Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
cialis est ratio ex Regiâ conniuentiâ: non enim Reges nostri possessores tales vt apertè iniquos tractari permittunt, sed vt benignè cum eis agatur seriò admonent, vti qui spoliari eos nolint, sed honestâ compositione seruire. Dum ergo illi parati sint ad compositionem huiusmodi, non sunt vt grauis peccati rei condemnandi, atque ad restitutionem nimis onerosam arctandi. Pro quo etiam facit tales agricultores terras suo labo- re conditionis melioris reddere, & ita domino pretiosiores, vt non penitus inuiti censeri de- beant, quandoquidem eorum negotium vtiliter agitur: & si labor huiusmodi non fuisset, terræ sic possessæ prorsus inutiles extitissent. Schedulâ Ann. 1535. habetur Tomo 1. pag. 65. & 66. Sic enim post commẽdatam terrarum distri- butionem additur: Conque loqueasise les repartiere, no lo puedan vender à Iglesia, sopena que lo ayan perdido y pierdan, y se pue da repartir à otros. Videtur nam- que illud manifestè contrarium Ecclesiasticæ im- munitati. Quod tamen conantur defendere D. Solorzanus suprà, pag. 994. in principio. & Dom. Escalona Parte 1. Lib. 1. pag. 98. num. 31. vbi ait quòd licet prædicta Schedula in Nouam-Hispa- niam fuerit directa, juxta illam etiam est in Pe- ruuio judicandum; quia ista duo regna eisdem legibus gubernantur, & eadem est in illis ratio. Putatq́ue rationem decisionis fuisse, ne decimæ, & consequenter Noueni Regij minuantur. Sed certè cùm odiosa & pœnalis talis dispositio sit, non debet vltra terminum, ad quem est directa, protendi, vt est communis sententia, quam tenent Nauarrus, Castrus, Glossa, Emmanuel Roderi- cus, P. Suarez, P. Salas, P. Molina, P. Thomas Sancius, quos adducit & sequitur P. Palaus Tomo<-P>@@
ctis iis quæ habet, num. præcedentibus. Diana Parte 1. Tractat. 10. Resolut. 26. vbi alios refert. Deinde in Peruuio talis dispositio in vsu non fuit, & ita ab illarum regionum Ecclesiis, & Religiosis compositiones admissæ, non solùm quando ter- tij possessores, sed cùm primi. Ex quo Regij Noueni nullatenùs imminuti in eâ quantitate, quæ per eorum labores non ampliùs compense- tur. Dum enim terras colunt, fructus habent quos vendant, & emptores cum venditionem re- petunt, ex eâ jura Regia magis accrescunt, quàm ex portione tenui additâ Nouenis accresceret. Quin etiam quòd hac ratione laicorum bona co- piosiora sunt, dum pro eleëmosynis non vrgen- tur, cùm habeant Religiosi vnde sustentari com- modiùs possint: ex maiori autem bonorum in priuatis copiâ, in Regem sua etiam emolumenta redundant. Schedula ergo dicta, & quia immu- nitati Ecclesiæ iuxta receptissimam sententiam aduersa, & illis expedita temporibus, quibus res istæ non ita attentè, accuratè, juridicè, & religiosè prospiciebantur, non multùm videtur vrgere, quę & aliàs per non vsum longissimi temporis meritò abrogata potest judicari. aquas etiam referendum; & fontes quidem ac scaturigines eius sunt, cuius & terræ, in quibus suam habent originem, vel quasi partes vel quasi fructus, & ita cum terris pariter conceduntur. Potest ergo quis eorum aquis pro libitu vti. Quod autem ex irrigationibus extra terras proprias fluit, impediri nequit quò minùs indigenti proficiat: vbi enim efluxerunt, jam domini prioris esse de- sierunt. Vnde qui vt vicino incommodent ac aliò diuertant vbi vtiles illi esse nequeunt, in- humanè agit, & grauiter contra charitatem pec- cat. Credo autem & contra justitiam peccare, quia Rex, qui terras donauit aut vendidit, nullo modo voluit eas sic transferre, vt aquæ ipsarum, quæ vicinis vtiles esse possent, inutiles redderen- tur. Et quidem si Rex ita vellet, contra charita- tem peccaret: ergo credendum non est inhu- manum illum abusum voluisse. Ex quo fit sic tradidisse illas, vt earum dominos ad non diuer- tendas inutiliter cum vicinorum incommodis obligarit. Quia verò prætextus aliqui ad diuer- tionem dictam afferri solent, & vtilitates affir- mari; sic facientes conscientias suas consu- lant, & Deo judice intentionis arcanum re- cognoscant. esse difficultas, quia illa communia sunt, vt ha- betur Instit. de rerum diuisione. §. 