Summa caietana de pctis Et noui testamẽti iẽtacula
Yüklə 5,7 Mb.
|
siquis expectans tẽpus future solutionis/vendit pluris iuxta veri simile mediũ seu dubiũ p̃ciũ tꝑe solutionis futurũ, excusa{t$}: vt si piper nũc valet sex/& in iulio credi{t$} valiturũ octo aut plus vel minus, si vendo nunc pro solutione ad iuliũ pro octo/excu= sor a decretali. ca. in ciuitate. tanꝗ̈ emptio nō consummata intel= ligatur vs ad iulium/quo emptio erit in opere que nunc est in solo contractu: quasi venditio cum correspondente sibi emptiōe nũc inchoe{t$} & in iulio consummetur. Secundus casus est. Siquis emit minoris pijssimo precio pro eo ꝙ nunc soluit, vsura est: quia ex tempore pecunie solute plus habet ꝗ̈ pecunia valeat. Tertius casus est. Siquis debitor alicuius ad annum / minus soluit nunc quia anticipat solutionem (vt si debet centum/det nunc octoginta pro tota summa) sine dubio vsura est: quia ex tempore solutionis anticipato lucrum reportat. Quartus casus est. Siquis emendo frumentum assignandum sibi tempore collcttionis frugum/quia prius dat pecunias mino ris emit ꝗ̈ estimetur honestum precium tempore assignationis frugum, vsura est manifesta ex supradicta radice. @@0@ @@1@ Quintus casus est. Siquis emit minoris iusto precio cũ pacto de retrouendendo/interim quasi locās venditori & recipiens ad rōnem quin pro centũ precij dati, vsura est: ꝗa nō est ibi vera emptio, sed mutuũ palliatũ sub dictis contractibus. quod patet ex eo ꝙ emitur longe minoris ꝗ̈ sit iustũ preciũ. Secus aũt esset si super domo vel agro constitueretur perpetuus census ad rōnẽ tot pro centenario iuxta patrie morem/cum pacto ꝙ possit debi= tor census se liberare: quoniam contractus iste determinatus est licitus per sedem apostolicam pluries. Sextus casus est. Siquis pecunias suas dat artifici seu numula rio/volens capitale saluũ/& tantũ lucri absolute aut si lucratur/ etiam si verisimile aut quasi pro certo habeatur ꝙ numularius seu artifex multo plus inde lucrabitur, vsura est/non societas/ nec innominatus contractus: quia & capitali saluo statur lucro & non damno, & quasi ex mutuo lucrum expectatur. Septimus. Siquis emit rem nō extantem tanꝗ̈ extantem (puta agrum/domum aut armentum) & locat venditori vt det quasi precium locationis seu censum singulis annis tot aureos, vsura est: quum sint contractus ficti ad palliationem mutui & vsure. Octauus similis antedicto est. Siquis egens rome pecunijs accipit a numulario mille aureos ad rationẽ cambij pro lugdu= no/& tamen rome reddendi sunt, vsura est: quia cambium est fictum ad palliandum mutuum sub vsura. Decimus similis est. Siꝗs cum egente pecunijs palliat multos contractus simultaneos (puta dicit se vendere tot pannos mille aureis reddendis octauo mense/ & se emere illos ab eodem pro octingentis aureis nunc soluendis, & sic dat nunc octingentos/ & fit cōtractus pro mille hinc ad octo menses) vsura est pal= liata sub multis cōtractibus. Nec excusa{t$} ex eo ꝙ ipse nō est de terioris condōnis ꝗ̈ alter qui emeret illos pannos pro octingentis. tum quia interuenit pactum de retrouendendo sibi perdendo ducentos, quod non interuenit cum alio. tum quia iste in veri= tate non venderet illi nisi propter hoc lucrum. @@0@ @@1@ ¶ Verum quia qñ animi non cōcordant hinc & inde/oportet discernere distinguendo. ꝙ si vtrius (scilicet mutuantis & mu tuũ accipientis ac aliquid plus dantis) intentio est pia / ita ꝙ nec mutuās sperat ex mutuo nec dans dat ex mutuo sed sponte gra tus de bñficio recepto, nulla est vsura/nulla est opus restitutione. Si vero vtrius intentio tendit ad mutuũ (hoc est ꝙ mutuās sperat ex mutuo lucrum, & dans aliquid plus dat male liben= ter quasi patiens vsuram seu redimens vexationem suam) mutuans vsurarius mentalis est. & tenetur restituere quicquid sic lucratus est: quia vsurarium lucrum est. Si autem clau= dicat intentio tantũ ex parte accipientis mutuum (quia scilicet qui accepit mutuum/dat quasi inuitus quasi soluens vsurā aut redimens suam vexationem, mutuans tamen optima intentione mutuauit/& accepit munera bona fide credens ex gratitudine sibi dari) nullum interuenit vsure peccatum. Ad restitutio/ nem tamen tenetur quando scit non libere sibi hec