PEriculo Peccandi se exponere/dupłr eue
nit. Primo faciẽdo sciẽter opus
dubiũ an sit licitũ vel illicitũ. Et hoc modo expo
nere se ꝑiculo peccandi est pctm̃: & si agitur de
licito aut illicito mortaliter/ est pctm̃ mortale. Et
rō est: quia voluntas ex hocipso exorbitat a recta rōne & diuino
amore/ꝙ mauult opus illud cũ dubio incurrendi transgressionẽ
diuini precepti ꝗ̈ abstinere ab oꝑe illo cũ certitudine nō errādi,
ac per hoc voluntas magis amat opus illud ꝗ̈ deum in suo pre=
cepto. Et sic verisicatur sententia illa. exponens se periculo pec=
can$unclear mortalis peccat mortaliter.
@@0@
@@1@Periurium. 186
Secundo eundo ad locum siue societatem vbi est periculum
peccandi mortaliter/propter aspectum/persuasiones/commodi=
tates / aut aliquid huiusmodi. Et hoc quidem si sine vrgente
necessitate fit/ad incautele peccatum spectat. Non est autem ex
suo genere peccatũ mortale: quia in sue libertatis arbitrio restat/
peccare mortaliter etiam presentibus talibus occasionibus pec=
candi. Ex conditione vero persone fragilis/mensurare se tene{t$}
qui fragilitatis proprie conscius dubitat de casu. Et si experien=
tia teste didicit se non subsistere in huiusmodi / sed statim aut
quasi statim cadere, nulla necessitate vincaturvt illuc eat aut ibi
moretur: scriptum est enim. si pes tuus scandalizat te/abscinde
eum & proijce abste. Si vero constantem se putat futurum/
& necessitas eundi vrget, peccatum non video. Non vrgente
autem necessitate / peccatum est incautele (vt dictum est)
maius vel minus iuxta conditiones singulares periculi vndi
pensatas.
PEriurium Proprie (hoc est iuramen
tum falsum) peccatum est
mortale: quia deo inuocato in testem iniuria fit.
Contingit autem incurrere periurium & in iu=
ramento assertorio/& in iuramento ꝓmissorio/
& in iuramento comminatorio.
¶ Ad quo℟ clariorem notitiā duas prenota distōnes. alteram
de formali vel māli: alterā de perfecto vel imꝑfecto. Que distō
nes lʒ in oĩbus hmōi moralibus hñde sint añ oculos: in pctĩs tñ
lingue (de quo℟ numero est ꝑiuriũ) sunt multum necessarie.
Discernendum est. n. periurium si est ex intentione, quod
vocatur formale: vt quum quis aduertit se falsum iurare / &
vult falsum iurare. Et hoc semper est peccatum mortale. Au$unclear
si non intendit iurare falsum / & tamen iurat falsum: quod
voca{t$} ꝑiuriũ materialiter. Et rursus si ꝑiuriũ ipsum exit ab<-P>
@@0@
@@1@Periuriũ asserroriũ ⁊ promissoriũ.
<-P>hoĩe vt actus ꝑfectus (puta quia sciẽs & prudẽs ꝑiurat) quia
sine dubio semper est mortale peccatum. Aut vt actus imper=
fectus (puta ex lapsu lingue / aut alias inaduertenter seu igno
ranter) nam periurium materialiter tantum / hoc est non ex
animo iurandi falsum, nō est pctm̃ mortale: quia nō est ꝑiuriũ:
quoniam nullus actus bonus vel malus est talis sine sua forma.
Memento tamẽ hic & semper in similibus illius exceptionis/
nisi actus redeat in naturam sue forme. quod in proposito con=
tingeret, siquis non intenderet iurare falsum/ & tñ non curaret
adhibere curam ne iuret falsum. Tunc. n. talis iurans falsum/
incurreret periurium mortale: quia propter talem negligentiam
in tanta re/rediret actus in naturam sue forme. conuincitur. n.
ille ꝙ maluit incurrere periuriũ / ꝗ̈ discutere vt debuit an iuret
falsum.