2. vbi sic dicitur: Flumina autem omnia, & portus publica sunt; ideo- q́ue ius piscandi omnibus commune est in portubus flu- minibusque. Sic ibi. Quod si ita est, licebit om- nibus, qui prædia in Indiis habent, pro libito a- quas educere ad irrigationem necessarias. Quod tamen ita non accidit: prohibentur enim tales sic agere, & pro irrigatione suæ sunt mensuræ & tempora constituta, vt omnibus prædiis a- qua suppetat, pro quâ solet vsque ad sanguinem decertari. Fluminum ergo aquas Rex distribuit vt dominus, vt jam non publica esse videantur. Ad quod quidem cum distinctione mihi videtur respondendum. Sunt quidem flumina publici<-P> @@0@ @@1@ domesticus pro ordinariis ministeriis: vnde & bibere quis gratis ex flumine quouis potest, & ad domesticas necessitates quantum voluerit de- portare. Hinc est illorum sententia, qui dicunt aquatores non debere alcaualum, quia aqua ve- nalis non est. L. Mela. §. finali D. de alimentis &
sus Tomo 1. pag. 400. num. 51. Non tamen licet vsus, ex quo detrimentum aliis prouenire possit: vt si quis velit partem fluminis in proprium commodum deriuare, ex quo alij damnum pa- tiantur: cuius sunt generis deriuationes ad irri- ganda prædia; quæ si cuique liceant pro arbi- trio, multis ad irrigationem necessaria copia de- ficiet, & ita detrimentum erit segetum manife- stum. Oportet ergo vt super hoc superior adsit prouidentia, per quam vnicuique aqua sufficiens tribuatur, inter prædia irriguâ proportione ser- uatâ. Tunc ergo aquæ sibi specialiter attributæ vnusquisque est dominus, vt eam possit prout voluerit agrorum suorum plantis & sementibus applicare. Ex quo sequitur & fluminis esse do- minium posse: sicut enim aquæ pro suo prædio attributæ dominus est: ita & qui agrorum om- nium esset dominus, in quibus prædia existunt, posset totum flumen ad irrigationes sibi com- modas applicare: vnde & illius etiam est domi- nus æstimandus. Posse enim flumina sub domi- nium cadere, communis sententia est, vt videri potest apud P. Lessium Lib. 2. Cap. 4. num. 52. id tamquam certum statuentem. Et hoc pacto rectè intelligitur quomodo Reges nostri in In- diis fluuiorum domini dici possint, quatenus sci- licet agros suo possent colere nomine, & flu- uium integrum ad irrigationes eorum deriuare. Quando ergo agros cum aquâ necessariâ ad irri- gationes tradunt, quod suum est tribuunt, & dominij actum exercent; nisi circa hoc velimus de nomine litigare. minem posse plus aquæ vsurpare sibi, quàm ei sic Regiâ impartione permissum: vnusquisque enim suæ est dominus portionis, vnde eam au- ferens iustitiam conuincitur violare. Et ita qui- dem generaliter asserendum est, vt ratio adducta demonstrat. Non tamen proptereà videtur de mortali peccato damnandus, & cum restitutio- nis onere, qui ex communi alueo plus aliquid sumat, quàm sit illi per publicam potestatem as- signatum. Neque enim res ista cum eâ videtur obligatione disposita, neque necessitates terra- rum ad vnguem dignosci possunt, aut propter vsurpationem huiusmodi notabile aliis detrimen- tum generari. Vnde & in hoc quotidianæ com- pensationes fiunt, dum quisque plusquàm illi im- partitum sit conatur attraxisse. Sunt etiam damna alia vicinorum communia, quæ compensari hoc pacto possint, cùm de eorum non constet qua- litate. Quin etiam quod aqua ex se res commu- nissima est plusquàm terra, vt diximus: & licet ad dominium pertinere possit quæ fluminum est, non tamen cum eo rigore quo alia: & ita il- lius distributio non est sub mortalis peccati reatu scrupulosis limitibus obseruanda. Si tamen quis aquam iam in agrum alterius immissam, & intra illum fluentem, inde ad suum deduceret, alueo,<-P>@@ <-P>per quem decurrat, aperto, non videtur à reatu dicto excusabilis & restitutionis obligatione; quia aqua illa specialissimè erat sub dominio prę- diarij illius, & sumptibus propriis inducta, & ita furtum in eo manifestè committitur, cuius & damnum ob irrigationis defectum pariter æsti- mandum. probabiles grauium Scriptorum loquentium in simili. Si quis contra prohibitionem in loco pu- blico communitatis pascat aut ligna cædat, non peccat mortaliter, neque ad restitutionem tene- tur, quidquid de peccato veniali sit. Ita Dom. Sotus de Iustitia & Iure Lib. 4. Quæst. 6. Art. 4. & alij, ex quibus P. Lessius suprà Cap. 5. num. 55. Quorum ratio est, quia in rebus his communi- bus non censetur notabilis iniuria committi per eos, qui aliàs ius habent, nisi fortè enorme dam- num inferatur. Idem est de incolis duorum oppi- dorum aut pagorum habentium loca compascua, vel syluas cæduas; si alij in aliorum pascuis pa- stionem exerceant, aut hinc inde lignentur, Sic P. Lessius ibidem & Bonacina Disput. 1. de Resti-