donata/si ex illis factus est locupletior: alioquin non tenetur ad restitutionẽ: quia bona fide ad omnia se habuit, & sibi imputet qui mala opinione concepta dedit. @@0@ @@1@ Si autem claudicat intentio tantum ex parte mutuantis (ita ꝙ mutuans corrupta intentione mutuat & accipit aliquid plus, sed qui accepit mutuum/gratiose donat ex animi gratitudine & beneuolentia ignota ipsi mutuanti) mutuans inuoluitur pctō mentalis vsure. Et non potest retinere quod turpiter ex partesua accepit, sed quantum est ex parte sue conscientie teneretur resti tuere illi qui dedit. Verum si postea nouit gratiose sibi donatũ/ potest acceptare vt donatum: nec tenetur restituere sed peniten= tiam agere de suo peccato. ¶ Aduerte quo circa mentalem vsuram ex parte mutuantis/ ꝙ siquis nō vult mutuare alicui quem putat aut nouit ingratũ/ & libenter mutuat alicui quẽ videt gratũ, nō ꝑꝑea inuoluitur pctō vsure mentalis: sed sequitur naturalẽ inclinationẽ qua actio nes nr̃as ad eos qui digni sunt dirigimus. Et similiter ex parte accipientis mutuum/ siquis est gratus & multa impendit obse= quia ac munera alicui vt ille ad ampliora beneficia mutui exhi bendi gratiose ac beneuole prouocetur, ad nullum peccatum prouocat mutuantem. se est: quia nihil aliud est ꝗ̈ ad mutuũ accipiendum agere/& ad vsuram patiendam: quorum neutrũ habet mali culpe rationem. Pōt tñ pctm̃ esse: vt si abs rōnabili cā ꝗs subeat hoc damnũ & alterius vta{t$} iniquitate. Nō est tñ mortale pctm̃ sed veniale abs rōnabili cā hoc facere. Esto tñ hic cautus lector & penetrator dictorum: qm̃ aliud est loqui de accipiendo sub vsura / & aliud de inducendo hominẽ ad faciendā vsurā. Primũ. n. nullum sonat peccatum / vt dictũ est. & iō ex causa rōnabili licet. Secundum autem semper est pctm̃ mortale. ita ꝙ nulla necessitate excusa{t$} aliquis a pctō mor tali quum inducit per se (hoc est ex intentione) aliquem ad peccandũ mortaliter: dicente apostolo. digni sunt morte nō solũ qui faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus. minus aũt est consentire ꝗ̈ inducere. Et ꝑꝑea dr̃ & bñ, ꝙ licitũ est mutuum<-P> @@0@ @@1@ Hoc est/licet mihi petere ab homine mutuum/& pati ꝙ ille ex hac mea petitione accipiat occasionem apponendi suā malam voluntatem vsurariam. Sic. n. nec ego induco illũ ad vsuram nec cōsentio ipsius male volũtati: sed induco illũ ad mutuādũ/ & consentio mee passioni qua patior vsuras. ¶ De mediatoribus quo idem est iudicium: scilicet ꝙ nō licet illis/inducere aliquẽ ad faciendũ vsuram, nec etiam esse quasi negocij vsurariorum gestores: puta inquirendo egentes pecunijs sub vsuris: aut prouocando vt accipiant a suo feneratore. qm̃ tunc quis esset velut minister vsurarij, & participaret in cri= mine & vinculo restitutionis. ¶ Circa participantes autem cum vsurarijs in vsu rerum vsu= rarij distinctione opus est. Primo an res illa in seipsa sit aliena: quia tunc idem esset iudiciũ sicut de participantibus in re rapta aut furto ablata. quam cōstat nullo titulo posse contrectari licite ab alio: quia res aliena est. Si aũt res ipsa aliena nō est, subdi= stinguendũ est an ex illo vsu efficia{t$} vsurarius impotẽs ad resti tuẽdas vsuras. Nā si nō effici{t$} inde impotẽs ad restituendũ/sed eque potẽs remanet ad restituendũ vsuras quas lucratus est, pōt licite hō cũ vsurario negociari/& dona ab eo accipere & dotẽ/ & breuiter qũolibet cōtrahere. Si vero efficere{t$} minor ad resti tuendũ vsuras/nō liceret cōtractus hmōi cum vsurario inire. Et in promptu ratio est: quia cum periculo iacture proximi nego= ciaretur, dum fieret ꝙ vsurarius ꝗ̈uis nunc pertinax/si cras redi ret ad cor / non posset satisfacere quibus teneretur. Vnde ab huiusmodi vsurario non liceret accipere dona nec dotem / aut aliquid simile: quia per hec efficeretur impotens ad restituendũ. Quāuis licitum esset illi vendere/& ab eodem emere: quia per hec non redderetur impotentior ad restituendum: quoniā tantũ dem recipit ab alio quantũ dat de suo. @@0@ @@1@ Et iuxta hanc distinctionem regulandi sunt casus qui occur= runt de victu vxoris & filiorum ac familie vsurarij. Si. n. hinc fit non soluendo (puta quia nihil habet nisi vsuras/nihil lu= cra{t$} nisi vsurarie) consequens