Soru: 1-Tevhidi Şirkten Ayırt Etmede Ölçü Nedir?

Sonuç

Burada zikredilen rivayetler ışığında, Şia'nın iki namazı bir arada kılma konusundaki görüşünün sıhhatine tanıklık eden bu açık delillerin genel bir değerlendirmesini yapalım:

1- Bir Vakitte İki Namazı Bir Arada Kılmak, İşi Kolaylaştırmak ve İnsanları Sıkıntıya Sokmamak İçindir

Rivayetlerin birçoğu şu gerçeğe tanıklık etmektedir: Öğle ve ikindi, keza akşam ve yatsı namazlarının bir arada kılınmasına cevaz verilmemesi, Müslümanları sıkıntıya sokar. Bu yüzden Hz. Peygamber, Müslümanlara bir tür kolaylık sağlamak için iki namazın bir vakitte kılınmasını caiz etmiştir. Bu hususta onuncu, on altıncı, on dokuzuncu ve yirmi ikinci hadislere müracaat ediniz.

Açıktır ki, eğer mezkûr rivayetlerden maksat, Ehlisünnet'in dediği gibi, öğle namazının, vaktinin sonlarında (bir şeyin gölgesinin kendi boyunca uzadığı zamana yakın bir zamanda), ikindi namazının da vaktinin başlangıcında kılınması, yani her iki namazın, birlikte kılınmış olmakla beraber, kendi vakitleri çerçevesinde kılınması olsaydı, böyle bir şey, kolaylık sebebi olmaz, hatta daha çok zahmete ve meşakkate sebep olurdu. Oysa iki namazı bir arada kılmaktan maksat, işlerde kolaylık sağlamaktır.

Bu açıklamamızdan anlaşıldı ki, iki namazı bir arada kılmaktan maksat, iki namazı ortak vakitlerinin herhangi bir diliminde bir arada kılmaktır, yoksa birini vaktinin sonunda, diğerini de vaktinin başlangıcında kılmak değildir.

2- Arafat'ta İki Namazın Bir Arada Kılınış Şekli, İki Namazın Nasıl Bir Arada Kılınacağını Beyan Etmektedir

Bütün İslâm mezhepleri, Arafat'ta öğle ve ikindi namazlarının bir vakitte kılınmasını caiz bilmektedirler. ^[1] Öte yandan bazı rivayetlerin bir kısmı, başka yerlerde iki namazı bir arada kılmanın, tıpkı Arafat'ta iki namazı bir arada kılmak gibi olduğuna ve bu açıdan Arefe günüyle diğer günlerin veya Arafat topraklarıyla diğer toprakların arasında hiçbir farklılığın söz konusu olmadığına tanıklık etmektedir. Bu hususta on sekizinci hadise müracaat ediniz. Buna göre, nasıl ki Arefe günü bütün Müslümanların ittifakıyla öğlen vaktinde öğle ve ikindi namazlarını bir arada kılmak caiz ise, ayın şekilde diğer günlerde de iki namazı bir arada kılmak caizdir.

 

[1]- el-Fıkhu Ale'l-Mezahib'il-Erbaa, Kitab'us-Salât, el-Cem'u Bey-n'es-Salâteyn Tekdimen ve Te'hiren

3- Yolculukta İki Namazın Bir Arada Kılınış Şekli, İki Namazın Nasıl Bir Arada Kılınacağını Beyan Etmektedir

Bir yandan Hanbelî, Malikî ve Şafiî fakihler, iki namazın yolculukta bir arada kılınmasını caiz görmüşler, öte yandan mezkûr rivayetler, bu konuda sefer (yolculuk) ile hazar (memlekette olma ve ikâmet hâli) arasında hiçbir fark olmadığını ve Hz. Peygamber'in (s.a.a) hem seferde, hem de hazarda iki namazı bir arada kıldığını açıkça beyan etmektedir.

Bu konuda üçüncü, on birinci, on üçüncü, on dokuzuncu ve yirminci hadislere müracaat ediniz. Buna göre, nasıl ki yolculukta iki namazın bir arada kılınması (Şia'nın dediği şekilde) caiz ise, aynı şekilde ikâmet hâlinde de iki namazı bir arada kılmak caizdir.

