T. Bekjäýew Köne türKmen ýazuwy ﻯﻭﺯﺎﻴ

A. N. Samoýlowiç
ýolbaşçy bellenilýär. Iş toparynyň düzümine 
A. Ý. Fersman, W. W. Bartold, A. Ý. Ýakubowskiý
ýaly görnükli 
alymlar girýär. 
Ylmy saparlar netijesinde toplanylan golýazmalar hem‑de daş‑
bas ma kitaplar Türkmen medeniýeti institutynyň kitaphanasynda sak‑
lanyl ýar. 1932‑nji ýylda golýazmalar Türkmen ylmy‑barlag ins titutynyň 
kitap hanasyna, 1941‑nji ýyldan başlap SSSR Ylymlar aka demiýasy nyň 
Türkmenistan bölüminiň kitaphanasyna geçirilýär. 1951‑nji ýylda Dil we 
edebiýat institutynyň döredilmegi netijesinde onuň düzüminde golýaz
-
malar bölümi açylýar. Golýazmalar şol döwürde Türkmenistanyň Ylym
-
lar akademiýasynyň Merkezi ylmy kitaphanasynda saklanylypdyr. 
Golýazmalar bölümi 1992‑nji ýylyň 5‑nji ýanwaryndan başlap, 
Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Golýazmalar bölümi hök‑
münde özbaşdak işläp başlaýar. 1993‑nji ýylyň 15‑nji martynda Türk‑
menistanyň Milli golýazmalar instituty döredilýär. 

---

22
Häzir Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Milli golýaz ma‑
lar institutynda türkmen dilindäki golýazmalar bilen bilelikde arap, pars
we beýleki dillerde ýazylan golýazmalaryň müňlerçesi saklanylýar.
Köne türkmen elipbiýi
Harplaryň
 
ady
Harplaryň 
aňladýan 
 
sesi
Harplaryň ýazylyşy
Harp 
birikmesiniň 
ahyrynda
Harp 
birikmesiniň 
ortasynda 
Harp 
birikmesiniň 
başynda
Özbaşdak 
ýagdaýda
elip
a, ä, e
ﺎ
-
-
ﺍ
bi
b
بـ
ـبـ
ﺑ
ﺏ
pi
p
ﭗـ
ﭙـ
ﭘ
ﭖ
ti
t
تـ
ـتـ
ﺗ
ﺕ
si
s
ثـ
ـثـ
ﺛ
ﺙ
jim
j
ﺞ
ـجـ
ﺟ
ﺝ
çim
ç
ﭻ
ـﭽـ
ﭼ
ﭺ
hi
h
ﺢ
ـحـ
ﺣ
ﺡ
hy
h
ﺦ
ـخـ
ﺧ
ﺥ
dal
d
دـ
-
-
ﺩ
zal
z
ذـ
-
-
ﺫ
re
r
رـ
-
-
ﺭ
ze
z
زـ
-
-
ﺯ
že
ž
ﮋـ
-
-
ﮊ
sin
s
سـ
ـسـ
ﺳ
ﺱ
şin
ş
شـ
ـشـ
ﺷ
ﺵ
sat
s
صـ
ـصـ
ﺻ
ﺹ
zat
z
ضـ
ـضـ
ﺿ
ﺽ
ta(ý)
t
طـ
ـطـ
ـط
ﻁ
za (ý)
z
ظـ
ـظـ
ـظ
ﻅ
aýn
-
ﻊ
ـعـ
ـع
ﻉ
gaýn
g
ﻎ
ـغـ
ـغ
ﻍ
fi
f (p)
فـ
ـفـ
ـف
ﻑ

---

23
kap
k
قـ
ـقـ
ـق
ﻕ
käp
k
ﮏ
ﮑ
ﮐ
ﮎ
gäp
g
ﮓ
ﮕ
ﮔ
ﮒ
lam
l
لـ
ـلـ
ﻟ
ﻝ
mim
m
مـ
ـمـ
ﻣ
ﻡ
nun
n
نـ
ـنـ
ـن
ﻥ
waw
w, u, ü, o, ö
وـ
-
-
ﻭ
alahy
h, ä, e
هـ
ـهـ
ﻫ
ﻩ
iýa
ý, y, i
ﻰـ
ـيـ
ـي
ﻯ
güňkäp
ň
ﮓنـ
ـﮕنـ
ــﮕن
ﮓن
Köne türkmen ýazuwynyň 
 
görnüşleri
Köne türkmen ýazuwynyň esasynda arap elipbiýi ýatýar. Arap 
elipbiýi Türkmenistanyň çäklerine araplaryň yslam dinini ýaýrat
-
mak maksady bilen eden ýörişleriniň netijesinde aralaşýar. Gadymy 
Müsür ýazuwy arap ýazuwynyň gelip çykyşynyň ilkinji çeşmesi ha‑
saplanylýar. Bu ýazuwyň esasynda 
finikiýa ýazuwy
emele gelýär. Fi
-
nikiýa ýazuwyny emele getiren halk Finikiýa ülkesinde we Liwan 
dagynyň eteginde ýaşapdyr. Olar söwda aragatnaşyklary sebäpli, 
Müsür döwleti bilen ýakyn aragatnaşyk saklapdyrlar. Finikiýalylar 
Müsür ýazuwynyň 15 harpyny alyp, oňa özgertmeler girizip hem‑de 
başga harplary goşup finikiýa ýazuwyny döredipdirler. Şol ýazuwdan 
iki şaha 
musnat
we 
arameý ýazuwlary
ýaýrapdyr.