Sotsiologik tadqiqotlarning asosiy bosqichlari va modellashtirish

2.2.Tadqiqot natijalarini taqdim etish shakllari
Sotsiologik tadqiqotlar natijalarini taqdim etish uchun shakllarning uchta asosiy guruhi mavjud.
-Statistik shakllar
To'g'ridan -to'g'ri, "xom" statistik ma'lumotlarni qayta ishlash. Bu jadvallar, grafikalar va hatto bosma nashrlar bo'lishi mumkin. Bunday materiallar, qoida tariqasida, minimal izoh bilan birga keladi, lekin ular matnli qo'llab -quvvatlanmasdan, "yalang'och" statistik shaklda ham taqdim etilishi mumkin. Qoidaga ko'ra, vakolatli xaridor uchun mo'ljallangan marketing yoki siyosatshunoslik sohasidagi faqat amaliy tadqiqotlar natijalari shu shaklda taqdim etiladi.
- Ilmiy shakllar
Bularga quyidagilar kiradi:
1. Uning barcha navlari bo'yicha sotsiologik tadqiqotlar natijalari to'g'risida hisobot, ya'ni:
1.1. Tadqiqotning moddiy va uslubiy qismlarini hujjatlashtirgan to'liq hisobot. U aniq tuzilishga ega.
1.2. Eng muhim tadqiqot natijalarini o'z ichiga olgan va cheklangan miqdordagi jadvallar va statistik materiallarga ruxsat beruvchi qisqa hisobot (asosiy xulosalarni oshkor qilish va isbotlash uchun zarur bo'lgan chegaralarda).
1-3. Raqamli materiallar yuklanmagan va faqat aniq va aniq tuzilgan tadqiqot natijalarini o'z ichiga olgan qisqacha hisobot
2. Ilmiy nashrlar
Ilmiy nashr, ma'ruza bilan taqqoslaganda, kontseptual, mualliflik xususiyatiga ega, taqdimotning majburiy va bir xil tuzilishiga ega emas.
-Adabiy shakllar
1 ... Sotsiologik insho
Sotsiologiya fani va adabiyoti chegarasidagi janr. Odatda, sifatli tadqiqotlar shu uslubda tasvirlanadi.
2. Ommaviy axborot vositalarida chop etish
Sotsiologiyaning eng mas'uliyatli va bugungi kunda eng obro'sizlantiruvchi shakllaridan biri.
Sotsiologik nashriyot madaniyati tadqiqotning protsessual va uslubiy xususiyatlarini majburiy ko'rsatgan holda sotsiologik ma'lumotlarni to'g'ri taqdim etishni nazarda tutadi. Minimal zarur ma'lumotlar quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Tadqiqot olib borgan muassasa
Maydon bosqichining vaqti
Ma'lumot yig'ish usuli
Namuna o'lchami
Namuna turi
Tanlovning o'rtacha xatosi (statistik xatolar diapazoni)
· Ba'zi hollarda, tadqiqotda berilgan savollarga so'zma -so'z ta'rif berish ham maqsadga muvofiqdir.
Sotsiologik matn uslubi
Sotsiologiya sohasidagi professional ishlar ma'lum darajada adabiy tayyorgarlikni talab qiladi. Xususan, sotsiolog sotsiologik matnning uchta asosiy stilistik turining xususiyatlarini aniq tushunishi kerak:
Ilmiy uslub
Uning asosiy xususiyatlari:
1) Qabul qilingan ilmiy so'z birikmalaridan foydalanish
2) xulosalarning asosliligi (kontseptual va protsessual)
3) Taqdimotning jiddiyligi, hissiy neytralligi
Jurnalistik uslub
Xususiyatlari:
3) Adabiy yorqinlik, bo'g'inning o'ziga xosligi, uslubiy o'ziga xosligi
Moslashtirilgan uslub
1) Maxsus terminologiyaning qabul qilinmasligi
3) Matnning aniq amaliy yo'nalishi
4) jiddiylik, ravshanlik, soddalik va tushunarli
Tahlil, ma'lumotlarni qayta ishlash quyidagi komponentlarni o'z ichiga oladi: 1) ma'lumotlarni tahrirlash va kodlash. Ushbu qadamning asosiy maqsadi tadqiqot davomida olingan ma'lumotlarni birlashtirish va rasmiylashtirishdir. 2) o'zgaruvchilarni yaratish. Anketalar asosida to'plangan ma'lumotlar bir qator hollarda tadqiqotda hal qilinishi kerak bo'lgan savollarga bevosita javob beradi. Chunki savollar operativlashtirish jarayonida indikatorlar ko'rinishida bo'lgan. Endi teskari protsedurani bajarish kerak, ya'ni ma'lumotlarni tadqiqot savollariga javob beradigan shaklga o'tkazish. 3) Statistik tahlil. Bu qadam sotsiologik ma'lumotlarni tahlil qilish jarayonida muhim ahamiyatga ega.
