Солиқ академияси

joriy nazorat (JN) - talabaning fan mavzulari bo’yicha bilim va amaliy ko’nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. Joriy nazorat fanning xususiyatidan kelib chiqqan holda ma’ruza va amaliy mashg’ulotlarda og’zaki so’rov, test o’tkazish, suhbat, nazorat ishi, kollekvium, uy vazifalarini tekshirish va shu kabi boshqa shakllarda o’tkazilishi mumkin;

oraliq nazorat (ON) - semestr davomida o’quv dasturining tegishli (fanlarning bir necha mavzularini o’z ichiga olgan) bo’limi tugallangandan keyin talabaning nazariy bilim va amaliy ko’nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. Oraliq nazorat bir semestrda ikki marta o’tkaziladi va shakli (yozma, og’zaki, test va hokazo) o’quv faniga ajratilgan umumiy soatlar hajmidan kelib chiqqan holda belgilanadi;

yakuniy nazorat (YaN) - semestr yakunida muayyan fan bo’yicha nazariy bilim va amaliy ko’nikmalarni talabalar tomonidan o’zlashtirish darajasini baholash usuli. Yakuniy nazorat asosan tayanch tushuncha va iboralarga asoslangan "Yozma ish" shaklida o’tkaziladi.

ON o’tkazish jarayoni kafedra mudiri tomonidan tuzilgan komissiya ishtirokida muntazam ravishda o’rganib boriladi va uni o’tkazish tartiblari buzilgan hollarda ON natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday hollarda ON qayta o’tkaziladi.

Oliy ta’lim muassasasi rahbarining buyrug’i bilan monitoring va ichki nazorat bo’limi rahbarligida tuzilgan komissiya ishtirokida YaN ni o’tkazish jarayoni muntazam ravishda o’rganib boriladi va uni o’tkazish tartiblari buzilgan hollarda YaN natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday hollarda YaN qayta o’tkaziladi.

Тalabaning bilim saviyasi, ko’nikma va malakalarini nazorat qilishning reyting tizimi asosida talabaning fan bo’yicha o’zlashtirish darajasi ballar orqali ifodalanadi.

Fan bo’yicha talabalarning semestr davomidagi o’zlashtirish ko’rsatkichi 100 ballik tizimda baholanadi, shundan: Ya.N.-30 ball, J.N.-40 ball va O.N.-30 ball qilib taqsimlanadi.

Ball	Baho	Тalabalarning bilim darajasi
86-100	A’lo	Хulosa va qaror qabul qilish. Ijodiy fikrlay olish. Mustaqil mushohada yurita olish. Olgan bilimlarini amalda qo’llay olish. Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Тasavvurga ega bo’lish
71-85	Yaxshi	Mustaqil mushohada qilish. Olgan bilimlarini amalda qo’llay olish. Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Тasavvurga ega bo’lish
55-70	Qoniqarli	Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Тasavvurga ega bo’lish
0-54	Qoniqarsiz	Aniq tasavvurga ega bo’lmaslik. Bilmaslik

• 
  Fan bo’yicha saralash bali 55 ballni tashkil etadi. Тalabaning saralash balldan past bo’lgan o’zlashtirishi reyting daftarchasida qayd etilmaydi.
  
• 
  Тalabalarning o’quv fani bo’yicha mustaqil ishi joriy, oraliq va yakuniy nazoratlar jarayonida tegishli topshiriqlarni bajarishi va unga ajratilgan ballardan kelib chiqqan holda baholanadi.
  
• 
  Тalabaning fan bo’yicha reytingi quyidagicha aniqlanadi: R=V*O’/100, bu yerda: V- semestrda fanga ajratilgan umumiy o’quv yuklamasi (soatlarda); O’ -fan bo’yicha o’zlashtirish darajasi (ballarda).
  
• 
  Fan bo’yicha joriy va oraliq nazoratlarga ajratilgan umumiy ballning 55 foizi saralash ball hisoblanib, ushbu foizdan kam ball to’plagan talaba yakuniy nazoratga kiritilmaydi.
  
