SosiologiYA. Sosial psiXologiYA. Sİyasət sociology social pshychology politics 2022 Cild 2, n 3

SOCIOLOGY. SOCIAL PSHYCHOLOGY. POLITICS 2022 Cild 2, N 3 
36-41 
 

---

~ 37 ~ 
surətini çıxarmaq; beynəlxalq tələbələrin digər beynəlxalq tələbələrlə qarşılıqlı əlaqədə olmaq, 
yaranan problemləri müzakirə etmək, dəstək tapmaq, xarici dili öyrənmək imkanı əldə etməsi üçün 
tələbə icmalarının (maraq qrupları və ya ehtiyaclara uyğun) formalaşmasına dəstək vermək; təhsil 
almaq üçün yüksək motivasiya saxlamaq, həmçinin universitetdə həyat və təhsil haqqında müxtəlif 
məlumatlar almaq; beynəlxalq tələbələr icmasının formalaşdırılmasında fəal iştirak edərək kouçinq 
və mentorluq sistemini inkişaf etdirmək lazımdır.
 
Təhsil miqrasiyası 
Qloballaşma prosesləri ilə əlaqədar müasir cəmiyyətdə istənilən növ hərəkatların rolu artır: 
insanlar, kapitallar, pullar, informasiyalar və s. Dəyişən cəmiyyət qapalı və məhdud milli dövlətlər 
sistemi olmaqdan çıxır. Hər cür hərəkətlilik həyatın bütün sahələrini, o cümlədən təhsili əhatə edir. 
Bir tərəfdən təhsil kifayət qədər sabit sistem kimi konkret cəmiyyətdə və dünyada baş verən 
proseslərin birbaşa əksidir, digər tərəfdən təhsil, xüsusən də mobil formada təhsilin inkişaf 
imkanlarına təsir göstərir. Bu baxımdan, müasir dünyada təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq 
arzusu var. Müxtəlif əməkdaşlıq formaları ali təhsil sahəsində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir ki, burada 
yeni ixtiralar hazırlanıb dünyanın laboratoriyalarında və universitet mərkəzlərində toplanır və təhsil 
prosesi iştirakçılarının innovativ kapitalı artır. Bu əməkdaşlıq formaları böyümə vektorunu 
müəyyən edir və müasir cəmiyyətdə potensial irəliləyiş üçün əsas yaradır.
Ali təhsil sahəsində mobillik təkcə dünyanın ən böyük universitetləri səviyyəsində ölkələr 
arasında əməkdaşlıq proseslərinə təsir göstərmir; onlar regional səviyyədə də baş verir: regional 
universitetlər arasında təhsil xidmətlərinin ixracı inkişaf edir, onların maddi-texniki bazası artır və 
bu universitetlərin professor-müəllim heyəti artır. Öz spesifik xarakteri və özünü identifikasiyası 
olan, öz ―markası‖ olan, öz ticarət fonduna malik regional universitetlər – məsələn, kosmos 
sahəsində Samara Universiteti – digər ölkələrin universitetləri ilə fəal əməkdaşlıq edir. Xaricdən 
tələbələrin təhsil almağa, mövcud olmağa və özlərini qlobal miqyasda müstəqil ―oyunçular‖ və 
qurumlar kimi elan etməyə cəlb etmək bu universitetlərin əsas məqsədidir. 
Bu gün qlobal təhsil bazarı ən sürətlə böyüyən ixrac məhsullarından biridir. YUNESKO-nun 
proqnozlarına görə, 2025-ci ilin əvvəlinə xaricdə təhsil alanların sayı 7 milyona çata bilər. 
Uyğunlaşma problemi insan fəaliyyətinin müxtəlif sahələrini əhatə edən ən mürəkkəb 
fənlərarası problemlərdən biridir: psixoloji-pedaqoji, sosial, mədəni, linqvistik və s. Müasir elmi 
ədəbiyyatda uyğunlaşma termininin geniş şərhləri verilir. Cəmiyyət üzvlərinin ehtiyacları, onların 
böyümə və özünü təmin etmək istəyi ilə bu ehtiyacları ödəməkdə dövlətin qarşılaşdığı çətinliklər 
arasında ziddiyyətlər artır. Şəxsiyyətin sosiallaşmasının mühüm aspektinin uyğunlaşma olduğu 
sosial sferada uyğunlaşmanın mürəkkəb mexanizmləri: konkret kollektivin və ya qrupun sosial 
normalarının, dəyərlərinin, münasibətlərinin daxililəşdirilməsinin səbəbi (sosiallaşma funksiyası) 
adaptiv fəaliyyətin ikitərəfli bir proses olmasıdır. Sosial mühitə dünyagörüşü, mədəni və mənəvi 
komponentlər daim təsir edir. Psixofizioloji, təhsil və idrak, sosial-mədəni və məişət amillərinin 
kompleksi xarici tələbələrin uyğunlaşma xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirir. Uyğunlaşmada təhsilin 
bütün komponentlərinin münasibətlərinin strukturu mühüm rol oynayır. Başqa ölkələrdən gələn 
tələbələrin uyğunlaşması xüsusi təşkilatçılıq, ardıcıllıq və məqsədyönlülük tələb edir. Müasir 
cəmiyyətdə dəyişikliklər sosial və iqtisadi həyatın bütün sahələrini, xüsusən də sosial quruluşu, 
maddi və mənəvi mədəniyyəti, bütövlükdə cəmiyyəti əhatə etmişdir. Transformasiya prosesi çoxlu 
sayda sosial subyektlərin, fərdlərin, təşkilatların, qrupların qarşılıqlı təsirinin nəticəsi idi ki, onların 
toplusu cəmiyyətin transformasiyasının makro subyekti sayıla bilər. Sosial həyat proseslərini özünü 
təşkil edən sistem kimi başa düşmək üçün uzunmüddətli sosial transformasiyalar zamanı insanın 
sosial adaptasiyasının xüsusiyyətlərini təhlil etmək vacibdir.