Summa caietana de pctis Et noui testamẽti iẽtacula
Yüklə 5,7 Mb.
|
dolosas ac fraudulentas vias ad effectũ seu finem aliquẽ) est manifeste pctm̃. Et iuxta subiectā materiā inueni{t$} vel mortale vel veniale pctm̃. si. n. nociua est ꝓximo/inter mortalia cōputa{t$}, sicut et mendaciũ ꝑniciosum. si āt cōtra cha ritatẽ nō militat/sed officiosa tm̃ est, inter venalia computatur. iustitie. Et sic significat iniustā volũtatem accipiendi seu retinendi alienũ. Et est manifeste pctm̃ mortale. Et iuxta hunc sen- suʒ/vsurarios/fures/latrones/negociatores frau dulentos &c. auaros dicimus. Vel vt contrariatur liberalitati. Et sic significat inordinatũ appetitum pecunie. Et sic cōiter est pctm̃ veniale. Iuxta hunc siquidem sensum auari vocātur tena ces & parci in dando: de quibus dr̃ / ꝙ auaro deest tam quod habet ꝗ̈ quod nō habet. Et siłr qui tota die ac nocte in angustijs aut laboribus sunt/vt acquirant quibus non egent. Dico aũt cōi ter: quia tātus posset esse affectus ad acquirendũ aut retinendũ ꝙ esset pctm̃ mortale: puta si actualiter preponeret acquisitionem aut retentionem saluti aĩe sue/nō curando ꝑꝑea transgredi dei aut ecclesie p̃cepta. Simpłr aũt & absolute nō est pctm̃ morta le ex suo gñe: quia nō est contra sed preter charitatem. & ira & timor. Et iuxta hune sensum dr̃ ꝙ fortitudo est circa timores & au dacias. Sed trāslatũ est audacie nomen ad vitiũ<-P> @@0@ @@1@ (scilicet primo iusta cā bellandi: secũdo autho ritas indicendi bellũ: tertio recta intentio) ideo bellũ tripliciter contingit inueniri iniustum. Vel ex defectu iustitie in cā, vel ex defectu authoritatis in capite, vel ex defectu rectitudinis in inten tione: quicũ siꝗdẽ ho℟ defectuũ acciderit/bellũ reddi{t$} iniquũ. Et quidem de iusta cā aug. dicit. xxiij. q. ij. dñs nr̃. Iusta bella<-P> @@0@ @@1@ <-P>solent diffiniri/quibus vlciscun{t$} iniurias, si gens vel ciuitas ple ctenda est/q̃ vel vindicare neglexerit quod a suis improbe factũ est/vel reddere quod ꝑ iniuriā ablatũ est. De authoritate vero prĩcipũ. xxiij. q. i. quid culpa{t$}. idẽ dicit. Ordo naturalis mortaliũ paci accōmodatus/hoc poscit vt suscipiendi belli authoritas at cōsiliũ penes principes sit. De rectitudine aũt intentionis idẽ di= cit ibidẽ. Nocendi cupiditas/vlciscendi crudelitas/implacabilis animus/feritas bellādi/libido dñandi/& siqua sunt similia, hec sunt que in bellis iure culpantur. Tu aũt cōfessor/qui iustam cām belli certa rōne inuenire nequis, fide dignis credere potes. Principis aũt noĩe in ꝓposito intellige rempublicā ꝑfectā: hoc est papā/imꝑatorem/regẽ/ dñium libe℟: hoc est q suꝑiorẽ non hẽt/sed est velut princeps. Intentionem quo malā/vitiosum reddere bellum {secundum} alias condōnes iustũ intellige, sicut latronis quo iusta punitio vitiosa reddi{t$} / si ex odio iustitia exercea{t$}: pecca{t$}. n. ex praua intentione in opere iusto. Et iō sola pñia abo letur/nec est opus restōne: qm̃ lesus latro vel debellatus/est iuste lesus, in nullo iniuste damnificatus: ꝗ̈uis ex parte animi iusti= tiam exercentis malicia affuerit/in sue aĩe damnationẽ nolens iustum iuste efficere. Causa vero iusta aut authoritas si defue rit in bello, nō bellum sed inuasio de facto/cedes rapina est. est, dicẽdo ꝙ bello iusto opem ferre/nullũ pctm̃ esse cōstat si certũ est esse iustũ. Si vero certũ non est, sub diti principis indicentis bellum excusantur/obedientes dño suo. dicente aug. xxiij. q. i. quid culpatur. Vir iustus si forte etiam sub rege & hoĩe sacrilego militet, recte pōt illo iubente bellare: si quod sibi iubetur, vel non esse contra dei p̃ceptũ certũ est/vel vtrũ sit certũ non est: ita vt fortasse reũ faciat regem iniquitas imperandi, innocentem aũt militem ostendat ordo seruiendi. Excusatur ergo subditus in bello de quo nescit an sit iustũ/rōne obedientie: sicut ẽt excusatur minister iudicis occidens dānatũ per sententiam/si non continet errorem manifestum. Et vłis rō<-P> @@0@ @@1@ Nō subditĩ aũt nō excusantur. Nec excludo a subditis/milites ĩllos mercenarios, ꝗ sub cōtinuis stipendijs regis alicuius degũt/ tā pacis ꝗ̈ belli tꝑe: hi siꝗdem tanꝗ̈ subditi hñdi sunt. Sicut mi nistri cōducti ad exequutionem iustitie, nō opʒ esse subditos/sic ꝙ sint inde oriundi: sed sat est ꝙ inuenian{t$} cōducti ad officiũ iustitie/ad hoc vt excusen{t$}, si cōtingatignorāter exequi iniustā snĩam. Fac ergo cōfessor dr̃iam inter extraneos qui tꝑe dubij belli inueniun{t$} prius stipendiati ad bellica exercitia talis regis absolute/ & illos qui tunc cōducun{t$}. Nā primi reputan{t$} tanꝗ̈ cōducti ad iusti belli ministeriũ: & ordo seruiendi quo subesse regi noscun{t$}/facit vt nō sit eo℟ discutere adamussim iustitiam belli. Scđi aũt similes sunt illis qui sub dubio iudice conduci vellent: quos constat nō tute exponere se periculo iniustitie exer cende. Qui aũt siue subditi siue nō subditi/audito belli noĩe/non curantes de belli iustitia/ad pecunie sonitum currunt, extra con scientie scrupulos sunt: manifeste. n. sunt in statu damnationis eterne donec resipiscant: sicut qui currunt ad clades & predas/ non soliciti de iusto vel iniusto. inchoatũ bellũ/hoste iniquo offerente satis sacere, teneatur hñs iustũ bellũ desistere a bello. Dicimus siquidem di stinguendo tres status belli (.s. principiũ/mediũ/& quasi finẽ) ꝙ in principio belli (hoc est postꝗ̈ bellũ est indictũ/cōgregatũ &c. ante iñ cōflictũ) ex quo vindicte negociũ adhuc est inte grũ, tene{t$} princeps admitteresatisfactionem & reuocare bellũ. Et rō est: quia bellare non est voluntatis/sed necessitatis: vt aug. dicit. xxiij. q. i. noli. In proposito aũt cessat necessitas belli: ex eo ꝙ offertur satisfactio/re adhuc exñte integra. Sed esto sanus lector, & intellige hec de satisfactione plena: hoc est nō solum iniurie seu rerum/sed sumptuum & damnorum &c. @@0@ @@1@ Postꝗ̈ aũt semipreliatum est/& mortes hominum hinc inde intercesserunt, non tenetur habens iustum bellum reuocare bel lum/propterea quia hostis nunc offert satisfacere. Et rō est: quia habens iustum bellũ/gerit personā iudicis criminałr ꝓcedẽtis. Et ꝙ gerat personam iudicis/patet ex eo ꝙ prelium iustum est actus vindicatiue iustitie, que proprie est virtus principis seu iu dicis. non. n. est priuate persone opus vindicare: scriptum est. n. mihi vindicta. Quod vero criminaliter procedentis / patet ex eo ꝙ procedit ad cedem ad seruitutem personarum & dānũ rerum: hec. n. omnia iustũ bellũ infert: ꝗ̈uis hodie a seruitute in ter christianos abstineatur. Manifestatur quo idem/ ꝙ habens ĩustum bellũ/non est pars/sed ex ipsa rōne necessitante ad bellũ efficitur iudex hostium suorum, ex eo ꝙ eadem ratione potest princeps in perturbatores sue reipublice intraneos & extraneos vti gladio propria authoritate: scilicet ex ratione perfecte reipu= blice. nō. n. est perfecta respublicas cui deest potestas vindicatiua ĩustitia mediante/siue contra perturbatores reipublice intrinse= cos fiue contra perturbatores extrinsecos. Et nisi sic sit/quũ par in parem non habeat imperium, bella omnia iniusta essent nisi defensiua. Quia igitur habens iustum bellum gerit personam iudicis procedentis secundũ vindicatiuā iustitiā aduersus extra neos perturbatores reipu. & in medio belli iam effectus est dñs cause/nō exñte amplius integro negocio vindicte, p̃t (nisi miseri cordia vti velit) prosequi bellũ/ & vindicatiuā exercere iusti tiam gladio bellico. Sibi aũt hostis imputet/ ꝙ reduxit se ad eũ statũ in quo iustitia vindicatiua pōt ab alienis cōtra se exerceri: fuit. n. in ptāte sua offerre prius satis factionẽ. Et si cōtra hoc instetur / ꝙ continuatio belli in hoc casu non esset necessitatis sed voluntatis: quoniā interrupta est necessitas bellandi ex noua oblatione satisfactionis. respondetur ꝙ huiusmodi noua oblatio satisfactionis nō habet vim interrumpendi necessitatẽ belli iam semiacti: quia nō amplius spectat ad habentes iniustũ bellum/<-P> @@0@ @@1@ Et hinc patet/ꝙ multo magis ex arbitrio principis iuste bellan tis pendet continuatio belli quum bellum est quasi in fine, licet offerant hostes satisfacere. ꝙ dāna omnia ex iusto bello illata non solum pugnantibus sed cuilibet mẽbro reipublice cōtra quā est iustũ bellũ/abs pctō sunt: nec ad restōnem tenentur qui intulerunt: etiā si innocentes cōtingat ꝑ accñs dānificari. verbigr̃a si ciuitas aliqua ex iusto bello in predam dare{t$}, liceret cuius ciuis bona diripere/licet aliquis eo℟ forte esset innocens: quia sentẽtia iusli tie bellice nō tenetur discutere an aliqua pars reipublice sibi in= iuste hostis/sit innocens: quia p̃sumitur tota hostis / & totā hẽt pro hoste: & ꝑꝑea totā dānat ac diripit. Et per se loquendo/ille iuste accipit, ꝗ̈uis aliquis innocens ꝑ accñs iniuste patia{t$}: que. n.<-P> @@0@ @@1@ Quartum est. ꝙ siue iustum siue iniustum sit bellum, debent seruare bellatores regulā ioannis baptiste illis datā. s. neminem cōcutiatis/ ne calũniā faciatis/ & estote cōtenti stipẽdijs vr̃is. peccāt siquidẽ mortaliter/ opprimendo rusticos / & hospitantes ad discretionẽ ĩmo ad destructionẽ/ & alia hmōi latrocinia cō= mittendo. Nec excusan{t$} quia nō datur eis stipendiũ: qm̃ ex hoc rustico℟ & ciuiũ res nō obligantur illis. Nec dissimulatio aut authoritas capitanei aut principis excusat, nisi in penā rusticis aut ciuibus iuste inflictā hoc fieret: qm̃ princeps debet ex ꝓuen tibus quos totus status proportionaliter tribuit/militibus stipen= dia sufficienter tribuere, & non debent isti ꝑticulares vexari. lex. n. iniusta est ex forma / que non {secundum} proportionem grauat populũ. Si tñ probata cōsuetudo obtinuit/ vt ligna & paleas mi litibus hospites gratis tribuāt, nō damno: quasi. n. sorte quadam cōtingit ob hoc quasdam terras seu villas pre alijs grauari. @@0@ @@1@ Yüklə 5,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|