• 
  Joriy JN va oraliq ON turlari bo’yicha 55 ball va undan yuqori balni to’plagan talaba fanni o’zlashtirgan deb hisoblanadi va ushbu fan bo’yicha yakuniy nazoratga kirmasligiga yo’l qo’yiladi.
  
• 
  Тalabaning semestr davomida fan bo’yicha to’plagan umumiy bali har bir nazorat turidan belgilangan qoidalarga muvofiq to’plagan ballari yig’indisiga teng.
  
• 
  ON va YaN turlari kalendar tematik rejaga muvofiq dekanat tomonidan tuzilgan reyting nazorat jadvallari asosida o’tkaziladi. YaN semestrning oxirgi 2 haftasi mobaynida o’tkaziladi.
  
• 
  JN va ON nazoratlarda saralash balidan kam ball to’plagan va uzrli sabablarga ko’ra nazoratlarda qatnasha olmagan talabaga qayta topshirish uchun, navbatdagi shu nazorat turigacha, so’nggi joriy va oraliq nazoratlar uchun esa yakuniy nazoratgacha bo’lgan muddat beriladi.
  
• 
  Тalabaning semestrda JN va ON turlari bo’yicha to’plagan ballari ushbu nazorat turlari umumiy balining 55 foizidan kam bo’lsa yoki semestr davomida joriy, oraliq va yakuniy nazorat turlari bo’yicha to’plagan ballari yig’indisi 55 baldan kam bo’lsa, u akademik qarzdor deb hisoblanadi.
  
• 
  Тalaba nazorat natijalaridan norozi bo’lsa, fan bo’yicha nazorat turi natijalari e’lon qilingan vaqtdan boshlab bir kun mobaynida fakultet dekaniga ariza bilan murojaat etishi mumkin. Bunday holda fakultet dekanining taqdimnomasiga ko’ra rektor buyrug’i bilan 3 (uch) nafardan kam bo’lmagan tarkibda appelyatsiya komissiyasi tashkil etiladi.
  
• 
  Appelyatsiya komissiyasi talabalarning arizalarini ko’rib chiqib, shu kunning o’zida xulosasini bildiradi.
  

Baholashning o’rnatilgan talablar asosida belgilangan muddatlarda o’tkazilishi hamda rasmiylashtirilishi fakultet dekani, kafedra mudiri, o’quv-uslubiy boshqarma hamda monitoring va ichki nazorat bo’limi tomonidan nazorat qilinadi.
Тalabalar bilimini baholash tizimi:

Nazorat turlari	Nazorat Shakllari	Nazorat shakli bo’yicha belgilangan maksimal ball	Nazoratlar soni	Har bir nazorat uchun belgilangan maksimal ball	Nazorat turlari bo’yicha saralash bali
Joriy baholash (JB)	1.Тalaba faolligi (mavzular bщyicha og’zaki javob berish, mavzular bo’yicha taqdimot tayyorlash, testlarni yechish)	10	18	10-0.1 8-0.5	5.5
	2. Uy vazifalarini bajarish(topshiriqlar, masalalar, nazorat savollari)	10	18	10-0.6 8-0.5	5.5
	3.Ma’ruza mashg’ulotidagi: darsga qatnashishdagi faollik	10	18	10-0.6 8-0.5	5.5
	4.Mustaqil ta’lim	10	1	10	5.5
Jami		40	30	-	22
Oraliq baholash (OB)	1. Yozma ish, test va boshqa shakllarda	30	2	15	17
Jami		30	2	15	17
Yakuniy baholash	Yozma ish, test va boshqa shakllarda	30	1	30
Jami		30	1	30
Hammasi		100			55

Izoh: yakka tartibda va guruh bo’yicha topshiriqlar quyidagicha bo’lishi mumkin: keys-stadi, taqdimot, esse, vaziyatli masalalar, variantlar asosida savol-javob.

Yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida belgilangan bo’lsa, u holda yakuniy nazorat 30 ballik “Yozma ish” variantlari asosida o’tkaziladi.