est vt non liceat illis inde victũ sumere. Et hoc regulariter loquendo intellige. Nam per accidẽs posset esse licitum: puta si essent in necessitate extrema, aut si vtiliter agerent negocium creditorum. vel spiritualiter (puta suadendo restitutionẽ) aut corporaliter, puta bonificando eorũ bona pignorata. Vide de hac materia diffusius scripta superius in verbo restitutio. ¶ De dominis quo temporalibus accipientibus ab vsurarijs componentibus cum eisdem vt vsuras impune facere possint, non solum idem est iudicium quantum ad res quas ab eis acci piunt/sed peius si illicita concedunt. emere pagas certas montis genuẽsis hinc ad trien nium recipiendas. Ita ꝙ casus est iste. Ioannes habet in monte genuensi loca decem/ex quibus iam computatum est ꝙ deben tur ei centũ libre, sed quia nōsunt ipsi exoluende ante trienniũ/ ĩdeo vocan{t$} acerbe page/& tertio anno vocabun{t$} mature, & ĩoānes eget nũc pecũia/vẽdit istas decẽ pagas acerbas ꝓseptua ginta libris nũc hñdis: nunquid si ego sic emo/cōmitto vsurā? ¶ Rñdeo omissis disputationibus/ꝙ hinc ulla interuenit vsura: quia est cōtractus nō palliati aut impliciti mutui, sed emptionis & venditionis: qm̃ ioānes vẽdit ius suũ quod hẽt suꝑ illas decẽ pagas, & nō vendit ipsas pagas / nec aliquod mutuum accipit. Declaro singula. Quod non vendan{t$} page sed ius paga℟/ex eo patet ꝙ ioānes non tene{t$} mihi assignare pagas, sed ius suum quod hẽt suꝑ pagas illas. Q nullũ accipiat ioānes mutuũ/ex eo patet: quia ad nihil restituendũ obligatus est, sed solũ ad assi= gnandũ mihi ius paga℟. Et rursus quia quicquid ꝑiculi hic est/ a pud me ementẽ restat: q est cōtra naturā mutui. Est igi{t$} hic<-P> @@0@ @@1@ <-P>vera emptio & venditio iuris pagarum illarũ. Et ꝑꝑea si iusto precio emi{t$}/iustus erit contractus. Iustũ aũt preciũ constat esse quod cōiter inuenitur abs fraude &c. & ꝑꝑea si page hmōi venduntur precio cōiter tunc currente / nullũ pctm̃ cōmittitur. Est aũt rōnabilis cā minoris precij / ex eo ꝙ res venalis inutilis per trienniũ/minor est seipsa vtili ab hodierna die. Vñ quũ ius paga℟ acerba℟ inutile sit vs ad tempus maturitatis, rōnabili= ter minus valet ac minoris vendi{t$} / ꝗ̈ ius paga℟ vtile nũc: sicut terra sterilis vs ad biennium / minus valet ꝗ̈ ipsamet si esset vtilis hodie. Nec hoc q diximus de venditione & emptione iuris paga℟ ex monte genuensi/est singulare in illo monte: qm̃ hoc est cōe omni alteri iuri quorũcũ creditorũ. Possum. n. licite emere ius tuũ quo tibi deben{t$} ab altero mille aurei hinc ad annũ, & licite emendo dabo tibi minus mille aureis/presupposito debito liqui= dissimo & abs difficultate ac labore exigibili: qm̃ ius recipiẽdi ad annum mille aureos/minus est secundum rem & secundũ humanum vsum ac humanam estimationem ꝗ̈ mille aurei: quia potentia ẽt proxima minor est actu. & inter os & offam multa intercidere posse/prouerbium vetus est. Non. n. qui hoc ius emit/facit mutuum palliatum, nec emit mille ducatos post annum/vt ratio temporis expectati cōstituat vsuram: sed emit ius alterius ad habendum post annum ducatos mille, & ipsius ementis periculo ius illud derelinquitur: quod est contra naturā mutui, vt dictum est de iure pagarum. Quanto autẽ minoris mille ducatis emere debeo, relinquitur arbitrio boni viri/consi= deratis cōditionibus temporũ/copie pecuniarũ vel penurie &c. ¶ De monte autem ipso genuensi & similibus, quia cōsistunt in facto / loqui nescio nisi factum certum mihi proponeretur. Sed in communi loquendo, certum est ꝙ si sunt annui census cōstituti super prouentus ciuitatis/liciti sunt. Nec aliquid obstat quin communitas possit se redimere. Et quoniam quomodolibet<-P> @@0@ @@1@ ¶ Romeper dominum marcellum silber/nobilis viri domini iacobi de giunta florentini impensis accuratius impressa: & per Reuerendissimi dñi cardinalis. S. xisti authoris operis familia= rem. d. ioannem danielis sacre theologie baccalarium ꝗ̈ diligen tissime castigata. Anno ab incarnatione verbi. MDXXV. decimo Kalendas martij. Regnante sapientissimo dño nr̃o Cle mente septimo pont. max. #(IMAGE) @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ @@0@ @@1@ − − Yüklə 5,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|