. Et quæri meri- tò potest an id liceat, licèt soluendam curent ex tributis, & iuribus aliis, quæ in Regias arcas fre- quenter afferuntur. Ratio autem dubitandi est: quia Mercatores non habent otiosam pecuniam, & ita dum eâ priuantur, lucrum eorum cessat, & damnis se non leuibus exponunt, pro quibus ta- men nullam recompensationem accipiunt, nisi fortè expensarum in recuperatione; nec videtur dici posse id sponte facere, quia vix est qui non faciat inuitus, & cum metu cadente in constan- tem virum, ne scilicet irā Gubernatorum prouo- cent, à quâ non est appellatio, nisi ad patientiam: vnde & possunt grauiora sibi damna subuereri: & vt metus grauis non sit, leuem sufficere ad indu- cendum obligationem in conscientiæ foro, quan- do ille tantùm est, qui dat caussam contractui, graues Auctores tenent, de quo dictum Titulo 7.
nino gratuitò talis mutuatio fiat; obligationem inde ad lucra, aut damna resultare, sicut contin- geret quolibet alio ad similem actum compellen- te. Iuxta receptissimam doctrinam de obligatio- ne talis quando mutuum est coactum. Pro quo & in speciali loquitur P. Molina Disput. 315. in principio, vbi inter alia exempla coacti mutui, &<-P> @@0@ @@1@ istud subiicit, si vasallus ideò Regi, aut alteri Do- mino temporali mutuum det, quia meritò timet fore ab eo vexandum, aut graues molestias ab eo passurum, nisi mutuum illi det. Pro quo & Sotus Lib. 6. de iustitia, quæst. 1. art. 3. Conclus. 3. in eadem casûs specie loquens. Rarus autem est, qui omnino gratuitò tribuat, & ita iuxta id, quod generaliter accidit, iudicandum. Sunt autem a- liqui nimis opulenti, qui nequeunt totâ, quam habent, pecuniâ negotiari, & si mutuum det mu- tum eis restat, quo possint damno cuilibet super- uenienti obuiam ire. Et hi solent gratuitò mu- tuare Regi, quia sic gubernantium gratiam sibi ad multa necessariam aucupantur; vnde talibus præmium nullum tribuendum præter illud, quod ipsis est ex gratitudine debitum, aut debito alio, qui iustitiæ non sit. Pro quo Auctores videndi apud Bonacinam Disput. 3. de contractibus Quæst. 3. Puncto 2. num. 6. 7. & 8. nec est contrarium quod cum aliis addit num. 9. eum esse vsurarium mentaliter, qui dat mutuò pecuniam Principi, sperans lucrum ex mutuo tamquàm pretium, & in recompensationem non gratuitam, nec libe- ralem: siue principaliter speret, siue minùs prin- cipaliter; siue aliàs non esset mutuatarius sine eâ spe, siue etiam mutuatarius fuisset ob amicitiam, vel ob alium finem. Loquitur enim de mutuan- te ob recompensationem non gratuitam, qualis non est ea de quâ loquimur; sperare enim com- modum ex mutuo etiam pretio æstimabile, dum- modò ex iustitiæ debito, non sit tribuendum, ex mente omnium, vt ipse ait, tradit Caramuel num. 740. vbi plures allegat; cuius, & doctrina alia ex num. 736. consonat; scilicet posse mutuum dari obligando aliquem ad id, quod aliàs tenetur facere. Quod & docet P. Filliucius Tract. 34.