4- Zaruret Hâlinde İki Namazın Bir Arada Kılınış Şekli, İhtiyar Hâlinde de İki Namazın Nasıl Bir Arada Kılınacağını Beyan Etmektedir

Sahih ve Müsned diye anılan hadis kaynaklarında yer alan çok sayıdaki rivayetler, Hz. Peygamber'in ve as-habının yağmur yağma, düşmandan korkma ve hastalık gibi zaruret durumlarında iki namazı (Şia'nın dediği gibi) birlikte ve bir vakitte kılıyor olduklarını bildirmektedir. Bu yüzden de çeşitli İslâm mezheplerinin fakihleri, bazı zaruri hâllerde bunun caiz olduğuna fetva vermişlerdir. Oysa söz konusu rivayetler, bu açıdan zaruret hâli ile ihtiyar hâlinin farklı olmadığını ve Hz. Peygamber'in, yağmur ve düşman korkusu olmadığı zamanlarda da iki namazı bir arada kıldığını açıkça beyan etmektedir.

Bu konuda üçüncü, on birinci, on ikinci ve yirmi ikinci hadislere müracaat ediniz.

5- Hz. Peygamber'in Ashabının Davranışı, İki Namazın Bir Arada Kılınış Şeklini Beyan Etmektedir

Söz konusu rivayetler arasında, Hz. Peygamber'in ashabından birçoğunun iki namazı bir vakitte ve birlikte kıldığını bildiren rivayetlere rastlamaktayız. Nitekim Abdullah b. Abbas, akşam namazını hava kararıncaya ve yıldızlar belirinceye kadar ertelemiş, her ne kadar diğerleri kendisine namazı hatırlattıysa da onlara itina etmemiş, sonunda akşam ve yatsı namazını gece bir miktar geçtikten sonra birlikte kılmış ve itiraz edenlere şöyle cevap vermiştir: "Ben, Peygamber'in de böyle namaz kıldığına şahit oldum." Ebu Hureyre de, İbn-i Abbas'ın bu sözünü teyit etmiştir. Bu konuda ikinci, yedinci, dokuzuncu ve on beşinci hadislere müracaat ediniz.

Mezkûr rivayetler ışığında İbn-i Abbas'ın, Şia'nın dediği şekilde iki namazı birinin vaktinde kıldığı hususunda hiçbir şüphe kalmamaktadır.

6- Hz. Peygamber (s.a.a) Sireti, İki Namazın Bir Arada Kılınış Şeklini Beyan Etmektedir

Yirmi birinci hadisten açıkça anlaşılıyor ki Hz. Peygamber, akşam olduğunda Mekke'de oldukları hâlde akşam namazını Mekke'nin dokuz mil ötesindeki Seref bölgesine varıncaya kadar ertelemişlerdir. Sonra da akşam ve yatsı namazını birlikte ve bir vakitte kılmışlardır. Açıktır ki Hz. Peygamber, akşam namazının vakti girer girmez Mekke'den hareket etmiş olsalar dahi, o günün şartlarında Seref bölgesine ulaşıncaya kadar gecenin bir bölümü geçmiş olmalıdır. Bu da demektir ki Hz. Peygamber, akşam ve yatsı namazlarını yatsı vaktinde birlikte eda etmişlerdir.

Tümü Ehlisünnet'in Sahih ve Müsned adlı hadis kaynaklarından nakledilen bu rivayetlerin bütününden, Şia'nın dediği şekilde her zaman, her mekân ve her şartta öğle ve ikindi namazları ile akşam ve yatsı namazlarını bir vakitte kılmanın caiz olduğu ortaya çıkmaktadır.

Soru: 32 - ŞİA FIKHININ KAYNAKLARI NELERDİR?

Cevap: Şia, Allah'ın Kitabı'na ve Hz. Peygamber'in (s.a.a) sünnetine uyarak şer'î hükümleri çıkarmak, ortaya koymak için aşağıdaki şu dört temel kaynaktan istifade etmektedir:

1- Allah'ın Kitabı

2- Sünnet

3- İcma

4- Akıl

Bu adı geçen kaynaklar arasında Allah'ın Kitabı ve Peygamber'in sünneti, Şia fıkhının en temel kaynağı konumundadır ve bu ikisi hakkında kısaca birkaç söz etmek istiyoruz: