ELemosinam Non facere/ est pec=
catũ mortale in duo
bus tm̃modo casibus. Primus est siquis habet
de superfluo nature & persone. Et tunc ꝗa pre
ceptũ hoc (scilicet q suꝑest elemosinā date)
est affirmatiuũ/& obligat pro loco & tꝑe &c. ꝑꝑea fidei ac
prudẽtie illius qui suꝑfluũ hẽt/cōmissum intelligr̃ qñ & quibus
actualiter dispẽset illud suꝑfluũ/simul vel successiue, vt melius
sibi videbi{t$}. Secundus est quum apparet pauper in extrema
necessitate constitutus: iuxta illud ambrosij. pasce fame moriẽtẽ,<-P>
@@0@
@@1@Emere minoris iusto precio.
<-P>si non pauisti occidisti.
¶ Et in primo casu intellige duo. Primo suꝑ fluũ nō cōsistere in
puncto: qm̃ sicut multis ablatis ab aliquo/ nō cense{t$} ꝗs indigẽs,
ita multis adiunctis nō ꝑꝑea suꝑfluit. Scđo ꝙ suꝑfluũ in tali
latitudine cōsistens, iudicandũ est cōsideratis sumptibus hono=
rabilibus ẽt filio℟/ familie/status, munificẽtia/magnificẽtia/cōi=
bus euẽtibus/heredibus / & alijs eiusmodi: ita vt raro videatur
contingere, vt homo {secundum} statũ gloriose viuens/ suꝑfluũ habeat.
In secundo quo casu intellige extremā necessitatem/non qñ
emissurus est spm̃: sed qñ ob defectũ necessario℟ apparet ꝙ ille
moritur/nisi ei succurratur de necessarijs modo quando pñt ipsi
prodesse subuentiones anteꝗ̈ desperetur de vita illius.
EMere Rem minoris iusto p̃cio ex intentione
emendiseusoluendi minus iusto p̃cio tũc
hic &c. pctm̃ mortale est: ꝗa cōtra iustitiā leditur ꝓxi
mus / minus hñdo ꝗ̈ hr̃e debeat. Circa iustũ aũt p̃cium quid
sit/oportet nō falli: qm̃ iustũ p̃ciũ non solũ est illud quod cōiter
in illa patria currit, sed illud quod nunc/hic/ sub hoc vendendi
seu emendi mō pōt cōiter inueniri. Ita ꝙ licet res aliqua rome a
mercatoribus vendatur centũ, si eadem res rome vltro exposita
venditioni / siue subhastando siue per proxonetas / non inuenit
emptorem nisi pro septuaginta (tum quia vltronee merces vi=
lescunt: tũ ꝗa emptores pauci inueniun{t$} pro tunc, aut quia non
indigẽt re illa/aut ꝗa nō hñt pecuniā promptā pro re illa/aut ꝗa
nō curant hr̃e illā) iustũ tũc ibi huius rei p̃ciũ cōstitui{t$} septua
ginta: ita ꝙ nō peccāt illi ꝗ ex eo ꝙ vidẽt ꝙ res illa venalitati ex
posita pōt hr̃i tali p̃cio / puta septuaginta/inducun{t$} ad emẽdũ.
Nec reddi{t$} iniustũ p̃ciũ ex cā, puta ꝗa necessitate ductus ac per
hoc nō volũtarie vẽdit: ꝗa inopia qua cogi{t$} ꝗs ad vendẽdũ/ nō
redditvẽditionẽ ĩuolũtariā. alioꝗn ẽt si rigido p̃ciovẽderet/ĩuolũ
taria reddere{t$} vẽditio: q cōstat eẽ falsuʒ. Eadẽ siꝗdẽ rōe iustũ
p̃ciũ ẽ, q nũc/hic/sub hoc mō vẽdẽdi vel emẽdi ĩueni{t$} cōiter.
Qua rōe iustũ quo est p̃ciũ quũ post bella aut pestes/domus/<-P>
@@0@
@@1@Emere minoris iusto precio. 55
<-P>agri/horti &c. emuntur vilissime, quia non inueniuntur empto
res. Et eadem ratione gemme que empte fuerant mille modo
emuntur centum, quia non inueniuntur emptores. Et similiter
transeunte naui aliqua videmus emi res vilius ꝗ̈ ibi valeant,
quia non inueniuntur emptores tunc pro alio precio. Et sic de
similibus. Et si hec latius discussa cupis videre cum suis fun=
damẽtis, vide cōmẽtaria nr̃a in prĩo articulo. q. lxxvii. scđescđe.
¶ Et pro nunc vide differentiam precij inter rem expectantem
emptorem & seipsam non expectantem emptorem: & clarifica
bitur intellectus tuus. Domus enim expectans emptorem ven=
ditur quantum valet absolute: domus autem non expectans/
venditur quantum inuenitur. Et tunc vere venditur quantum
valet nunc hic exposita, ꝗ̈uis non vendatur quantum valeret
expectans emptorem. Iustum autem precium est non quantum
valeret si expectaretur, sed quātum valet nunc/hic/& reliquis
singularibus que tunc occurrũt pensatis: vt patet in pignoribus
que authoritate curie a pauperibus propter debita ablata/ expo=
nuntur sub hasta plus offerenti.