Shunday qilib, maqsadga erishiladi - respondentning e'tiborini muayyan muammoga "qaratish". G'arb mamlakatlarida sotsiologlar tomonidan qo'llaniladigan eng keng tarqalgan intervyu turlaridan biri bu telefon orqali intervyu. Mamlakatimizda bu turdagi suhbatdan foydalanishda sezilarli cheklov - mamlakatda telefon aloqasi darajasi (poytaxt va yirik shaharlardan tashqari). Telefon orqali suhbat bir qator afzalliklarga ega. Bularga samaradorlik, arzon narx, intervyu jarayonini va suhbatdoshlarning ishini kuzatish qobiliyati kiradi. Muhim kamchilik - telefonda suhbatning qisqa davomiyligi. Anketani tuzishda boshqa talablar qo'yiladi: sodda va aniqroq formulalar, savollarning uzun ro'yxati yo'qligi. Va bir lahza. Anketaning barcha murakkabligi, respondentlarning javoblarini ro'yxatga olish qoidalari va bir savoldan ikkinchisiga o'tishni ko'rsatadigan intervyu beruvchilar uchun ko'rsatmalarga katta ahamiyat beriladi. Tanlangan ob'ektda so'rovnoma (so'rovnoma yoki intervyu) o'tkazilishidan oldin, so'rovnomaning dastlabki aprobatsiyasi o'tkaziladi. Ushbu protsedura "aerobatika" deb nomlanadi. Ma'lum bo'lishicha, barcha savollar respondentlarga tushunarli bo'ladimi, respondentlarning javob berishda qanday qiyinchiliklari bor, qaysi savollar "ishlaydi" va qaysi savollar "ishlamaydi". Shunday qilib, tajriba o'tkazish tartibi ishlab chiqilgan asboblar to'plamining sifatini aniqlashga, uning kamchiliklarini aniqlashga, so'ngra ularni, tadqiqotning bosqich bosqichida foydalanishdagi qiyinchiliklar va qiyinchiliklarni bartaraf etishga imkon beradi. Sotsiologik tadqiqotlarda kuzatish usuli Kuzatish usuli ko'pincha kundalik hayotda ham, fanda ham qo'llaniladi. Ilmiy kuzatish tadqiqot predmeti va predmetiga qarab o'ziga xos shakllarga ega bo'ldi. Sotsiologiyada kuzatish - bu tabiiy sharoitdagi hodisalar, hodisalarni bevosita o'rganish orqali ma'lumot to'plash usuli. 7 Kuzatish quyidagilar bilan tavsiflanadi: tizimli rejalashtirishning maqsadga muvofiqligi Har xil kuzatuv turlari qo'llaniladi. Ular kuzatuv dasturining rivojlanish darajasi, kuzatuvchining roli va uning kuzatilgan jarayonga ta'siri, kuzatilayotganlarning kuzatilayotgani to'g'risida xabardorligi, shuningdek kuzatish shartlariga qarab farq qiladi. Sotsiologik kuzatuv bir qator xususiyatlarga ega, ularning asosiylari: Kuzatuvchi bilan kuzatuv ob'ekti o'rtasidagi bog'liqlik, uning dunyoqarashining ta'siri Kuzatishning sub'ektivligi, kuzatuvchining idrok etishining emotsionalligi Takroriy kuzatishning murakkabligi yoki imkonsizligi Standartlashtirilgan kuzatishni nazarda tutadi. kuzatuv dasturining yuqori darajadagi rivojlanishi: kuzatilishi kerak bo'lgan hodisalarning batafsil ro'yxati, kuzatilgan faktlarni qayd etish usullari, kuzatuv shartlari va holatlarini aniqlash, suhbatdoshlar uchun ko'rsatmalar. Nostandart kuzatuv, tadqiqotchi oldindan faqat umumiy yo'nalishni belgilaydi deb taxmin qiladi; kuzatish natijalari erkin shaklda qayd etiladi. Kuzatishlar tadqiqotchilarning roliga qarab farq qiladi. Odatda kuzatuvlar ajratilgan (tadqiqotchi o'rganilayotgan guruh a'zosiga aylanadi - kuzatuv "ichkaridan") va kiritilmaganlar (ob'ektni "tashqaridan" kuzatish). Bundan tashqari, ochiq (kuzatilgan guruh kuzatilayotganini biladi) va yashirin (guruh kuzatuv haqida bilmaydi) farqlanadi. Va nihoyat, ular laboratoriya sharoitida (maxsus yaratilgan) kuzatish va dalada (tabiiy sharoitda) kuzatishdan foydalanadilar. Eng qiyin - bu yashirin kuzatuv. Birinchidan, tadqiqotchi u uchun yangi, g'ayrioddiy rolni egallashi