Soqrat araz güNDÜz turuz-Tebriz-2011 GİRİŞ

IV BAŞLIQ
{Nikomaxidlə, strateqin dirilikçidən(təsərrüfatçıdan) ayırd edilməsi ilə bağlı danışıq}
Bir gün Sokrat, seçkidən qayıdan Nikomaxidi görüb soruşdu:

-Sən bilərsən, Nikomaxid, kimi strateq seçdilər?

-Sən bu afinalıları tanımırsanmı, Sokrat? - Nikomaxid söyləndi. - Məni seçmədilər, baxmayaraq mən, ordu qulluğunda bütün gücümü, nəyim varsa qoymuşam, loxaq* da olmuşam, taksiarx* da, yağılarla döyüşdə saysız yaralar almışam.

Burada o, köynəyini qaldırıb, aldığı yaraları göstərdi, sonra sözünün ardını gətirdi:

-Antisfeni seçdilər, o nə yayaq(piyada) qoşunda qulluq eləyib, nə atlı qoşunda sayılıb-seçilən döyüşçü olub, yaxşı bacardığı bir iş varsa, o da axça qazanmaqdır!

-Bunun nəyi pisdir?- Sokrat ona dedi.- Demək, onun döyüşçülər üçün gen-bol azuq toplamaq bacarığı vardır.

-Alverçilər də axça qazanmağı yaxşı bacarırlar, ancaq buna görə onları strateq seçmirlər.

-Bildiyimə görə, Antisfendə bundan başqa da, strateqlik görəvinə çox yarayan, öz ad-sanını yerə vurmamaq, başını uca tutmaq ərdəmliyi də var, bilməmiş olmazsan o, dönə-dönə xoreq* olmuş, hamısında da öz xoru ilə başqalarını üstələmişdir?

-And olsun Zevsə, xoru yönətməklə, qoşuna başçılıq eləmək, biri-biriylə uyğun gəlməyən işlərdir.

-Ancaq burası da var, Antisfenin nə yaxşı oxumaq bacarığı var, nə də xor yönətməklə bağlı biliyi yoxdur, bununla belə o, gözəl oxuyanları tapıb bir yerə yığa bilmişdi.

-Demək istəyirsən, o strateq olaraq da, öz yerinə qoşunu yönətəcək, vuruşacaq adamları tapa biləcək, eləmi?

-O, savaşla bağlı işlərdə də, xoru yönətəndə elədiyi təki, bu işi yaxşı bacaran adamları tapıb yanına toplayacaqsa, burada da onun uğur qazanacağına söz ola bilməz; bir də o, savaşda uğur qazanmağa bir az da artıq önəm verəcək, bu işdə təkcə özündən yox, dövlətin axçasından da yararlana bilməsi onun əlini-qolunu açacaq, necə olsa xorda üstünlük qazananda onun arxasında təkcə öz uruğu(tayfası) dayanırdı, burada isə dövlət boyda arxası-dayağı olacaq.

-Sokrat, yəni sən demək istəyirsən, bir adam xoru da yaxşı yönətə, qoşuna da yaxşı başçılıq eləyə bilər, eləmi?

-Mən ancaq onu deyirəm, bu işləri yönətən kim olur olsun, o yaranan duruma görə nəyi necə eləməyi gərəyincə bilirsə, ondan yaxşı başçı çıxacaq, - istər xor olsun, istər ev, dövlət, istərsə də qoşunu yönətmək!

-And olsun Zevsə, mən düşünməzdim, sən yaxşı dirlikçini(təsərüffatçını), yaxşı strateqlə bir tutasan!

-Elədirsə, onda gəl onların görməli olduqları işlərə baxaq: görək bunlar biri-birinə uyğun gəlir, yoxsa büsbütün ayrı-ayrı işlərdir.

-Sözüm yoxdur, gəl baxaq.

-Bax belə, öz işçilərinə dediklərini eşitməyi, buyuruqlarını sözsüz yerinə yetirməyi aşılamağı, onlar ikisi də bacarmalı deyilmi?

-Elədir.

-Adamları bacarığına görə ayırd edib, sonra iş tapşırmaq necə?

-Bunda da uyğunluq var.

-Pis işçini sıxışdırıb tərpəşdirmək, yaxşı işçinin axça ilə ürəyini alıb, qol-qanad vermək necə, ikisinin də belə bacarığı olmalıdır, yoxsa yox?

-Bu da düzdür.

-Öz işçilərinə ürək yandırmağı, onların qayğısına qalmağı, ikisi də bacarmalı deyilmi?

-Bunu da düz deyirsən.

-Özü ilə iş birliyinə yarayası kimsələrlə anlaşmağı bacarmaq, sonra da çoxlu işəyarayan yardımçılarının olmasına çalışmaq, ikisi üçün də varmı?

-Sözsüz, vardır.

-Əldə olanları qoruyub saxlamaq, ikisinin də işi deyilmi?

-Məncə də elədir.

-Bütün işlərinə ürəyiyananlıqla, əməksevərliklə, çalışqanlıqla girişməyi, ikisi də bacarmalı deyilmi?

-Bunu da düz deyirsən, ancaq yağı ilə savaşa çıxmaq, ikisinin də görəcəyi iş deyildir.

-Ancaq ikisinin də yağısının olduğu düzdür?

-Bu belədir.

-Onları yenmək, ikisinə də gərək deyilmi?

-Bu düzdür, ancaq sən mənim bu sorğumdan yayınırsan: yaraq-yasaqla vuruşmaq gərək olanda, burada dirilikçi olmağın ona nə yararı olacaq?

-Burada olduqca çoxlu yararlardan söz açmaq olar,- Sokrat dilləndi.- Yaxşı dirilikçi gözəl bilir, yağını savaşda yenməkdən də qazanclı bir iş ola bilməz, uduzmaq isə böyük itkilər vermək deməkdir, ona görə də uğur qazanmaq üçün bütün bilik-bacarığını toplayıb, var gücü ilə savaşa atılacaq; onu uduzdura biləcək bütün nəsnələri, dərindən-dərinə götürqoy edib onlardan qaçmağa çalışacaq; görsə, əlinin altında olan güclə yağını yenmək olar, onda var gücünü toplayıb döyüşə girəcək; yağını yenməyə gücünün yetməyəcəyini bilərsə, savaşa qatılmaqdan çəkinib, itkilərə uğramaqdan da qoruna biləcək.

Sən gəl, yaxşı dirilikçilərə belə yuxarıdan aşağı baxma, Nikomaxid! - deyə Sokrat sözünün ardını gətirdi.- Öz evinin diriliyinə bacarıqla böyüklük eləmək, dövlət işlərini yönətməkdən olsa-olsa görülən işin böyük-kiçikliyinə görə ayrılır, ancaq bütün başqa yönlərdən yanaşanda, onlar biri-birinə çox oxşayır; ən başlıcası, onların ikisində də adamlarsız keçinmək olmur, bundan da önəmlisi, bu işləri görəcək adamların hamısının bir toplumun yetişdirmələri olmasıdır, dövlət işində işləyən özüylə haradansa ayrı adamlar gətirmir, dirilikdə işləyən də, elə bu adamlarla işləməli olur. Kim adamlarla yaxşı davranmağı bacarır, o öz diriliyində də, dövlət işində də uğur qazanır, kim bunu bacarmır, ikisində də yarıtmaz işləyir.