ducit. Quorum ea est ratio: quia licet ius ad ta- lia absolutè desit: tamen quia passim scitur con- trarium ab vtraque parte fieri, censentur com- munitates vicissim condonare quod sublatum fuerit, contentæ mulctâ, si qui in furto capiun- tur. Ergo & licebit quod de aquâ diximus pro- pter similes rationes. Vbi & sine scrupulo à ser- uis vicini prædij aqua petitur, nonnihil pecuniæ dato. Cùm autem illi peccarese in hoc grauiter existiment, eâ certè ratione non licet, nisi illis id esse licitum quis persuaserit. Quod erit qui- dem frequenter, eo quòd miseri isti alimenta la- bori congrua non accipiant, vnde & possunt si- bi consulere de bonis dominorum, & ita aquæ venditione. In villicis autem non sic accidit, qui ex officio damnis tenentur occurrere; vnde & ad restitutionem obligantur. Vide P. Gasparem Hurtadum Disput. 1. de Iure, Difficult. 32. §. Ob-
mento prædij, cui præest, id stare posse, & satis sit circa rem istam instructus, quales non pauci inueniuntur. bus ex iisdem Regio patrimonio adiectis. Hispaniâ: vnde quæ communia vtrobique sunt, non est cur laxo calamo persequa- mur. Posse illa vendi iam vidimus Titulo 1. Cap. 16. Sed inquirendum circa hoc §. §. seqq. quod discussione aliquâ videtur indigere. Et ita sit
@@0@ @@1@ est audacter improbandum, licet querelæ graues emptorum imprudentium audiantur; Im- prudentium quidem: quia euentum talem quan- do ad emptionem prosilierunt, verosimiliter fu- turum minimè præcauerunt. Et modò quidem de officiis non ago vendi solitis: in illis enim nullus esse distractus solet; venduntur enim iux- ta dispositionem legitimam à Regio Indiarum Consilio transmissam, à Gubernatoribus, atten- tis omnibus circumstantiis, vnde vix locus esse pœnitentię potest ex parte vẽdentis: sed de Offi- ciis aliis, quæ vendi non erat in vsu, aut nouiter introductis, cum salariis pinguibus. Eo enim ipso quòd salaria adeò pinguia sint, & quod pro officiis datur, illis improportionatum, potuerunt ementes pœnitentiam vendentis ob læsionem e- normem, aut saltem magnam, coniectare. Quan- do enim enormis est, quia citra dimidium iusti pretij, eodem Rex vti iure, quo alij, potest. Si verò aliàs, potest similiter priuilegio frui, quo & multi alij, scilicet restitutionis in integrum: hanc enim Principi competere non recognos- centi superiorem circa bona Coronæ, & quæ Reipublicæ sunt, testatissima est Scriptorum do- ctrina, vt videri potest apud P. Molinam Disput. 574. §. Respublica, Bonacina Disput. 3. de Contra-
tat P. Oñate Tomo 1. Disput. 22. num. 60. detur expedita: potest enim Rex suo iure vti, & ita restitutionem ipse exequi, cùm Superiorem non habeat, à quo eam possit postulare. Vide- tur tamen instari posse ex doctrinâ communi cir- ca restitutionem. Non enim ob læsionem quam- libet peti illa potest, sed quando contractus in- consultè, temerè, ac imprudenter est factus. Si enim quis sciens & prudens in eo processerit, non videtur locum habere. Neque enim captus, cir- cumuentus, aut facilitate operans dici potest, quod Iura ad restitutionem requirunt, vt videri potest apud P. Oñate suprà Sect. 2. vbi plures Textus & Auctores adducit. Fiunt autem hu- iusmodi venditiones post attentam discussionem in Regio Indiarum Consilio, vbi viri attenti, ma- turi, & sapientes assistunt. Sed hæc non obstant: quomodocumque enim læsio accidat, restitutio- nis remedium suffragatur: Textus enim adducti ab Auctore citato de Minoribus procedunt, in quibus captio, circumuentio & facilitas solet ac- cidere, propter quæ illis remedio restitutionis ex legum beneficio succurritur. Quo non ob- stante etiam illo potiuntur, quando non ipsi, sed parentes, aut tutores, vel alij administrationem bonorum habentes, aliquid per contractum, vel quasi contractum egerint, ex quo illis læsio notabilis oriatur L. Tutor vergentibus D. de Mino- ribus. Et Cap. Constitutus, de in integrum restitutio-<-P>@@ <-P>ne. Pro quo videri potest P. Molina Disput. 573. §. etiam si tutor. Ex quo soluendum id, de quo statim.
