T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali

4.4. VERİ SETİ VE MODEL

Bu çalışmada 24 OECD ülkesine⁴³ ait, 1971-2011 dönemi, yıllık kişi başı karbondioksit emisyonu (measured in metric kilograms per capita), kişi başı GSYİH (constant 2005 US$), kişi başı enerji tüketimi (measured in kg of oil equvalent per capita) ve ticari açıklık (trade opennes, % of GDP) verileri kullanılmıştır. Değişken seçiminde Soytaş vd., 2007, Bella vd., 2010 ve Öztürk ve Acaravci, 2012 örnek alınmıştır. Ticari açıklık verisi ise ihracat için OPEX (ihracat/GSYİH) ve ithalat OPIM (ithalat/GSYİH) olarak iki değişken olarak modele dahil edilmiştir. Verilerden kişi başı GSYİH (GDP), kişi başı enerji tüketimi (EC) ve ticari açıklık (OPEX ve OPIM) dünya bankasından (World Bank Indicator), kişi başı karbon emisyonu (CO) ise Uluslararası Enerji Ajansı’ndan (IEA) alınmıştır. OECD üyesi olup verisi bulunmayan veya eksik olan Çek Cumhuriyeti, Estonya, İrlanda, İsviçre, Polonya, Slovakya, Slovenya ve Yeni Zelanda ülkeleri analiz dışında tutulmuştur. Analiz sonucunda değişen varyans sorunuyla karşılaşmamak için veri setinde anormal dalgalanmaların bulunduğu Lüksemburg ve İzlanda ülkeleri outlier (dışa düşen) değerlendirilmiş ve analiz dışı bırakılmıştır. Analiz için Gauss 10.0 ve Stata 10.1 ekonometrik analiz programlarından yararlanılmıştır.

OPEX ve OPIM serileri yüzde olarak alınmış ve CO, GDP ve EC serileri ise düzey değerleriyle logatitmaları alınarak modele dahil edilmiştir. Ayrıca OPIM serisi modele negatif olarak eklenmiştir. Çalışma 3 tane matematiksel model halinde analiz edilmiştir. Bu çalışmanın matematiksel modelleri denklem 4.18’de verilmiştir:

(4.18)

EX - OPIM

biçiminde olup, bu denklem 4.18’deki matematiksel modeller, ekonometrik modele dönüştürüldüğünde:

(4.19)

biçimindedir.

Bu bölümde önce panel veri analiziyle ilgili literatür dikkate alınarak karbon emisyonlarının makro ekonomik değişkenlerle ilişkisi incelenmekte daha sonra kurulan modelde yer alan değişkenler tanımlanmakta, çalışmanın veri seti ve modeli üzerinde durulmakta, çalışmada kullanılan panel regresyon analizi ve panel birim kök testleri teorik açıdan tanıtılmaktadır. Daha sonra modele ilişkin elde edilen ampirik bulgular değerlendirilecektir.

Şekil 4.1: OECD Ülkelerinin 2011 Yılı Kişi Başı CO₂ Tüketimi (tonnes CO₂/capita)

Kaynak: IEA 2011 verileri kullanılarak tarafımızdan oluşturulmuştur.

Şekil 4.1’de görüldüğü gibi OECD ülkelerinde kişi başı CO₂ tüketimi en fazla olan ülkelerin başında ABD, Avustralya ve Kanada gelmektedir. Türkiye, Portekiz, Şili ve Meksika gibi gelişmekte olan ülkeler ise OECD ortalamasının altında yer almaktadır. Uluslararası Enerji Ajansının 2011 yılı verilerine göre dünyada 31342 milyon ton CO₂ emisyonu salınmıştır. Bu salımın 12342 milyon ton OECD ülkeleri gerçekleştirmiştir. Ayrıca dünyayı en çok kirleten ülkelerin 2011 sıralamasında Çin (7954,5 milyon ton) birinci, ABD (5287,2 milyon ton) ikinci, Hindistan (1745,1 milyon ton) üçüncü, Rusya (1653,2 milyon ton) dördüncü, Japonya (1186,0 milyon ton) beşinci, Almanya (747,6 milyon ton) altıncı, Güney Kore (587,7 milyon ton) yedinci, Kanada (529,8 milyon ton) sekizinci, İran (521,0 milyon ton) dokuzuncu ve Suudi Arabistan (457,3 milyon ton) sırada yer almaktadır. Türkiye ise bu sıralamada 285,7 milyon tonla yirminci sırada yer almaktadır.

Şekil 4.2: OECD Ülkeleri 2011 Yılı Kişi Başı Gelir (GDP per capita, constant 2005 US$)
Kaynak: Dünya Bankası 2011 verileri kullanılarak tarafımızdan oluşturulmuştur.
Uluslararası Enerji Ajansının 2011 yılı rakamlarına göre dünya toplam 52486 milyar dolar GSYİH’ya sahipken bu gelirin % 72,8’ini OECD ülkeleri paylaşmaktadır. Şekil 4.2’de OECD ülkelerinin kişi başı gelir (sabit) rakamları verilmektedir. OECD ülkelerinin ortalama geliri 31083,41 $ olarak verilmiş ve bu eşik kırmızı çizgi ile belirtilmiştir. Norveç, İsveç, ABD ve Danimarka gibi ülkeler bu ortalamanın çok üstünde kaldıkları için zengin ülkeler olarak adlandırılmaktadırlar. Türkiye, Meksika, Macaristan ve Şili gibi gelişmekte olan ülkelerin kişi başı geliri OECD ortalamasının çok altında kalmaktadır.

Şekil 4.3: OECD Ülkeleri 2011 Yılı Kişi Başı Enerji Kullanımı (tonnes of oil equivalent per capita)

Kaynak: Dünya Bankası 2011 verileri kullanılarak tarafımızdan oluşturulmuştur.

Şekil 4.3’te görüldüğü gibi ABD, Kanada ve Finlandiya gibi ülkelerin kişi başı enerji kullanımları OECD ortalamasının çok üstünde iken Türkiye, Meksika ve Şili gibi gelişmekte olan ülkelerin kişi başı enerji tüketimleri OECD ortalamasının çok altındadır.

Şekil 4.4: OECD Ülkelerinde 2011 Yılı İhracatın / GSYİH Oranı
Kaynak: Dünya Bankası 2011 verileri kullanılarak tarafımızdan oluşturulmuştur.

OECD ülkelerinde GSYİH içinde ihracat payı en yüksek olan ülkelerin başında Macaristan, Belçika ve Hollanda gelmektedir. Bu ülkelerin ihracat/GSYİH oranları OECD ortalamasının çok üstündedir. Ayrıca ABD, Japonya gibi gelişmiş ülkelirin ihracat/GSYİH oranı ise OECD ortalamasının altında yer almaktadır (Şekil 4.4).

Şekil 4.5: OECD Ülkelerinde 2011 Yılı İthalatın / GSYİH Oranı
Kaynak: Dünya Bankası 2011 verileri kullanılarak tarafımızdan oluşturulmuştur.

İthalat ve ihracat toplamının (dış ticaret) GSYIH’ye oranıyla bulunan ticari açıklık (trade opennes) iki ayrı değişken olarak (ihracat/GSYİH ve ithalat/GSYİH) incelenmiştir. Şekil 4. 5’te OECD ülkelerinde 2011 yılı ithalat/GSYİH oranları verilmiştir. Türkiye’nin ihracattan farklı olrak ithalat/GSYİH oranı OECD ortalamasının üzerindedir. OECD ortalamasının %28.5 olduğu ithalat/GSYİH’da Belçika, Macaristan ve Hollanda bu ortalamanın çok üstünde yer alırken, ABD, Japonya ve Avustralya ortalamanın altında kalmaktadır.

1.