Summa caietana de pctis Et noui testamẽti iẽtacula



Yüklə 5,7 Mb.
səhifə83/100
tarix14.08.2018
ölçüsü5,7 Mb.
#70988
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   100
PEriculo Peccandi se exponere/dupłr eue

nit.Primo faciẽdo sciẽter opus

dubiũ an sit licitũ vel illicitũ. Et hoc modo expo

nere se ꝑiculo peccandi est pctm̃: & si agitur de

licito aut illicito mortaliter/ est pctm̃ mortale. Et

rō est: quia voluntas ex hocipso exorbitat a recta rōne & diuino

amore/ꝙ mauult opus illud cũ dubio incurrendi transgressionẽ

diuini precepti ꝗ̈ abstinere ab oꝑe illo cũ certitudine nō errādi,

ac per hoc voluntas magis amat opus illud ꝗ̈ deum in suo pre=

cepto. Et sic verisicatur sententia illa. exponens se periculo pec=

can$unclear mortalis peccat mortaliter.

@@0@

@@1@Periurium. 186

Secundo eundo ad locum siue societatem vbi est periculum



peccandi mortaliter/propter aspectum/persuasiones/commodi=

tates / aut aliquid huiusmodi. Et hoc quidem si sine vrgente

necessitate fit/ad incautele peccatum spectat. Non est autem ex

suo genere peccatũ mortale: quia in sue libertatis arbitrio restat/

peccare mortaliter etiam presentibus talibus occasionibus pec=

candi.Ex conditione vero persone fragilis/mensurare se tene{t$}

qui fragilitatis proprie conscius dubitat de casu. Et si experien=

tia teste didicit se non subsistere in huiusmodi / sed statim aut

quasi statim cadere, nulla necessitate vincaturvt illuc eat aut ibi

moretur: scriptum est enim. si pes tuus scandalizat te/abscinde

eum & proijce abste. Si vero constantem se putat futurum/

& necessitas eundi vrget, peccatum non video. Non vrgente

autem necessitate / peccatum est incautele (vt dictum est)

maius vel minus iuxta conditiones singulares periculi vndi

pensatas.

PEriurium Proprie (hoc est iuramen

tum falsum) peccatum est

mortale: quia deo inuocato in testem iniuria fit.

Contingit autem incurrere periurium & in iu=

ramento assertorio/& in iuramento ꝓmissorio/

& in iuramento comminatorio.

Ad quo℟ clariorem notitiā duas prenota distōnes. alteram



de formali vel māli: alterā de perfecto vel imꝑfecto. Que distō

nes lʒ in oĩbus hmōi moralibus hñde sint añ oculos: in pctĩs tñ

lingue (de quo℟ numero est ꝑiuriũ) sunt multum necessarie.

Discernendum est. n. periurium si est ex intentione, quod



vocatur formale: vt quum quis aduertit se falsum iurare / &

vult falsum iurare. Et hoc semper est peccatum mortale. Au$unclear

si non intendit iurare falsum / & tamen iurat falsum: quod

voca{t$} ꝑiuriũ materialiter.Et rursus si ꝑiuriũ ipsum exit ab<-P>

@@0@

@@1@Periuriũ asserroriũ ⁊ promissoriũ.

<-P>hoĩe vt actus ꝑfectus (puta quia sciẽs & prudẽs ꝑiurat) quia

sine dubio semper est mortale peccatum. Aut vt actus imper=

fectus (puta ex lapsu lingue / aut alias inaduertenter seu igno

ranter) nam periurium materialiter tantum / hoc est non ex

animo iurandi falsum, nō est pctm̃ mortale: quia nō est ꝑiuriũ:

quoniam nullus actus bonus vel malus est talis sine sua forma.

Memento tamẽ hic & semper in similibus illius exceptionis/



nisi actus redeat in naturam sue forme. quod in proposito con=

tingeret, siquis non intenderet iurare falsum/ & tñ non curaret

adhibere curam ne iuret falsum. Tunc. n. talis iurans falsum/

incurreret periurium mortale: quia propter talem negligentiam

in tanta re/rediret actus in naturam sue forme. conuincitur. n.

ille ꝙ maluit incurrere periuriũ / ꝗ̈ discutere vt debuit an iuret

falsum.