cio ab eo, qui emerat; velsi dare re- nuat, alteri plus offerenti tradatur. Plus ergo det qui iam in possessione erat; ratione huius com- pensatione vti poterit? Si V. g. per plures dies à Tribunali abfuit, cùm esset Rationalis maior, aut Regius officialis, ratione cuius absentiæ ad restitutionem tenetur. Dicendum enim est ab- solutè loquendo non esse locum compensationi, quia fiscus iure suo vtitur, & qui emit, nihil su- pra iustum pretium tribuit, quandoquidem alij sunt supra id, quod ille dederat, offerentes. Si au- tem aliunde incommodum aliquod patiatur pre- tio æstimabile, cuius non accipiat satisfactionem, vti poterit compensatione modo dicto, aut alio. E. g. Si ipse officium in Hispaniâ emit ibi dato pretio, pro quo transuehendo magnas fecit ex- pensas, vnde plus æstimatur pecunia in Hispa- niâ, quàm in Indiis. Vel si in Indiis soluit, sed suo periculo conducendam & expensis. Id quod videtur manifestum: nam restitutio talis fit resti- tuto pretio ab emptore dato secundùm illius æ- stimationem: cùm ergo ita non fiat in casu, de quo loquimur, non est exacta solutio, ac prop- tereà damnum poterit compensatione sarciri. Neque enim minor est ratio in Rege cum priua- tis contrahente, quàm inter priuatos ipsos. Pe- cuniam autem plus in vno loco, quàm in alio æstimari, citra dubitationem est: quod & in Iu- re habetur expressum L. 2. §. finali D. de eo quod certo loco. Ex quo P. Lessius Lib. 2. Cap. 23. n. 36. id infert, quod communiter alij recipiunt, eum qui dat centum aureos Antuerpiæ, vt recipiat Hispali, debere Hispali plusquàm centum acci- pere, quia Antuerpiæ habent maiorem æstima- tionem legalem: plus enim est Antuerpiæ ha- bere centum aureos, quàm Hispali: vnde vt fiat æqualitas, debet Hispali plus recipere quàm cen- tum. Quòd si det Hispali vt recipiat Antuerpiæ, non poterit Antuerpiæ accipere tantùmdem pe- cuniæ, sed minùs, seposito pretio traiectionis, & carentiæ suæ pecuniæ: quia alioquin non esset dati & accepti æqualitas in æstimatione, quę in omni contractu est seruanda. Pro quo & vi- deri potest P. Oñate suprà Disput. 17. num. 19. & potest casui nostro pariformiter adaptari. ficiorum idonei & benemeriti præfe- rantur, & minori pretio illa habeant; an hoc decretum in conscientiâ obliget ex iustitia cùm onere restitutionis. §. 2. num. 7. de Senatoribus vrbicis specialiter argentis: pro quo & videndus Dom.<-P> @@0@ @@1@ videtur dicendum obligationem quidem iustitiæ esse. Inprimis distributiuæ, iuxta quam bona Reipublicæ sunt aptioribus conferenda. Deinde commutatiuæ: quia ratione officij, pro quo gu- bernator stipendium accipit, tenetur dispositioni legum stare; in iis præsertim, quæ ius tertij con- cernunt; vnde ad restitutionem salarij tenetur, iuxta quod omissioni functionis istius potest re- spondere: quæ licet exiguum spatium temporis contingat exigere, rem tamen non exigui mo- menti contingit. Cui resolutioni non obstat quod tradit P. Thomas Sancius Lib. 2. Consiliorum,
cium digno, omisso digniore, non peccare con- tra officium, & sic ad restitutionem non teneri: quia propriè ex officio tantùm obligatur prouide- re bono publico, præficiendo ei ministros di- gnos, sed tantùm peccare contra fidelitatem offi- cij. Non inquam obstat, quia loquitur attentâ tantùm ratione officij, & non secundùm specia- lem obligationem, quam contrahit, dum salarium accipit pro illius rectâ administratione. Item, in eo casu talis doctrina procedit, in quo non sit speciale decretum circa personas aliquas, sed ge- neralis illa obligatio præferendi meliores, quam officium secum affert. Quando autem speciale decretum extat, alia est ratio: vt si decretum sit conferendi officia nobilibus, indigenis, &c. & ita accidit in casu nostro. Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|