kerak (masalan, quruvchilar jamoasida ishchi rolini o'ynashi), u qiyin vaziyatga tushib qolishi mumkin - ishlab chiqarish funktsiyalarini bajarish va bir vaqtning o'zida uning faoliyatini nazorat qilish kerak. guruh Ikkinchidan, kuzatuvchining o'rganilayotgan vaziyatga jalb etilishi uning sodir bo'layotgan voqealarni idrok etish va tahlil qilishiga ta'sir qiladi. Tadqiqotchi faktlarni baholash va tushuntirishda betaraflik, ob'ektivlikni yo'qotish xavfini tug'diradi. Guruhda uzoq vaqt qolish yangi sharoitga moslashish tufayli kuzatuvchining 8 ta baholash tizimini o'zgartirishi mumkin. Va oxirgi narsa. Ishtirokchilik kuzatuvini (ayniqsa, yashirin kuzatuv) tashkil qilish qiyin. Bu mashaqqatli va ko'p vaqt talab qiladi. Kuzatuv natijalari maxsus kartochkada qayd etiladi. Bu juda batafsil yoki kamroq batafsil bo'lishi mumkin. Ta'kidlash joizki, kuzatish usulining afzalligi - hozirgi vaqtda sodir bo'layotgan hodisalar, hodisalarning tafsilotlarini tuzatish. Ushbu usulning arzonligi uning ijobiy xususiyatlariga ham tegishli. Kamchiliklar orasida quyidagini ta'kidlash kerak: u kichik odamlarni o'rganish uchun ishlatiladi. Ko'p sonli odamlarni kuzatish qiyin. Asosiy kamchilik - bu usulning mohiyatiga sub'ektivlik ulushini kiritish. Sotsiologiyada hujjatli manbalarni tahlil qilish Hujjatli manbalar tadqiqotchiga sotsiologik tadqiqot dasturini ishlab chiqish, uning muammolari, maqsadlari, vazifalari va farazlarini aniqlash uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarning asosiy qismini beradi. Hujjat - faktlar, hodisalar, ob'ektiv haqiqat hodisalari va insonning aqliy faoliyati haqidagi ma'lumotlarni birlashtirish vositasi. Hujjatlarning maqsadi - ma'lumotlarni uzatish va saqlash. Ma'lumotni harflar, raqamlar, chizmalar, fotosuratlar, ovozli yozuvlar va boshqalar yordamida yozib olish mumkin. Axborotni yozish vositalariga qarab quyidagilarni ajratish mumkin: yozma hujjatlar statistik hujjatlar ikonografik hujjatlar (film, video va foto hujjatlar, chizmalar) fonetik hujjatlar (ovozli) Yozma hujjatlar (bosma va qo'lda yozilgan) alifbo va og'zaki ma'lumotlarni o'z ichiga oladi; statistik hujjatlarda - raqamli. Ovozli hujjatlar - bu gramofon yozuvlari, audio kasetlar. Bugungi kunda axborotni yozishning yangi usullari paydo bo'ldi - magnit lentalar, disketalar, lazer disklar. Hujjatli manbalarni tasniflashning boshqa usullari mavjud. Rasmiy va norasmiy hujjatlarni, ommaviy va shaxsiy hujjatlarni farqlang. Bundan tashqari, hujjatlarning ishonchliligiga qarab, tadqiqotda birlamchi va ikkilamchi (ya'ni boshqalar asosida yaratilgan, umumlashtirilgan), tabiiy ravishda ishlaydigan va maxsus yaratilgan asl nusxalar va nusxalar (masalan, so'rovnoma) ishlatilishi mumkin. 9 Hujjatlardan foydalanish maqsadlari ham turlicha. Ular ma'lumotni to'ldirishi yoki u yoki bu hodisani tasvirlashi yoki hujjat muallifining shaxsini tavsiflashi mumkin. Arxivlar hujjatli ma'lumotlarning eng muhim manbalaridir. Sotsiologlar uchun eng katta qiymat bu korxona va muassasalar arxividan olingan hujjatlar ("hozirgi" arxivlar deb ataladi). Ushbu arxiv materiallariga kirish unchalik qiyin emas va sotsiolog har doim unga qiziq bo'lgan ma'lumotlarni olishi mumkin. Hujjatli ma'lumotlarning yana bir muhim manbai - bu matbuot. U nafaqat haqiqiy ma'lumotlarni, balki hukmlar, fikrlar va mulohazalarni ham o'z ichiga oladi. Shunday qilib, sotsiologik tadqiqotda turli xil hujjatlardan foydalanish mumkin. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, har qanday hujjat tadqiqot uchun etarli bo'lishi kerak. Hujjatning adekvatligi, u tadqiqotchini qiziqtirgan ob'ektning xususiyatlarini, uning maqsadlari, vazifalari va tadqiqot mavzusiga qanchalik mos kelishini aks ettiradi. Hujjatlarning xilma -xilligi, ular tarkibidagi ma'lumotlarni tahlil qilish usullarini ham belgilaydi. Hujjatli manbalarning an'anaviy (klassik) tahlilini va rasmiylashtirilgan tahlilini ajratib ko'rsatish odat tusiga kiradi. An'anaviy hujjat tahlili sifatli usullar guruhiga kiradi. U hujjatning mazmuni, uning to'liq ochilishi va tavsifini chuqur anglashga asoslangan. Shu bilan birga, hujjatlarni tashqi tahlili o'tkaziladi - ma'lumotlarning turi, hajmi, tuzatish usuli, so'ngra ichki tahlilga o'tadi - uning mazmunini tavsiflaydi. Sotsiolog bir qator savollarga javob beradi: hujjat qachon va qanday maqsadda yaratilgan, uning muallifi kim, qanday voqealar va faktlar tasvirlangan, unda qanday baho, fikr va mulohazalar berilgan, tashkilotning pozitsiyasi haqida nima deyish mumkin? muallif va boshqalar. Bunday tahlilni qanday tahlil qilinayotganiga qarab, maxsus tahlil bilan to'ldirish mumkin: yuridik, psixologik, tarixiy, lingvistik va boshqalar. Sotsiologiyada an'anaviy hujjatlarni tahlil qilish ancha murakkab, ko'p vaqt talab qiluvchi va qimmat usul hisoblanadi. chunki hamma narsa to'liq tahlil qilingan, istisnosiz ishlatilgan hujjatlar. Agar hujjatlar to'plami katta bo'lsa, bu usuldan foydalanish mumkin emas. Kantitativ usullar, xususan, kontentni tahlil qilish usuli yordamga keladi. Kontentni tahlil qilish - ob'ektiv miqdoriy xususiyatlarga ega bo'lish uchun statistik protseduralarni qo'llash orqali ommaviy matnlar to'plamining mazmunini tahlil qilish. Bu usul nafaqat voqealar, faktlar va munosabatlarni tahlil qiladi, balki odamlarning munosabati, urf -odatlari, qiziqishlari, yo'nalishlarini ham oshkora ifoda etadi. Kontentni tahlil qilish yordamida hal qilinadigan 10 ta vazifa juda sodda ifodalangan: "Kim nima, kimga va qanday aytdi, nima maqsadda va qanday natija bilan?" Usulning mohiyati - hujjatning mazmunining ba'zi muhim jihatlarini aks ettiruvchi xususiyatlarini topish va hisoblash uchun ishlatish. Matnli axborotni kontent -tahlil qilish protsedurasini bajarish uchun tadqiqotchi bir qator ketma -ketlikdagi protseduralarni bajaradi. Dastlab u semantik birliklarni ajratadi - ijtimoiy g'oyalar, ijtimoiy ahamiyatga ega mavzular, so'ngra - ko'rsatkichlarga tegishli bo'lib, ular mavzuga tegishli so'zlar va iboralar, odamlarning ismlari, tashkilotlarning nomlari. , geografik nomlar, sananing tarixiy joylarini eslatish va h.k. Keyingi bosqich - bu hisob birligini taqsimlash: chiziqlar, paragraflar, belgilar, ustunlar soni, kvadrat santimetr maydon, kvadrat, videotasvir o'lchagichlari, ma'lum bir masalaga bag'ishlangan radio vaqti, fikr, baholash yoki hodisaga aks ettirilgan. hujjatlar. Hujjatda mavzu yoki ijtimoiy g'oyaning tez -tez uchrab turishi uning mohiyati to'g'risida hujjat muallifi nuqtai nazaridan gapiradi va tadqiqotda o'rganilayotgan hodisaning ko'rsatkichi sifatida ishlatilishi mumkin. Shuni esda tutish kerakki, kontent tahlilidan foydalanishda muhim nuqta - bu tanlangan matnli tahlil birliklarining kodifikatorda aks ettirilgan tahlil toifalari ro'yxati bilan o'zaro bog'liqligi. U nafaqat kuzatilgan ko'rsatkichlar ro'yxatini, balki hujjatning o'zi haqidagi ma'lumotlarni ham o'z ichiga oladi (masalan, u chop etiladigan gazetaning nomi, chop etilgan sanasi va boshqalar). Katta hajmdagi matnli ma'lumotlar mavjud bo'lganda kontent tahlilidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bu usul gazetalar, radio va televidenie tomonidan keng auditoriyaga uzatiladigan