subuenientibus, non erit contra rationem mutui si proptereà ipsi tribuatur. damna ex mora solutionis secuta, posse com- pensationem exigere in conscientiæ foro, certius est quàm vt debeat pluribus demonstrari. Pote- runt ergo sic fraudati vti compensatione in iis, quæ occurrent. In quo quidem gubernantium conscientiæ videntur onerandæ, vt soluant, scien- tes Regium patrimonium iis compensationum periculis à Mercatoribus verosimiliter faciendis exponendum. Dici enim nequit Gubernatores, dum mutuunt exigunt, vt thesaurum annuum impinguent, negotium Regis vtiliter gerere; cùm enim id, quod mutuò accipitur sit quàm primùm soluendum, quod in præsenti est auctum, anno est sequenti, è Regio thesauro detrahendum, & semper arcæ Regiæ immensis debitis onerandæ: quod quidem non videtur iuxta Regiam esse voluntatem. Rex ergo hac ratione nihil plus ha- bet, & alioqui damna compensationum patitur: sunt ergo illa gubernantium illaudabili proceden- di modo tribuenda, & ita Regio patrimonio sua integritas per restitutionem iuxta prudens fa- ciendam arbitrium, tribuenda. Quod tunc ces- sabit, si restitutio damnificatis fiat, vnde sperari possit eos à compensationibus ex Regiis iuribus faciendis abstenturos. Sed quis erit, qui ita re- stituat? videtur sanè Rex commodissimè facere,<-P>@@ <-P>dum à supremis Gubernatoribus in Hispaniam redeuntibus donatiua postulat, sic enim, & sibi consulit, & eorum conscientiis, scienter, aut in- scientium consiliis circa Regium patrimonium oneratis. proximè elapsis, cuius & modò dolendi effectus sentiuntur; in dubium vertitur; quomodo sit ei soluendum, qui mutuum dedit ante abrogatio- nis edictum. Pro quo videnda, quæ diximus suprà Cap. 4. difficult. & controuersum valde est, an famâ extante edicti proferendi circa imminu- tionem valoris possit fieri solutio totidem argen- teis, quot mutuò dati fuerunt, cùm iam minoris esse valoris videantur eo ipso, quòd proximè sint suum valorem amissuri. Modò enim sunt minus vtiles, quia non erit, qui vendere pro illis velit iuxta valorem pristinum, neque ad alios contra- ctus admittentur. Aliunde autem dum de immi- nutione valoris edictum non extat, videntur pri- stinum retinere, vnde & creditores compelli pos- sunt vt accipiant; circa quod tiatam erat seruaturus vsque ad tempus publica- tionis edicti, neque in mutuationis actu aliquid fuit circa solutionis modum in speciali conuen- tum, satisfacit qui totidem argenteos reddit, et- iamsi minoris iam valoris sint. Hoc tenent non solùm qui existimant fieri satis reddendo eam- dem quantitatem, quos adducit Caramuel. num. 730. sed etiam ex iis quidam, qui aliter circa id sentiunt, vt Syluester. v. Vsura. Quæst. 15. qua- tenus affirmat, quòd non licet mutuare pecu- niam, quam scio breuiter minuendam in valore, vt alia eiusdem pretij soluatur; nisi quando illam mox essem expensurus. Pro quo Alexandrum adducit in quodlibetis. Ex quo videtur idem senti- re in casu, quo quis mutuauerit nihil de mutua- tione cogitans; sic enim cùm seruaturus pecu- niam esset, & non mox expensurus, nequit pe- cuniam maioris valoris exigere, vel ab inuito ac- cipere, iam enim haberet lucrum ex mutuo. Quod tamen non ita accidit, cùm pecuniam mox erat expensurus; quia idem lucrum, quod modò habet, sic expendens habuisset. Pro quo etiam est P. Bauny. Tract. 6. Quæst. 37. Dub. 6. vbi sic ait: si pecunias ad diem, aut tempus, quo earum pre-
ratio in mutuo de seruandis pecuniis: & ita siue valor crescat siue diminuatur, eadem est haben- da ratio; & quidem quando augetur pretium. Ratio cur debeat talis respectus haberi, illa est, quòd mutuans ex beneficio detrimentum pate- retur, ad quod nulla lex obligat, vnde sua sibi esset damnosa charitas, vt citatus Auctor arguit, & est satis compertum: atqui cùm decrescit valor & tantumdem redditur, ac illud quod mutuans erat seruaturus, nullum damnum incurrit; ergo nulla in eo iustitiæ violatio est, & ita neque o- bligatio restitutionis Et quidem quod in rebus, circa quas contractus exercentur, habenda sit ratio temporis seruandi, vel non seruandi illas, negari nequit, quia sic habetur manifestè in Cap. Nauiganti. de vsuris, de quo iam dictum: ergo si- militer in pecuniâ, quia quoad hoc eadem om- nino ratio est. Fateor contrarium tenere Nauar-<-P> @@0@ @@1@ vers. Atque hinc Cardinalem Lugo Disputat. 25. num. 124. vers. Vltimo. P. Filliucium Tract. 34. num. 60. Caramuelem numer. 