Jnchoando Igitur a periurio assertorio (hoc est

iuramento mendaciter affirmante vel

negante) scito omne huiusmodi periurium esse mortale/in qua

cun materia sit/& quibuscun verbis dicatur, & quacun

coactione/metu/ioco/leuitate/consuetudine/vtilitate aut excusa=

tione fiat: quia deo fit magna irreuerentia inducendo ipsum in

testem quasi mendacem. Nulla. n. admittitur in hoc excusatio/

nisi (vt dictum est) ex imperfectione actus: puta quia inad=

uertenter/vel vt primus motus/ex lapsu lingue / & siquid est

aliud reddens actum imperfectum.

Promissorium Autem periurium duobus incur

ritur temporibus. Vel presenti qñ

fit: vel futuro quando non adimpletur.

Et in pñti quidem (hoc est qñ iuramentũ promissoriũ fit)



incurri{t$} dupliciter ꝑiuriũ. Primo ex mendaci animo: vt quum

sub iuramento promittitur aliquid bonum vel malum sine ani

mo seruandi / aut sine animo promittendi seu obligandi se /

aut sine animo iurandi. Et hoc semper est mortale: quia deest<-P>


@@0@

@@1@Periurium promissorium. 187



<-P>veritas presens. idem est. n. iudicium de hoc periurio quantum

ad presentem veritatem/& de periurio assertorio.Secundo ex

materia mala: vt quũ quis vero animo sub iuramẽto promittit

aliquod malum, puta interficere talem/vel adulteriũ perficere/

&c. Et tunc si iuratur super patrando pctō mortali, incurritur

iurando ꝑiuriũ non solũ ꝗa firma{t$} voluntas ad pctm̃ mortale/

sed ẽt ꝗa applicatur iuramentũ ad materiā quā oportet omnino

falsificare: quia est cōtra charitatẽ. Si vero est malũ veniale, in

curritur ꝑiuriũ nō simpliciter (quia nō deficit veritas pñs iura

mento: nec de necessitate salutis oportet deficere veritatẽ futurā,

quia non est cōtra sed preter charitatẽ) sed secundũ quid: quia

firma{t$} volũtas ad malũ/veniale tñ. & irreuerentia quedam fit

iuramẽto/applicando illud ad materiā nō obligabilẽ: apponi{t$}. n.

ꝑ hoc impedimentũ effectui iuramenti/ꝗ est obligare ad facien

dũ. Vñ graue vr̃ & est hoc pctm̃/nō tñ mortale.Idẽ est quo

iudicium si iuramentũ promissorium est de omittendo bonum

supererogationis: vt quum quis iurat se non ingressurum reli/

gionem/non mutuaturum/nō fideiussurũ/& similia. Hmōi. n.

iuramenta veraci animo facta/pctā sunt quādo fiunt: quia irre

uerentia fit iuramento/vtendo illo ad materiā non obligabilẽ ad

verificandũ. & ꝑꝑea ꝑiuriũ secundũ ꝗd incurri{t$}/sicut de iura

mẽto venialiũ operũ dictũ est. Nō tñ est ꝑiuriũ absolute: ꝗa nec

deest pñs veritas, nec oportet deficere veritatẽ futurā / que esset

nō cōtra charitatem. Et hec intellige quando hmōi iuramenta

fiunt cum animo non faciendi hec communiter. nam si inten

deret ꝗs non facere hec etiā in casu quo de necessitate salutis acci

deret ipsum teneri ad illud, iam non iuraret omittere bonum

supererogationis/ sed bonum necessarium ad salutẽ. & peccaret

mortaliter: vtpote iurans peccare mortaliter. Sunt autem cōmu

niter & nō sic extense ad casus de necessitate salutis interpretāda

hmōi iuramẽta: quia iurātes/suꝑ sua libertate se fundant, dicen

tes. ego non teneor mutuare/fideiubere/&c. & iō nolẽs incidere<-P>

@@0@

@@1@Periurium promissoriũ.