xabarlarni o'rganishda keng qo'llaniladi. Bu usul tilshunoslikda keng qo'llaniladi. Bundan tashqari, ommaviy so'rovlarda ochiq savollarni qayta ishlashda kontentni tahlil qilish usuli qo'llaniladi. Ijtimoiy tadqiqotlar bo'yicha eksperiment Eksperiment - bu hodisalar o'rtasidagi sababiy bog'liqlik haqidagi farazlarni tekshirishga qaratilgan empirik ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish usuli. Odatda, bu tekshirish tadqiqotchining hodisalarning tabiiy jarayoniga aralashishini anglatadi: u vaziyatni yaratadi yoki qidiradi, faraziy shartlarni faollashtiradi va ob'ektdagi o'zgarishlarni kuzatadi.
Har xil turdagi sotsiologik tadqiqotlar haqida gapirishdan oldin, keling, ikki xil tadqiqot turini ko'rib chiqaylik - aslida shunga o'xshash sotsiologik va ijtimoiy.
"Ijtimoiy tadqiqotlar" va "sotsiologik tadqiqotlar" atamalari ilmiy va amaliy sohalarda keng qo'llaniladi. Biroq, bu turdagi ilmiy tadqiqotlarning mohiyati, mazmuni va mohiyatini aniq tushunish hali rivojlanmagan. Ular ko'pincha sinonim sifatida ishlatiladi va ba'zida bir -biriga qarama -qarshi.
Ikki atamaning bir -birini almashtira olishi Sotsiologiya institutining asl nomida aniq sezildi: 1968 yilda yaratilgan vaqtda u Maxsus Ijtimoiy Tadqiqotlar Instituti (ICSI) deb nomlangan. Keyin "aniq ijtimoiy" kombinatsiyasi "sotsiologik" atamasiga teng deb taxmin qilindi. Ularning tenglashishiga bir qancha sabablar bor edi. Birinchi, nazariy va uslubiy, "ijtimoiy" tushunchasini talqin qilish edi. U ikki ma'noda ishlatilgan - keng va tor. Keng ma'noda, ijtimoiy omma bilan tengdir, chunki lotin tilidan tarjima qilingan "ijtimoiy" aynan "ommaviy" degan ma'noni anglatadi. Hammasi yaxshi bo'lar edi, lekin tarixiy materializmdan kelib chiqqan sovet an'analarida butun jamiyatni to'rt sohaga bo'lish odat tusiga kirgan: iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va ma'naviy. Soha jamiyatning bir qismidir. Paradoks paydo bo'ldi: bir holatda sotsial butunga teng (ijtimoiy = ommaviy), boshqa holatda - faqat qismlar (ijtimoiy = ijtimoiy soha).
1960-yillarning o'rtalariga kelib. mamlakatda o'sha paytdagi ilmiy adabiyotlarda yoritilgan quyidagi holat rivojlandi. Har bir ijtimoiy fanlar (huquq, iqtisod, falsafa, tarix va boshqalar), nazariyadan tashqari, ikki xil empirik tadqiqotga ega edi. Birinchi tur qat'iy intizomiydir (huquqshunoslar muayyan huquqiy muammolarni o'rganadilar, tarixchilar - tarixiy); ikkinchi tur - bu intizom duch keladigan ijtimoiy muammolar (huquqshunoslar jinoyatning ijtimoiy muammolarini, tarixchilar - tarixiy voqelikning ijtimoiy muammolarini o'rganadilar). Ikkinchi turga nom berildi maxsus ijtimoiy tadqiqotlar. Shunday qilib, har bir ijtimoiy fan intizomining pastki qavatida o'ziga xos "o'ziga xos" ijtimoiy tadqiqotlar mavjud.
Ijtimoiy tadqiqotlar iqtisodchilar, o'qituvchilar, huquqshunoslar, menejerlar, jurnalistlar, jamoatchilik vakillari va boshqalar tomonidan olib boriladi, lekin sotsiologlar emas.
Sotsiologik sof shaklda faqat sotsiologik fanni ilgari surishga imkon beradigan sotsiologik nazariya yordamida tuzilishi, tashkil etilishi va o'tkazilishi sotsiologik nazariya yordamida nazorat qilinadigan vidridisipliner (yoki yaqin chegarali emas) tadqiqotlar deb qaralishi kerak. va hech qanday qo'shni bilim emas.
Shu ma'noda marketing tadqiqotlari sotsiologik emas, hatto u malakali sotsiolog tomonidan olib borilsa ham. Chunki marketing sotsiologiya emas, balki iqtisodiyotning bir qismidir. Ikkinchidan, bu erda faqat usullar mavjud.
Qisqasi, tadqiqotning ikki turi o'rtasidagi farqlarni quyidagicha umumlashtirish mumkin:

• 
  "ijtimoiy tadqiqotlar" tushunchasi "sotsiologik tadqiqotlar" tushunchasidan kengroqdir;
  
• 
  "Ijtimoiy tadqiqotlar" kontseptsiyasi o'ziga xos fanni aks ettirmaydi, balki "sotsiologik tadqiqotlar" aks ettiradi. Bu sotsiologiya;
  
• 
  sotsiologik tadqiqotlar ilmiy uslubning ideali bilan normallashadi, lekin ijtimoiy tadqiqotlar emas;
  
• 
  sotsiologik tadqiqotlar sotsiologiyaning predmeti va mavzusiga, shuningdek uslubiga qarab belgilanadi, ijtimoiy tadqiqotlar emas;
  

• 
  sotsiologik tadqiqotning o'ziga xos usuli bor, ijtimoiy tadqiqotlar esa yo'q;
  
• 
  sotsiologik tadqiqotlar - bu fanlararo bilish usuli, ijtimoiy tadqiqotlar - fanlararo;
  
• 
  ijtimoiy tadqiqotlar jamiyatning har qanday ijtimoiy muammolarini, hatto sotsiologiyaga tegishli bo'lmaganlarni ham qamrab oladi, sotsiologik tadqiqotlar esa sotsiologiya predmeti qo'ygan muammolarning tor doirasini qamrab oladi;
  
• 
  ijtimoiy tadqiqotlar har tomonlama va farqlanmagan, sotsiologik tadqiqotlar tanlangan;
  
• 
  ijtimoiy tadqiqotlar (so'rovlar) huquqshunoslar, shifokorlar, iqtisodchilar, jurnalistlar, kadrlar xodimlari tomonidan olib boriladi. Bular ijtimoiy sotsiologlar. Sotsiologik tadqiqotlar faqat professionallar tomonidan olib boriladi. Uning ajralib turadigan xususiyati nazariya va metodning birlashuvidir. Birinchisi buni tushunmaydi;
  
• 
  sotsiologik tadqiqotlar manbai - ilmiy adabiyotlar va kasbiy tayyorgarlik, ijtimoiy -ommabop adabiyotlar va kundalik tajriba (o'z hayotiy tajribasi yoki ushbu bo'lim tajribasi);
  
• 
  Ijtimoiy tadqiqotlar jamiyatning keng nuqtai nazarini aks ettiradi, sotsiologik - tor, ixtisoslashgan.