Jnchoando Igitur a periurio assertorio (hoc est
iuramento mendaciter affirmante vel
negante) scito omne huiusmodi periurium esse mortale/in qua
cun materia sit/& quibuscun verbis dicatur, & quacun
coactione/metu/ioco/leuitate/consuetudine/vtilitate aut excusa=
tione fiat: quia deo fit magna irreuerentia inducendo ipsum in
testem quasi mendacem. Nulla. n. admittitur in hoc excusatio/
nisi (vt dictum est) ex imperfectione actus: puta quia inad=
uertenter/vel vt primus motus/ex lapsu lingue / & siquid est
aliud reddens actum imperfectum.
Promissorium Autem periurium duobus incur
ritur temporibus. Vel presenti qñ
fit: vel futuro quando non adimpletur.
¶ Et in pñti quidem (hoc est qñ iuramentũ promissoriũ fit)
incurri{t$} dupliciter ꝑiuriũ. Primo ex mendaci animo: vt quum
sub iuramento promittitur aliquid bonum vel malum sine ani
mo seruandi / aut sine animo promittendi seu obligandi se /
aut sine animo iurandi. Et hoc semper est mortale: quia deest<-P>
@@0@
@@1@Periurium promissorium. 187
<-P> veritas presens. idem est. n. iudicium de hoc periurio quantum
ad presentem veritatem/& de periurio assertorio. Secundo ex
materia mala: vt quũ quis vero animo sub iuramẽto promittit
aliquod malum, puta interficere talem/vel adulteriũ perficere/
&c. Et tunc si iuratur super patrando pctō mortali, incurritur
iurando ꝑiuriũ non solũ ꝗa firma{t$} voluntas ad pctm̃ mortale/
sed ẽt ꝗa applicatur iuramentũ ad materiā quā oportet omnino
falsificare: quia est cōtra charitatẽ. Si vero est malũ veniale, in
curritur ꝑiuriũ nō simpliciter (quia nō deficit veritas pñs iura
mento: nec de necessitate salutis oportet deficere veritatẽ futurā,
quia non est cōtra sed preter charitatẽ) sed secundũ quid: quia
firma{t$} volũtas ad malũ/veniale tñ. & irreuerentia quedam fit
iuramẽto/applicando illud ad materiā nō obligabilẽ: apponi{t$}. n.
ꝑ hoc impedimentũ effectui iuramenti/ꝗ est obligare ad facien
dũ. Vñ graue vr̃ & est hoc pctm̃/nō tñ mortale. Idẽ est quo
iudicium si iuramentũ promissorium est de omittendo bonum
supererogationis: vt quum quis iurat se non ingressurum reli/
gionem/non mutuaturum/nō fideiussurũ/& similia. Hmōi. n.
iuramenta veraci animo facta/pctā sunt quādo fiunt: quia irre
uerentia fit iuramento/vtendo illo ad materiā non obligabilẽ ad
verificandũ. & ꝑꝑea ꝑiuriũ secundũ ꝗd incurri{t$}/sicut de iura
mẽto venialiũ operũ dictũ est. Nō tñ est ꝑiuriũ absolute: ꝗa nec
deest pñs veritas, nec oportet deficere veritatẽ futurā / que esset
nō cōtra charitatem. Et hec intellige quando hmōi iuramenta
fiunt cum animo non faciendi hec communiter. nam si inten
deret ꝗs non facere hec etiā in casu quo de necessitate salutis acci
deret ipsum teneri ad illud, iam non iuraret omittere bonum
supererogationis/ sed bonum necessarium ad salutẽ. & peccaret
mortaliter: vtpote iurans peccare mortaliter. S unt autem cōmu
niter & nō sic extense ad casus de necessitate salutis interpretāda
hmōi iuramẽta: quia iurātes/suꝑ sua libertate se fundant, dicen
tes. ego non teneor mutuare/fideiubere/&c. & iō nolẽs incidere<-P>
@@0@
@@1@Periurium promissoriũ.
<-P>in foueam iuraui. Vnde manifestum indicium est intentionis
communis, & non ad casum de necessitate salutis/ qui in hmōi
ꝗ̈ rarissimus videtur.
