SosiologiYA. Sosial psiXologiYA. Sİyasət sociology social pshychology politics 2022 Cild 2, n 3

4.2. Batı ve Liberal Vizyon 
Üç başlı dış politikanın birincisini Batı ile ilişkiler oluşturmuştur. Batı ile ilişkiler genel 
anlamda AET; dar anlamda ise ABD ile Türkiye arasındaki olumlu/olumsuz gelişmeleri içermiştir. 
Bu kapsamda ABD-Türkiye ilişkileri olumlu gelişmeleri içerirken AET-Türkiye ilişkileri ise 
olumsuz gelişmeleri içermiştir. Uygulanan iç politikadaki liberalleşme-demokratikleşme hamleleri 
ve Türkiye ve ABD‘nin Orta Doğu politikasındaki istikrarlı bir şekilde uyum içerisinde olması ifade 
edilen olumlu gelişmelerin ana hatlarını oluşturmuştur. 22 Eylül 1980-20 Ağustos 1988 tarihleri 
arasında gerçekleşen İran-Irak Savaşı‘nda pasif; 2 Ağustos 1990-28 Şubat 1991 tarihlerinde 
gerçekleşen Birinci Körfez Savaşı‘ndaki izlenen aktif dış politika islenmesi; Arap-İsrail 
anlaşmazlığında radikal düzeyde İsrail karşıtı dış politika güdülmemesi ifade edilen uyumun somut 
örnekleridir. Bunun yanı sıra AET-Türkiye ilişkileri farklı şekilde gelişmiştir. Türkiye 14 Nisan 
1987‘de mevcut şartları tamamlamadan başvurusunu gerçekleştirmiştir [7, s.20]. 27 Nisan 1987 
tarihinde Türkiye‘nin üyelik başvurusu için AET çerçevesinde değerlendirme süreci başlamıştır. 
Aslında belirtilen başvuru tarihinden de önce 1986 yılında Türkiye AET ile ilişkileri geliştirmek 
amacıyla işçilerin serbest dolaşımının sağlanması için girişimde bulunmuştur. Fakat bu girişim 24 
Kasım 1986 tarihinde Türkiye‘deki mevcut hukuki yapının standartlara uygun olmadığı 
gerekçesiyle reddedilmiştir [6, s.51]. Bu kez yapılan üyelik başvurusu ise 18 Aralık 1989‘da 
AET‘nin kendi iç gerekçeleriyle reddedilmiştir [53]. Açıklanan süreç ise Türkiye‘de farklı 
yorumlara yol açmıştır. Dönemin Başbakan Yardımcısı Ali Bozer, Turgut Özal‘ın AET ile 
ilişkilerdeki politikasını şu şekilde yorumlamıştır: “Almayacaklarını biliyordu demeyelim, ama 
uzun bir dönem içereceğini ve ilerideki konjonktüre meselenin bağlı olduğunu biliyordu. Bu yola 
girmiş olmanın dahi Türkiye‟nin demokratikleşmesinde, Batı ile ilişkilerinin gelişmesinde çok büyük 
yararı olacağına kani idi” [23, s.14]. Üyelik başvurusunun yapıldığı dönemde Türkiye‘nin 
içerisinden erken hamle-seçim hamlesi başlığında eleştiriler de gelmiştir. 1986-1992 yıllarında 
Birleşik Krallık Ankara Büyükelçisi olan Timothy Daunt bahsi geçen eleştirileri şu şekilde 
gündeme getirmiştir: “Bana göre bu hamle gerçekçi değildi. Çünkü Türkiye‟nin istekliliği, AET‟ye 
üyelik konusunda can atıyor oluşunun, AET‟de karşılığı yoktu. AET Türkiye‟yi dahil etme