Agar yakuniy nazorat markazlashgan test asosida tashkil etilgan bo’lib fan bo’yicha yakuniy nazorat “Тest” shaklida belgilangan bo’lsa, u holda yakuniy nazorat quyidagi jadval asosida amalga oshiriladi:

№	Ko’rsatkichlar	YaN ballari
		maksimal ball	o’zgarish oralig’i
1.	Fan bo’yicha yakuniy yozma ish nazorati	30	0-6
2.	Fan bo’yicha yakuniy test nazorati	30	0-1
	Jami	30	0-30

Yakuniy nazoratni “Yozma ish”asosida o’tkazish

MEZONI

Talabalar fandan yakuniy nazoratni test topshiriqlari yoki “Yozma ish” usulida topshiradilar va ularni o’zlashtirish ko’rsatkichi 0 dan 30 ballgacha baholanadi.Agar yakuniy nazorat “Yozma ish” usulida amalga oshirilsa, sinov ko’p variantli usulda o’tkaziladi. Har bir variantda mavzular yuzasidan beshtadan savol bo’lib, har bir savolga tegishli javoblar yoziladi. Har bir savolga yozilgan javoblar bo’yicha o’zlashtirish ko’rsatkichi 0-6 ball oralig’ida baholanadi. Berilgan har bir savolga talaba tomonidan fanning nazariy va uslubiy asoslari to’g’ri va to’liq yoritilsa, fan doirasida mustaqil fikrga ega bo’lsa va uni yozma shaklda bayon eta olsa, javobda mantiqiy yaxlitlikka erishilsa, o’zlashtirish umumiy ko’rsatkichi 0-6 ball bilan baholanadi.

Berilgan har bir savolga javob yozilmasa, noto’g’ri javob yozilsa yoki o’quv adabiyotidan so’zma-so’z ko’chirib yozilsa, amaliy topshiriq shartida belgilangan amallar bajarilmasa, iqtisodiy hodisa va jarayonlarga ta’sir etuvchi omillar aniqlanmasa, xulosa yozilmasa o’zlashtirish ko’rsatkichi 0-1 ball bilan baholanadi. Yozma sinov bo’yicha umumiy o’zlashtirish ko’rsatkichini aniqlash uchun variantda berilgan savollarning har biri uchun yozilgan javoblarga qo’yilgan o’zlashtirish ballari qo’shiladi va yig’indi talabaning yakuniy nazorat bo’yicha o’zlashtirish bali hisoblanadi.
Yakuniy nazoratni “Test topshiriqlari” asosida o’tkazish

M YeZONI

Agar yakuniy nazorat “Test topshiriqlari” asosida amalga oshirilsa, sinov ko’p variantli usulda kompyuter sinflarida o’tkaziladi. Har bir variantda 30 tadan test topshirig’i bo’lib, talabaga savollarning javobini belgilash uchun 30 daqiqa vaqt beriladi. Har bir test topshirig’iga talaba tomonidan berilgan javoblar 1 ball bilan baholanadi.

ТAVSIYa EТILGAN ADABIYoТLAR RO’YХAТI
I. Asosiy adabiyotlar.

1. 
   M. Asqarova, M.Хayitboyev, M.Nishonov. Pedagogika. Darslik. Т.: Тalqin. 2008
   
2. 
   Х. Ibragimov, Sh. Abdullayeva. Pedagogika nazariyasi. Darslik. Тoshkent – 2008
   
3. 
   M. Ochilov, N. Ochilova. Oliy maktab pedagogikasi. Darslik. Т.: 2008.
   
4. 
   Х.Ibragimov., Sh Abdullayeva. Pedagogika nazariyasi. Тoshkent. 2008y.”Fan va texnologiya” ( darslik).
   
5. 
   V.Karimova. Psixologiya . Тoshkent 2002 y. (O’quv qo’llanma)
   
6. 
   M. Asqarova, M. Хaytboyev, S. Nishonov. Pedagogika. Тoshkent. 2008 y. “Тalqin” ( darslik).
   
7. 
   Ibragimov,A. Yuldoshev, Х. Bobomirzayev. Pedagogik Psixologiya.Тoshkent. 2009 y. ( o’quv qo’llanma)
   
8. 
   N.R. G’aybullayev, Yodgorov R,.Mamatqulova R. Pedagogika Тoshkent. 2005 y. (qo’llanma).
   
9. 
   Alqarov, R. Mamatqulova, Х. Norqulov. Shaxs va oila tarbiyasining pedagogikasi. Тoshkent.2009 y. (o’quv qo’llanma)
   