¶ In futuro vero tempore (hoc est si iuramentum promisso=
rium non adimpletur) incurritur periurium semper quando
iuramentum obligatiuum est: quia deesset veritas iuramento,
ac per hoc peccaretur mortaliter. Ex quattuor autem capitibus
contingit iuramentum promissorium non adimplere abs pctō.
primo ex parte materie. Secundo ex parte euentus. Tertio ex
parte modi. Quarto ex parte relaxationis.
Primum caput ex parte materie/intellige quando materia nō
est capax vinculi obligatorij. Talis autem est triplex. Primo
omnis actus moraliter malus / siue sit peccatum mortale siue
veniale. & ideo quicun iurauit occidere aut dicere verbum
ociosum/non obligatur ad exequendum ìuramentum, sed pec=
cat exequendo. Secundo omnis omissio boni supererogationis.
nam licet bomo non teneatur ad illud bonum, tenetur tamen
non ponere obicem spirituisancto. Et propterea qui iurauit non
mutuare/aut non fideiubere/aut aliquid huiusmodi, non obli=
gatur ad implendum iuramẽtum: sed liber remanet, & potest
mutuare & non mutuare sicut prius anteꝗ̈ iuraret. Tertio actio
indifferens salua sua indifferentia: vt siquis abs vlla ratione
boni vtilis/honesti vel delectabilis iurauit transire extra muros
ciuitatis aut aliquid eiusmodi, non tenetur seruare si nulla sit
ratio sic transeundi: quia iuramentum non est vinculum ad
ociosum aliquid: constat autem ꝙ salua indifferentia actus
ociosum est exercere illum. Secus autem est si actus in seip̃o
indifferens iuratus esset ad cautelam seu vtilitatem spiritualem
vel temporalem sui vel alterius: quia tunc teneretur implere
iuramentum. Vt siquis iurauit non intrare in talem domum/
aut non transire per talem viam ad cauendum sibi a tentatione
talis mulieris &c.
@@0@
@@1@Periurium promissoriũ. 188
Caput vero secundum ex parte euentus / intellige primo si
euentus sit malus: vt patet de iuramento herodis quũ iurasset
dare puelle saltanti quicquid petijsset. tolerabile enim erat iura=
mentum sane intellectum: sed malus fuit euentus/quādo puella
petijt caput ioannis baptiste. N on enim astringebatur herodes
ex iureiurando facere tantum scelus: quia euentus male petitio=
nis excludebat vim iuramenti. Et hinc qui iurauit reddere depo
situm ensem/non tenetur reddere furioso. Et sic de similibus.
Intellige secundo / si euentus sit impeditiuus maioris boni:
vt siquis iurauit contrahere matrimonium / & postea inspi=
rante deo vult in veritate celibem vitam ducere, non tenetur
adimplere iuramentum: quia in euentu isto iuramentum
esset vinculum ad impediendum meliorem statum scilicet con
tinentium, quem constat esse meliorem statu coniugatorum.
Et sic de similibus.
Caput tertium ex parte modi/intellige primo quantum ad cō
suetum modum subintelligendi: vt quum aliqui honorare se vo
lentes iurant non precedam per deum &c. In his enim & si=
milibus scđm communem & sanum sensum subintelligitur /
quantum est ex me: sicut in petri apostoli verbo quum dixit/
non lauabis mihi pedes in eternum. & propterea abs peccato
periurij faciunt statim oppositũ/ ꝑmittendo se vinci. Intellige
secundo quantum ad modum iurandi violẽtum in materia ta=
men matrimonij: quia sicut matrimonium coactum timore ca
dente in constantem &c. non valet, ita iuramentum metu ex
tortum de contrahendo/videtur relaxatum ipso iure. Tutius ta
men est relaxationem a superiori habere, sicut in ceteris iura=
mentis vi vel metu extortis.
Caput quartum ex parte relaxationis clare patet. nam siue re
laxatio fiat ab illo cui promissio facta est cum iuramento ( qui
pōt libere quod in sui fauorẽ factum est relaxare) siue fiat a
suꝑiore ꝗ possit relaxare, cessat obligatio iuramẽti promissorij.