735. vnde negari nequit, quin hoc sit valde probabile. Contrarium autem vt probabile in Assertione propono, sicut & visum P. Filliucio, quia magis videtur fauora- bile in ordine ad praxim: mutuans enim nihil perdit, & mutuatarius graui se onere ex parte li- berat; & in præsenti caussa magis videtur fauen- dum mutuatariis, quia magis egent, vnde & eo- rum angustiæ subleuandæ. Præterquam quòd ra- tio pro sententia ista magis videtur vrgere. pecuniam, non videtur satisfacere, si eam soluat quando iam est destinata mutuationi, in quâ mi- noris valoris est futura, nisi mutuans eam possit expendere nihil de præsenti valore perditurus. Ratio est: quia nullus hoc pacto mutuum dat, talem ex mutuo iacturam facturus, esset enim hoc mutuationem, quæ opportunum est indi- gentium remedium, valde odiosam reddere, & ita minus vsitatam, ex quo grauia incommoda in conuictu humano sequerentur. Hoc videtur esse clarissimum. tuationi dictæ proxima, satisfacit qui debet ali- quid ob alios titulos, nisi nomine alterius agat se- cundùm explicationem statim exhibendam. Pro hoc stat communis vsus, de quo oculatus testis Caramuel, vt ipse testatur num. 728. quando tempore Philippi Tertij in Hispaniâ cuprea mo- neta mutata est; huius enim mutationis rumore sparso certis coniecturis, magnâ solicitudine, & diligentiâ, qui grauabantur ære alieno, vendito- ribus satisfaciebant, ne cogerentur posteà du- plum refundere. Vidimus hoc etiam annis præ- teritis argenteæ monetæ mutatione vulgatâ, cre- ditores enim per potestatem publicam compelle- bantur solutionem acceptare iuxta valorem pu- blicum. Quod quidem meritò fieri potuit, quia solutiones debent acceptari cùm fiunt monetâ currenti, quæcumque illa sit, vt vidimus n. 29. Est autem moneta currẽs, & vsualis, dum auctoritate publicâ non mutatur. Et licet ob difamationem minoris videatur valoris, eo nō obstante possunt creditores compelli, vt admittāt, quia & ipsi suos etiam possunt compellere creditores; esset enim magnum inconueniens, si solutiones non admit- terentur, quia contractatio cessaret, & rerum necessariarum copia non daretur; quandoqui- dem non essent, qui venderent, aut certè multò maiori pretio id facerent. Cùm ergo in contra- ctibus rerum istarum retineatur monetæ valor, & qui vendunt eam accipere compellantur; de- bet item valor idem in ordine ad solutiones reti- neri; non enim aliud æquitas patitur, & monetæ valor debet esse idem pro omnibus, quando non est auctoritate publicâ variatus. Quòd si credi- tor aliquis sit, qui compulsus accipere, nequeat iuxta valorem eumdem expendere, quia debitor ipse non est, vt compellere creditorem possit, nec censum habeat, quem redimat, & ita necessarium patiatur detrimentum, id certè per accidens est, & ad rationem boni publici parum conducens: nam quandoquidem aliquis est detrimentum passurus, aut debitor scilicet, aut creditor; nihil<-P>@@
quàm alius, illud patiatur. Et generaliter loquen- do, debitoribus est potiùs, quàm creditoribus fa- uendum, propter rationem adductam. num. 135. illi enim inter maiores versantur angustias; vn- de illa contra Creditores Dei exprobrantis vox Isaiæ. 58. v. 3. Et omnes debitores vestros repetitis. Circa id autem quod obstare poterat ratione pio- rum operum, diximus, num. 33.
Nisi nomine alterius agat; quia contingit, vt testa- tor iubeat determinatam aliquam pecuniæ quan- titatem in opus pium conferri, quæ sit apud exe- cutorem deposita, & circa quam nulla esse varia- tio valoris queat. Tunc autem non deerit exe- cutor (& talem aliquem nouimus) qui velit in- famata pecunia soluere, quod legatario soluen- dum. Sed est illud omnino à iustitiâ, & fidelitate alienum, quia contra manifestam testatoris vo- luntatem, & ius legatarij in eadem voluntate fun- datum. Est item contra leges depositi; vnde si testator debitum repeteret, nullo modo esset tali solutione contentus. Si ergo testatori non fie- ret satis, ergo neque legatario, in quem ille om- ne ius suum transtulit. Et simile erit, si quis; quod à testatore in optimâ monetâ accepit, velit Barras tribuendo exequi, quarum pretium fo- rense inferius est, vt necessariò legatarius in illis sit partem non modicam perditurus. lutione in superiori Assertione, intelligendum etiam in mutuatariis; quando mutuum non est omnino gratuitum; sed cum præmio ob lucrum cessans, aut damnum emergens. Ratio est, quia contractus tales ordinariè non fiunt in gratiam mutuatarij, sed respectus ad lucrum habetur, & ita non currit in illis fundamentum Assertio- Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|