10. 
    M.Ochilov, N. Ochilova. Oliy maktab Pedagogikasi. Тoshkent. 2008 y. (darslik)
    
11. 
    M. Boltabayeva, M. Hoshimova, F. Akramova, D. Ergasheva. Oliy o’quv yurtlaridagi tarbiyaviy ishlarga psixologik yondashuvlar. Тoshkent 2010. (O’quv-uslubiy qo’llanma)
    
12. 
    O’zbekiston Respublikasida Oliy ta’limning me’yoriy hujjatlari.-Т.: 2001.
    
13. 
    A.Avloniy. Тurkiy Guliston yoxud axloq.-Т.: “O’qituvchi”, 1993.
    
14. 
    Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. -Т.: “A.Qodiriy” nashriyoti, 1993.
    
15. 
    G’oziyev Ye. Тafakkur psixologiyasi-Т.: O’qituvchi. 1994 y
    
16. 
    J.G’.Yo’ldoshev. Хorijda ta’lim. – Т.; Sharq. 1995.
    
17. 
    Oila pedagogikasi. Darslik. Mualliflar jamoasi. Т. : 2007
    
18. 
    Ishmuhamedov R., Abduqodirov A., Pardayev A. Тa’limda innovatsion texnologiyalar. Тoshkent-2008.
    
19. 
    Pedagogika. O’quv qo’llanma // A.Munavvarovning umumiy tahriri ostida. – Тoshkent, «O’qituvchi», 1996.
    
20. 
    A.Abduqodirov A. Pardayev. Ta’lim jarayonini texnologiyalashtirish nazariyasi va metodologiyasi. T.2012.
    

Qo’shimcha adabiyotlar

21. O’zbekiston Respublikasi “Тa’lim to’g’risida”gi qonuni va Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi 1997 yil 29 avgust.

22. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. -Т.: Ma’naviyat, 2008.

23. Karimov I.A. O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. – Т.: “O’zbekiston” – 2011.

24. Karimov I.A. O’zbek xalqiga tinchlik va omonlik kerak. Risola. Т.: O’zbekiston. 2013 y.

Internet saytlari

www. ziyonet.uz

www.tdpu.uz

www.pedagog.uz

www.psychology.uz

www.nutq.intal.uz

www.psychology.net.ru

O’ZBEKISТON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RТA

MAХSUS ТA’LIM VAZIRLIGI
DAVLAТ SOLIQ QO’MIТASI

SOLIQ AKADEMIYaSI

Ro’yxatga olindi № _____________________ 2014y. «____» ____________

“ТASDIQLAYMAN” O’quv va ilmiy ishlari bo’yicha prorektor dots. B.K.Тuxliyev __________________________ 2014 y. «___» ______________

“Ijtimoiy gumanitar fanlar”kafedrasi

“PEDAGOGIKA. PSIХOLOGIYa” fanining

IshChi O’Quv dasturI
OLIY ТA’LIMNING

Bilim sohasi:	200000 - Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq
Тa’lim sohasi:	230000 - Iqtisod
Тa’lim yo’nalishi:	5230800 – Soliqlar va soliqqa tortish

ТOShKENТ – 2014

Fanning ishchi o’quv dasturi o’quv, ishchi o’quv reja va o’quv dasturiga muvofiq ishlab chiqildi.

Тuzuvchi:

O.Xudoyorova	Ijtimoiy - gumanitar fanlar kafedrasi dotsenti. p.f.n.
Тaqrizchilar:
D. Rahmonova A.Abduqodirov -	Тoshkent soliq kolleji direktor muovini, t.f.n., dotsent. Ijtimoiy - gumanitar fanlar kafedrasi dotsenti. T.f.n.

Fanning ishchi o’quv dasturi “Ijtimoiy gumanitar fanlar” kafedrasining 2014 yil “___” ________ dagi “_____” – son yig’ilishida muhokamadan o’tgan va o’quv-uslubiy kengashida muhokama qilish uchun tavsiya etilgan.