@@0@
@@1@Periurium cōminatorium.
Cōminatorium deni iuramentum inducit per
iurium in duobus quo tem=
poribus. Vel in presenti. Et hoc dupliciter. Primo si fiat men=
daci animo. Et tunc semper est periurium mortale: quia deficit
iuramento presens veritas, siue comminatio sit iusta siue ini=
qua. In quacun nan materia bona vel mala iuramentum
cadit super mendacio/inexcusabile est a peccato mortali. Se=
cundo si fiat veraci animo super materia mala: hoc est siquis
comminetur facere opus aliquod quod est peccatum mortale
vel veniale. Et idem est tunc iudicium de cōminatorio quod
de promissorio. ideo non replico.
¶ Vel in futuro: hoc est tẽpore exequutionis. Et si quidem com
minatio facta est de aliquo malo culpe/siue mortali siue venia
li, potest & debet iuramentum cōminatorium non adimpleri:
vt siquis cōminatus est percutere aliquẽ/ aut diripere bona eius/
aut impedire eum ab aliquo assequendo &c. tenetur nō exequi:
vt patet. Si vero comminatio facta est de iusta inflictione aut
procuratione mali pene/siue quantum ad corpus siue quantum
ad bona temporalia, grano salis opus est: quoniam hinc est vin
culũ iuramenti ad opus iustũ adimplendũ, hinc vero est malũ
proximo infligendũ/ad cuius cessationem misericordia inuitat.
Tria igitur hic cōsidera. Primũ cōe. ꝙ sicut iuramentũ nō est
vinculũ iniquitatis/ita nec impedimenti melioris boni. Et hinc
fit/vt qñ melius est parcere/aut abstinere a cōminati mali iusti
exequutione, nō tenea{t$} quis ad iuramenti exequutionẽ / exẽplo
dauid: qui licet iurasset ꝑcutere nabal cũ domo eius / postea ad
p̃ces abigail abstinuit. Secundũ appropriatũ comminationi. ꝙ
cōminatio intelligi{t$} secundũ pñtem iustitiā: testante hoc verbo
domini apud hiere. repente loquar aduersus regnũ & gentẽ vt
disperdam, si penitentiā egerit gens illa/penitentiam agā & ego
super verbo meo. Et hinc fit/vt qui iurauit iustam punitionem/
postea petenti veniam parcat abs periurio: quia cessauit illa tũc<-P>
@@0@
@@1@Periuriũ large sumptũ. Permissio. 189
<-P>presens iustitia secundum quam iurauit / ex quasi cessatione
demeriti: quia ad penitentiam conuersus est qui peccauerat. Et
hoc est etiam perspicere in dicto exemplo dauid: qui non ad pe
nitentiam nabal / sed ad merita & preces abigail innocentis
pepercit ipsi nabal, tanꝗ̈ cessauerit ratio presentis iustitie ex ali=
quorum innocentia & supplicatione humili preueniente.
Tertium proprium materie comminate: scilicet ꝙ pene in
hac vita non sunt appetibiles nisi vt medicine / vel persone pu=
niende vel boni communis. Et propterea quando comminata
pena cessaret habere rationem vtrius medicine, non teneretur
quis ex vinculo iuramenti ad implendum iuratam commina=
tionem. Quando autem hoc accidat/relinquitur iudicio pruden
tie, que est circa singularia occurrentia. Ex his autem habes/
quare mater que iurauit verberare filium/aut dominus qui iu=
rauit verberare seruum/& postea parcit ( vel ne turbet pacem
domus/vel quia amplius non opus est medicina talis pene/ &
breuiter quia iudicat melius esse vt parcat) non tenetur ad im=
plendam comminationem iuratam. Et sic de similibus.
De periurio Autem large sumpto ( hoc est quum
abs necessitate iuratur suꝑ veritate)
constat veniale tantum peccatum esse. Periculosum tamẽ pctm̃
est si sit frequens: scriptum est enim. iurationi non assuescat os
tuum, multi. n. sunt casus in illa.
Dostları ilə paylaş: |