Et scito ꝙ emens minoris iusto precio/citra tamen medietatẽ,
licet excusetur a iure ciuili/non tamen excusatur a iure diuino.
Permissiue siquidem iure humano dicitur licitũ decipere citra
dimidium iusti precij: sed lex domini immaculata est, secun=
dum quam peccatum mortale est ledere proximum in quacũ
re notabili.
Emere Iura aliena temporaliũ bonorum licet in se nul=
lum peccatum sit, si tamen litigiosa sint aut futu
ra credantur/turpe vr̃: quum non deceat hominẽ lites querere.
Et si minoris iusto precio emat/peccat: & non tenetur ei secun
dum ciuilia iura debitor plus dare ꝗ̈ emerit. Et sicut alia iura
ita iura quo creditorum (quibus scilicet debentur pecunie
mutuate aut censuales/& breuiter ex quocũ contractu licito,
siue debeantur in pñti siue in futuro certo tempore) pñt licite<-P>
@@0@
@@1@Emptio illicita.
<-P>emi/dummodo iusto precio emantur. Iustum autem talium
iurium precium est quod communiter inuenitur abs dolo/
fraude &c. sicut in ceteris venalibus tantum valet res quanti
vendi potest. Contingit autem huiusmodi iura paruo vendi/
& tñ iusto precio/quia paucos inueniunt emptores: vilescũt. n.
res que a paucis emuntur. & propter penuriam pecunie: sicut
cetere res vilescunt quando & vbi rara currit pecunia.
Emptio Est illicita multipliciter. Primo ex fraude iusti
precij: vt siquis cognoscẽs preciosam gemmā/
de manu rustici nō cognoscentis quid habet/emat vno carlino.
nam voluntaria commutatio ex notitia prouenit: simile est. n.
acsi aurum pro auricalco ab ignoranter vendente ꝗs emeret.
Et tenetur huiusmodi emptor ad restitutionem damni vltra
peccatum. Secus autem esset / si tam emente ꝗ̈ vendente igno=
rantibus/committunt se fortune valeat quantum valeat. tunc
enim bona fides vtrius/& voluntas cōmutandi cum incuria
discussionis, transfert dominium licite. Siquis quo emptor
cognoscit precium gemme/ & monet rusticum ꝙ ipse vult cũ
bona conscientia habere abs scrupulo etiam si valeret mille
aureos / & clare explicat ꝙ pro donato habeatur quicquid am=
plius est, non videtur iniuste emere: ex quo dominus rei mo=
nitus cum protestatione/non curat discutere rem suam, propte=
rea quia non emit sed inuenit eam. Et emptor non tenetur ei ex
plicite affirmare quantum valet: quum habeat alios vnde possit
hoc inquirere & scire.
Secundo ex fraude in substantia/quantitate aut qualitate: vt
siquis ab ignorante emeret quasi auricalcum aurum / aut in
magno pondere pro paruo / aut quasi vitiosam rem quum esset
abs vitio.
Tertio ex anticipata solutione: vt siquis minoris emit ꝗa prius
soluit. vt faciunt hi qui emendo fruges assignandas primo tꝑe/
presoluunt minus. Aduerte tamen ꝙ in huiusmodi emptione<-P>
@@0@
@@1@Emulatio. 56
<-P>spectatur ad estimatum precium tẽpore assignationis frumenñ.
Et propterea si verisimiliter creditur frumentum valiturum
mense iunij decem vel circa/licet nunc valeat quindecim, licite
ego ex nunc emo pro mense iunij decem: vt patet ex ca. naui=
ganti. de vsu. Nec obstat ꝙ in augusto creditur valiturum duo
decim aut quindecim: quoniam emptor non emit pro augusto/
sed pro iunio. Sed si emeret pro augusto decem/& creditur va
liturum quindecim, iniqua est emptio ex anticipata solutione
iustitiam violans. Nota tñ ꝙ quia precia re℟ non cōsistunt in
puncto/sed distinguuntur in pium/moderatũ & rigorosum, si
ex hoc ꝙ homo prius aut tunc soluit/ad precium pium deducit
emptionem/nullum peccatum est. Et hinc fit vt abs peccato
eandem rem vnus emat decem modo soluens / & alius postea
soluturus emat duodecim: quia ille p̃cio miti/iste rigoroso emit.
Quarto ex pacto de retrouendendo/ & quando etiam cum
pacto de locādo venditori sub annuo censu moderato, si p̃cium
quo emitur minus est ꝗ̈ res valeat. Habet. n. tũc speciem mutui
palliati sub nomine emptionis / & vsure palliate sub nomine
census. Vnde si precium est iustum / contractus licitus reputa=
tur, & frequẽter fit.
Dostları ilə paylaş: |