<-P>in foueam iuraui. Vnde manifestum indicium est intentionis

communis, & non ad casum de necessitate salutis/ qui in hmōi

ꝗ̈ rarissimus videtur.

In futuro vero tempore (hoc est si iuramentum promisso=



rium non adimpletur) incurritur periurium semper quando

iuramentum obligatiuum est: quia deesset veritas iuramento,

ac per hoc peccaretur mortaliter. Ex quattuor autem capitibus

contingit iuramentum promissorium non adimplere abs pctō.

primo ex parte materie. Secundo ex parte euentus. Tertio ex

parte modi. Quarto ex parte relaxationis.

Primum caput ex parte materie/intellige quando materia nō



est capax vinculi obligatorij. Talis autem est triplex. Primo

omnis actus moraliter malus / siue sit peccatum mortale siue

veniale. & ideo quicun iurauit occidere aut dicere verbum

ociosum/non obligatur ad exequendum ìuramentum, sed pec=

cat exequendo. Secundo omnis omissio boni supererogationis.

nam licet bomo non teneatur ad illud bonum, tenetur tamen

non ponere obicem spirituisancto. Et propterea qui iurauit non

mutuare/aut non fideiubere/aut aliquid huiusmodi, non obli=

gatur ad implendum iuramẽtum: sed liber remanet, & potest

mutuare & non mutuare sicut prius anteꝗ̈ iuraret. Tertio actio

indifferens salua sua indifferentia: vt siquis abs vlla ratione

boni vtilis/honesti vel delectabilis iurauit transire extra muros

ciuitatis aut aliquid eiusmodi, non tenetur seruare si nulla sit

ratio sic transeundi: quia iuramentum non est vinculum ad

ociosum aliquid: constat autem ꝙ salua indifferentia actus

ociosum est exercere illum. Secus autem est si actus in seip̃o

indifferens iuratus esset ad cautelam seu vtilitatem spiritualem

vel temporalem sui vel alterius: quia tunc teneretur implere

iuramentum. Vt siquis iurauit non intrare in talem domum/

aut non transire per talem viam ad cauendum sibi a tentatione

talis mulieris &c.

@@0@

@@1@Periurium promissoriũ. 188

Caput vero secundum ex parte euentus / intellige primo si



euentus sit malus: vt patet de iuramento herodis quũ iurasset

dare puelle saltanti quicquid petijsset. tolerabile enim erat iura=

mentum sane intellectum: sed malus fuit euentus/quādo puella

petijt caput ioannis baptiste. Non enim astringebatur herodes

ex iureiurando facere tantum scelus: quia euentus male petitio=

nis excludebat vim iuramenti. Et hinc qui iurauit reddere depo

situm ensem/non tenetur reddere furioso. Et sic de similibus.

Intellige secundo / si euentus sit impeditiuus maioris boni:



vt siquis iurauit contrahere matrimonium / & postea inspi=

rante deo vult in veritate celibem vitam ducere, non tenetur

adimplere iuramentum: quia in euentu isto iuramentum

esset vinculum ad impediendum meliorem statum scilicet con

tinentium, quem constat esse meliorem statu coniugatorum.

Et sic de similibus.

Caput tertium ex parte modi/intellige primo quantum ad cō



suetum modum subintelligendi: vt quum aliqui honorare se vo

lentes iurant non precedam per deum &c. In his enim & si=

milibus scđm communem & sanum sensum subintelligitur /

quantum est ex me: sicut in petri apostoli verbo quum dixit/

non lauabis mihi pedes in eternum. & propterea abs peccato

periurij faciunt statim oppositũ/ ꝑmittendo se vinci.Intellige

secundo quantum ad modum iurandi violẽtum in materia ta=

men matrimonij: quia sicut matrimonium coactum timore ca

dente in constantem &c. non valet, ita iuramentum metu ex

tortum de contrahendo/videtur relaxatum ipso iure. Tutius ta

men est relaxationem a superiori habere, sicut in ceteris iura=

mentis vi vel metu extortis.

Caput quartum ex parte relaxationis clare patet. nam siue re



laxatio fiat ab illo cui promissio facta est cum iuramento (qui

pōt libere quod in sui fauorẽ factum est relaxare) siue fiat a

suꝑiore ꝗ possit relaxare, cessat obligatio iuramẽti promissorij.