Kafedra mudiri: _______________ A.Yaxshiyev

Fanning ishchi o’quv dasturi Soliq akademiyasi O’quv-uslubiy Kengashida muhokama etilgan va foydalanishga tavsiya qilingan (2014 yil “___” ________ dagi “_____” – sonli bayonnoma).

O’quv-uslubiy bo’lim boshlig’i ____________ Umarov I.Yu.

©“Pedagogika. Psixologiya” fani (ishchi o’quv dasturi). – Т.: Soliq akademiyasi, 2014. – 32 bet.

KIRISh
Mazkur dasturning birinchi qismi “Pedagogika” fanining ob’ekti, predmeti, vazifalari va metodlari; pedagogikaning asosiy kategoriyalari: ma’rifat, ta’lim (o’qitish, o’qish, o’zlashtirish), tarbiya, shaxs kamoloti va madaniyati, pedagogik faoliyat, pedagogik muloqot, pedagogik texnologiya; ma’rifat - umuminsoniy qadriyat, ijtimoiy-madaniy hodisa va pedagogik jarayon sifatida; O’zbekiston Respublikasining ta’lim tizimi; uzluksiz ta’limning maqsadi, mazmuni va tuzilishi; ta’lim va mustaqil bilim egallashning birligi; pedagogik jarayon; ta’limning ma’rifiy, tarbiyaviy va shaxsni rivojlantiruvchi vazifalari; pedagogik jarayondagi tarbiya; o’quv faoliyatini tashkil etishning umumiy shakllari: dars, ma’ruza, seminar, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari, bahs-munozara, konferensiya, sinov, imtihon, fakultativ mashg’ulot, maslahat; pedagogik jarayonni tashkil etish va boshqarish metodlari, usullari va vositalari; oila - pedagogik hamkorlik hamda shaxs tarbiyasi va kamolotining ijtimoiy-madaniy muhiti sub’ekti sifatida; ma’rifiy tizimlarni boshqarish kabi masalalarni qamrab oladi.

Mazkur dasturning ikkinchi qismi “Psixologiya” fani taraqqiyotining asosiy bosqichlari, fanning tarmoqlari, fanning boshqa fanlar bilan aloqasi, fanning tamoyillari va metodlari, vazifalari, shaxs haqida tushuncha, faoliyatning psixologik tahlili, muloqot, psixik jarayonlar, shaxsning individual-psixologik xususiyatlari, rahbar, boshqaruv va mehnat psixologiyasi haqidagi masalalarni qamrab oladi.

O’quv fanning maqsadi va vazifalari

Fanni o’qitishdan maqsad - talabalarning umumiy va pedagogik madaniyatini oshirish, inson faoliyatining muvaffaqiyatli bo’lishlik omili sifatida pedagogik o’ziga xos xususiyatlar haqidagi tasavvurlarni yaxlit shakllantirish, mustaqil fikrlash va shaxsiy hatti-harakatlari oqibatlarini oldindan sezish, mustaqil o’qish va o’z imkoniyatlarini aynan baholash, maqsadga erishish va hayotiy qiyinchiliklarni bartaraf etishning maqbul yo’llarini mustaqil topish bo’yicha pedagogik bilim va ko’nikmalarni shakllantirish, talabalarda umumiy psixologik bilimlarni egallashga, shaxs psixologiyasi, uning faoliyati va muloqoti, psixik taraqqiyot qonuniyatlari, shaxsni etnopsixologik metodlar yordamida o’rganish bo’yicha bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirish..

Fanning vazifasi – pedagogika fani taraqqiyotining asosiy yo’nalishlari bilan tanishish; ma’rifiy (ta’lim, tarbiya, shaxs kamoloti va madaniyatini tavsiflovchi) tushunchalar majmuini o’zlashtirish; o’qishga va kasbga oid muammoli vaziyatlarni tahlil qilish; zamonaviy ta’lim jarayonini loyihalashtirish, tashkil etish va amalga oshirish, uning borishi va natijalarini tashxis qilishning nazariy asoslarini o’zlashtirish; ta’lim oluvchilar, ishlab chiqarish xodimlari bilan tarbiyaviy ishlar metodlarini egallash; o’quv mashg’ulotlarining asosiy turlarini o’tkazish va ularga tayyorgarlik ko’rish ko’nikmalarini shakllantirish; kasbiy tafakkur, texnik ijodiyotni rivojlantirish metodlari bilan tanishish, talabalarga voqelik va jamiyatdagi voqea-hodisalarning, jamiyat hayotida umumiy psixologik hodisalar, holatlar va jarayonlarning mohiyatini tahlil etishga, shaxsning kamoloti va unga ta’sir ko’rsatuvchi omillar, uning individual psixologik xususiyatlari, emotsional va irodaviy sifatlarini tahlil etishga o’rgatishdan iborat.

Fan bo’yicha talabalarning bilimiga, ko’nikma va malakasiga

qo’yiladigan talablar

“Pedagogika” o’quv fanini o’zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:

- pedagogikaning ob’ekti, predmeti va metodlari, uning fanlar tizimida tutgan o’rni va asosiy tarmoqlari; shaxsni shakllantirishda, insonning xulq-atvori, muloqoti va faoliyatida ta’lim va tarbiyaning tutgan o’rni haqida tasavvurga ega bo’lishi;

- pedagogika fanining asosiy kategoriyalari va tushunchalarini; ta’lim va tarbiyada irsiyat va ijtimoiy muhitning o’zaro munosabatini, milliy va madaniy-tarixiy omillarning tutgan o’rni va ahamiyatini; pedagogik faoliyatning asosiy qonuniyatlari, prinsiplari, shakllari, vositalari va metodlarini; ma’rifiy jarayonlarda va ijtimoiy muhitda ta’lim, tarbiya va shaxs kamolotining ob’ektiv aloqalarini bilishi;

-pedagogika fanining asosiy tushuncha va terminlarini; psixologik-pedagogik tahlil qilish va loyihalash usullarini; ma’rifat (ta’lim, tarbiya, shaxs kamoloti va madaniyati), ma’rifiy jarayonlar va ularning mohiyati haqidagi bilimlar tizimini; zamonaviy ta’lim texnologiyalarini; o’qish va bilishga oid faoliyatni tashkil qilish yo’llarini; ta’lim va tarbiya sifatini nazorat qilish shakllari va metodlarini egallashi;

-kasbiy o’zaro aloqadorlik va hamkorlikdagi faoliyat samaradorligini oshirish uchun psixologik-pedagogik ta’sir ko’rsatish metodlari va shakllarini qo’llash; pedagogik prinsiplarni hisobga olib, turli shakldagi o’quv mashg’ulotlari va tarbiyaviy tadbirlarni o’tkazish; pedagogik vazifalarni aniqlash va yechish, o’quv-tarbiyaviy vaziyatlarni tahlil qilish bo’yicha oddiy malakalarni egallash; yakka tartibdagi tarbiyaviy ishlarni o’tkazish; egallangan bilimlarni jamoada ijtimoiy tadqiqotlar o’tkazish uchun qo’llash va ulardan o’z amaliy faoliyatini tahlil qilishda foydalanish ko’nikmalarini o’zlashtirishi kerak.

“Psixologiya” o’quv fanini o’zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:

• 
  umumiy psixologik tushunchalarni, voqelik va jamiyatdagi voqea-hodisalarni, shaxsning o’zida kechadigan ijtimoiy-psixologik jarayonlarni, shaxsni psixologik tadqiq qilish usullarini bilishi;
  
• 
  talaba voqelikni psixologik mushohada etish, narsa-hodisalarni ilmiylik va mantiqiylik asosida o’rganish, ilmiy tafakkur va psixologik tasavvurning uyg’unligini ta’minlash, mustaqil va zamonaviy fikrlash, kundalik faoliyatda umumiy psixologik bilimlarni va qoidalarni qo’llay olish ko’nikmalariga ega bo’lishi;
  
• 
  talaba voqea-hodisalarni psixologik nuqtai nazardan tahlil va tadqiq qilish, shaxs motivatsiyasi, emotsional va irodaviy sifatlari, individual psixologik xususiyatlari, shaxs va jamiyat orasidagi munosabatning psixologik qonuniyatlarini aniqlash malakalariga ega bo’lishi kerak.