59 «Alahy» harpynyň goşulyşy:
ﻪﻬﻫ ﻩ ﻪنﺎﻬب ﻪناويد رﺎﻬب «Alahy» harpynyň ýazuw düzgüni «
Alahy » harpy türkmen dilinde birnäçe sesi aňlatmaga hyzmat
edýär:
1. Sözüň başynda, ortasynda we çekimli harplardan soň gelende
«
alahy » harpy ýumşak «
h » sesini berýär.
ﺍوﻫ
رﻫ
ﺍرﻫﺯ
ﺭﺎهﺑ
ﻥﺎهنﭘ
2. Sözüň ahyrynda çekimsiz harplardan soň gelende «
a », «
e »
seslerini hem aňladyp biler. Ol bu ýagdaýda «
elip » harpy bilen bir
wezipäni ýerine ýetirýär.
هتخﺗ هتخﭘ هنﺍﻭرﭘ ﻩدنﺑ ﻩﺩرﭘ ﻩﺭﺩﺎن ﻩدنﺑ
3. «Alahy» harpy pars dilinden alnan baglaýjy sözlerde (‑
ki, çün - ki, belki ) gysga «
i » sesini hem aňladyp biler.
هﮑلﺑ هﮑنوﭼ هﮐ
Köne türkmen ýazuwynda ýazylan tekstlerde «alahy» harpynyň
ýazylyşynda dürlülik bar. Meselem, ‑a, ‑e, ‑ka, ‑ga, ‑ki, ‑ky, ‑da
goşulmalarynyň käbir ýerlerde «elip» harpy, käbir ýerde bolsa «ala
-
hy» harpy bilen ýazylyşyna duşmak mümkin. Meselem,
ﺍﺭﺯﻭﺍ
ﺍرﭽيﺍ
ﺍدنﺎﺟ
ﺎنﺎي
ﺍديرجﻫ
ﺎسﻟوﺑ
ﺍدنﺍ
هﻟريﺑ
هﭽنﺍ
ﻩﺭﺯﻭﺍ
هﭽين
ﻩرﭽيﺍ
هليﺑ
ﻩﺩﺭﺍويﺩ
Diýmek, «alahy» harpy ilki arap we pars sözlerinde ulanylyp,
soňra onuň ulanylyş gerimi giňelip, türkmen dilindäki aýry‑aýry
sözleri, goşulmalary hasyl etmekde‑de peýdalanylyp başlapdyr. Bu
harpyň türki dillerdäki sözleriň ahyrynda hem‑de goşulmalarynda çe
-
kimli sesi aňlatmak üçin ulanylmagynyň sebäbini düşündirmek kyn.
Belki şol döwürüň talabydyr ýa‑da kätipleriň bilim derejesi, us
-
satlygy bilen bagly ýagdaýdyr.
1-nji gönükme. «Alahy» harpynyň her görnüşinden bäş setir ýazyň.