@@0@

@@1@Periurium cōminatorium.


Cōminatorium deni iuramentum inducit per

iurium in duobus quo tem=

poribus. Vel in presenti. Et hoc dupliciter.Primo si fiat men=

daci animo. Et tunc semper est periurium mortale: quia deficit

iuramento presens veritas, siue comminatio sit iusta siue ini=

qua. In quacun nan materia bona vel mala iuramentum

cadit super mendacio/inexcusabile est a peccato mortali.Se=

cundo si fiat veraci animo super materia mala: hoc est siquis

comminetur facere opus aliquod quod est peccatum mortale

vel veniale. Et idem est tunc iudicium de cōminatorio quod

de promissorio. ideo non replico.

Vel in futuro: hoc est tẽpore exequutionis. Et si quidem com



minatio facta est de aliquo malo culpe/siue mortali siue venia

li, potest & debet iuramentum cōminatorium non adimpleri:

vt siquis cōminatus est percutere aliquẽ/ aut diripere bona eius/

aut impedire eum ab aliquo assequendo &c. tenetur nō exequi:

vt patet. Si vero comminatio facta est de iusta inflictione aut

procuratione mali pene/siue quantum ad corpus siue quantum

ad bona temporalia, grano salis opus est: quoniam hinc est vin

culũ iuramenti ad opus iustũ adimplendũ, hinc vero est malũ

proximo infligendũ/ad cuius cessationem misericordia inuitat.

Tria igitur hic cōsidera. Primũ cōe. ꝙ sicut iuramentũ nō est



vinculũ iniquitatis/ita nec impedimenti melioris boni. Et hinc

fit/vt qñ melius est parcere/aut abstinere a cōminati mali iusti

exequutione, nō tenea{t$} quis ad iuramenti exequutionẽ / exẽplo

dauid: qui licet iurasset ꝑcutere nabal cũ domo eius / postea ad

p̃ces abigail abstinuit.Secundũ appropriatũ comminationi. ꝙ

cōminatio intelligi{t$} secundũ pñtem iustitiā: testante hoc verbo

domini apud hiere. repente loquar aduersus regnũ & gentẽ vt

disperdam, si penitentiā egerit gens illa/penitentiam agā & ego

super verbo meo. Et hinc fit/vt qui iurauit iustam punitionem/

postea petenti veniam parcat abs periurio: quia cessauit illa tũc<-P>

@@0@

@@1@Periuriũ large sumptũ. Permissio. 189

<-P>presens iustitia secundum quam iurauit / ex quasi cessatione

demeriti: quia ad penitentiam conuersus est qui peccauerat. Et

hoc est etiam perspicere in dicto exemplo dauid: qui non ad pe

nitentiam nabal / sed ad merita & preces abigail innocentis

pepercit ipsi nabal, tanꝗ̈ cessauerit ratio presentis iustitie ex ali=

quorum innocentia & supplicatione humili preueniente.

Tertium proprium materie comminate: scilicet ꝙ pene in



hac vita non sunt appetibiles nisi vt medicine / vel persone pu=

niende vel boni communis. Et propterea quando comminata

pena cessaret habere rationem vtrius medicine, non teneretur

quis ex vinculo iuramenti ad implendum iuratam commina=

tionem. Quando autem hoc accidat/relinquitur iudicio pruden

tie, que est circa singularia occurrentia. Ex his autem habes/

quare mater que iurauit verberare filium/aut dominus qui iu=

rauit verberare seruum/& postea parcit (vel ne turbet pacem

domus/vel quia amplius non opus est medicina talis pene/ &

breuiter quia iudicat melius esse vt parcat) non tenetur ad im=

plendam comminationem iuratam. Et sic de similibus.

De periurio Autem large sumpto (hoc est quum

abs necessitate iuratur suꝑ veritate)

constat veniale tantum peccatum esse. Periculosum tamẽ pctm̃

est si sit frequens: scriptum est enim. iurationi non assuescat os

tuum, multi. n. sunt casus in illa.


Yüklə 5,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   100




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin