Sünnə və Cəməa anlayışı

“CƏMƏA” İFADƏSİNDƏN KƏNARDA QALANLAR

Dini nəsslər və hidayət imamlarının bu nəsslərə verdiyi açıqlamalarına uyğun olaraq “cəməa” ifadəsinə daxil olanların kimlər olduqlarını öyrəndik. Eyni zamanda dində nəzərdə tutulan camaat ifadəsindən kənarda qalanları da bilməyimiz faydalı olacaqdır:

1. Bidətçilər, nəfsin istəyinə uyanlar və dində olmayan yeni şeylər ortaya çıxaranlar “camaat” ifadəsindən kənarda qalanlardır. Çünki Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm-: “Ümmətim zəlalətdə heç vaxt birləşməz” buyruğu yanında: “Hər bidət bir zəlalətdir” şəklindəki ümumi ifadəsi bunu əsas edir.

Bundan başqa, “Hər kim bizim bu işimizə (islama) ondan olmayan bir şeyi ortaya çıxararsa, o, rədd olunur” sözləri də bunu ifadə edir.¹⁶⁹

2. Rafizilər, xaricilər, qədəriyyə, mötəzilə, cəhmiyyə, kəlamçılar və onlardan törəyənlər, sufilər və buna oxşar olanlar ilə bütün bunlardan budaqlanıb ortaya çıxan müxtəlif firqələr, onların istiqamətləri, etiqadi məzhəbləri (köhnəsi ilə, təzəsi ilə) bütün firqə mənsubları da “camaat” ifadəsindən kənardadırlar. Çünki Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- bu ümmətin yetmiş üç firqəyə ayrılacağını, birindən başqa hamısının cəhənnəm atəşində olacağını bildirən ümumi hədisi ilə bu yeganə firqənin də “cəməa” olaraq şərh edilməsi, bunun da Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- özünün və əshabələrin yolları ilə gedənlərin bu yoldan ibarət olduğunu ortaya qoyması bunu əsas edir.¹⁷⁰

3. Camaatdan uzaqlaşıb ayrılığa və təfriqəçiliyə, yaxud fitnənin ortaya çıxmasına, qadağan edilmiş şeylərə məhəl qoymamağa, din və dünyasında ümmətin böyük fəsadlara düçar olmasına və ya Peyğəmbərin –cəllalahu aleyhi vəssəlləm- çəkindirdiyi şeylərin ortaya çıxmasına səbəb olacaq camaat.

Fitnəyə, qadağalara məhəl qoyulmamasına, cihad, yaxşılığı buyurub, pisliklərdən çəkindirmək kimi müsəlmanların böyük məsələlərini həll eiməyəcək, yaxud yolların qorxulu bir hala gəlməsi və kəsilməsi ilə nəticələnib insanları qorxu və dəhşətə salan nəticələrə aparacaq şəkildə dövlətin qəbul edilən idarəçilərinə qarşı çıxan və ya ümmətə qılınc qaldıran, itaətin aradan qalxmasına səbəb olan xaricilər belələrindəndir. Bu cür nəticələrə aparıb çıxaran hər bir iş, camaatdan kənara çıxmaqdır.¹⁷¹

4. Sünnyə uyğun yolu təqib etməyən, tapa bilməyən, elm əhlinə tabe olmayan, dini olaraq nəzərdə tutulan camaatın istiqamətinə boyun əyməyən və beləliklə camaat ifadəsindən kənara çıxaraq onların əhatə dairəsinə daxil olmayan cahillər, düşüncəsizlər, günahkarlar, fasiqlər və araqarışdıranlar da “cəməa” ifadəsindən kənarda qalırlar. Belələri müsəlman camaatdan sayılmazlar, əksinə bunlar ayrılıb uzaqlaşmaq və həlak olmaq yolundadırlar. Camaatın işinin düzgün formada yoluna qoyulması ancaq bu cür adamların bir səviyəyə gətirilməsi və sadəcə haqqın çərçivəsində saxlanmaları ilə mümkün ola bilər.