T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İŞletme anabiLİm dali
Yüklə 3,81 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.1. Tanımlayıcı (Betimleyici) İstatistik
- 2.1.1. İncelenen İşletme ve İşletmecilerin Genel Özellikleri
- 2.1.1.1. İşletmelerin Genel Özellikleri
- 2.1.1.3. İşletmelerin Ortalama Faaliyet Süresi
- 2.1.1.2. İşletmecilere Ait Bilgiler
2. Araştırma Bulguları ve TartışmaBu bölümde alt başlıklar olarak; betimleyici istatistikler, bağımlılıkların parametrik olmayan istatistikler ile testi (iki değişken için ki kare testi), ilişkisiz ölçümler için ortalama puanların t t testi ile karşılaştırılması ile değerlendirme ve öneriler bölümleri yer almaktadır. 2.1. Tanımlayıcı (Betimleyici) İstatistikTanımlayıcı (betimleyici) istatistik bölümünde, incelenen işletmelere ve işletmecilere ait genel bilgiler, incelenen işletmelerin ihracat pazarlamasına yaklaşımları, incelenen işletmelerin AB ve Gümrük Birliği ile ilgili düşünceleri ile Sektörel Dış Ticaret Şirketi ile ilgili düşünceleri olmak üzere dört alt bölüm yer almaktadır. Veriler analiz edilirken işletmeler veri toplama aşamasında olduğu gibi gruplara ayrılmış ve veriler bu gruplara göre analiz edilmiştir. Bu analizde, hem gruplar hem de genel olmak üzere hepsi için ortalama değerler üzerinden açıklamalarda bulunulmuştur. Bazı verilerin sadece ortalamalarının ortaya konması yeterli olmadığı için, bu verilere ait standart sapmalara da ilgili tablolarda yer verilmiştir. Bilindiği gibi tüm değerlerin hesaba katıldığı durumlarda serinin değişkenliğinin hesaplanmasında fayda vardır. Bu amaçla varyans ve onun kare kökü olan standart sapmadan yararlanılmaktadır. Standart sapma kısaca, terimlerin aritmetik ortalamadan sapmalarının kareli ortalaması olarak tanımlanmaktadır.
2.1.1. İncelenen İşletme ve İşletmecilerin Genel ÖzellikleriBu bölümde incelenen işletmelere ve işletmecilere ait genel bilgiler, olmak üzere iki ana bölüm bulunmaktadır. Her iki bölümde işletme büyüklüğüne göre verilerin ortalama değerleri ve yüzdelerine yer verilmiştir. 2.1.1.1. İşletmelerin Genel ÖzellikleriAnket yapılan işletmeler hukuki yapı, bağlı bulunduğu sektör, ortalama faaliyet süresi, internet olanağı, ihracat durumu, ihracat şekli ve ortalama ihracat süresi yönleriyle ele alınmış, bunlara ilişkin verilerin ortalama değerleri ve yüzdeleri verilmiştir. Bu değerler işletme büyüklüğüne göre sınıflandırılmıştır. 2.1.1.1.1. İşletmelerin Hukuki Yapısı İncelenen işletmelerin hukuki yapılarına bakıldığında birinci grupta yer alan mikro ölçekli işletmelerin yüzde 63’ünün ferdi mülkiyet, yüzde 25’inin limited şirket ve yüzde 13’ünün anonim şirket olduğu bulunmuştur. İkinci gruptaki küçük işletmelerin ise yüzde 47’si limited şirket, yüzde 32’si anonim şirket ve yüzde 12’si ise ferdi mülkiyettir. Üçüncü gruptaki orta ölçekli işletmelerin yüzde 56’sının anonim şirket, yüzde 33’ünün limited şirket, yüzde 6’sının kollektif şirket ve yine yüzde 6’sının ferdi mülkiyet olduğu ortaya konmuştur. İşletmelerin geneline bakıldığında ise yüzde 40’ının limited, yüzde 37’sinin anonim şirket, yüzde 17’sinin ise ferdi mülkiyet şeklinde bir hukuki yapısı olduğu ortaya konmaktadır. Bu durum çizelge 56’da belirtilmektedir. Çizelge 56. İşletmelerin Hukuki Yapıları
Şekil 2. İşletmelerin Hukuki Yapılarının Dağılımı 
İTO tarafından yapılan çalışmada da benzer şekilde ilk sırayı limited şirketler (yüzde 33,9) almaktadır. Bunu şahıs şirketleri (yüzde 29,7), anonim şirketler (yüzde 17,6), kollektif şirketler (yüzde 10,7) ve adi komandit şirketler (yüzde 8.1) izlemektedir (Uludağ ve Serin, 1991: 43). Ankara’daki KOBİ’leri inceleyen bir çalışmada da OSTİM’deki işletmelerin tamamı içerisinde limited şirketlerin oranının yüzde 59,2, şahıs şirketlerin yüzde 33,2 anonim şirketlerin yüzde 6,2, diğerlerinin yüzde 1,5 olduğu ortaya konmuştur (Alkibay vd., 1999: 22).
Anket uygulanan işletmelerin bağlı bulundukları sektörler incelendiğinde, birinci gruptaki mikro işletmelerin yüzde 50’sinin gıda sektöründe, yüzde 38’inin makine-teçhizat sektöründe yüzde 13’ünün de dokuma-giyim sektöründe yer aldığı görülmektedir. İkinci gruptaki küçük işletmelerin yüzde 47’si gıda, yüzde 26’sı dokuma-giyim, yüzde 24’ü makine-teçhizat sektöründe yer almaktadır. Üçüncü grup orta ölçekli işletmelerin ise yüzde 72’si gıda, yüzde 17’si makine-teçhizat ve yüzde 6’sı dokuma-giyim sektörlerinde yer almaktadır. Anket yapılan işletmelerin genelinde ise yüzde 55’ini gıda, yüzde 23’ünü makine-teçhizat ve yüzde 18’ini dokuma-giyim sektöründeki işletmeler oluşturmaktadır. Çizelge 57’de özetlenen bu durum Aydın ilindeki tarıma dayalı küçük ve orta ölçekli işletmelerin büyük ölçüde gıda sektöründe yer aldığını göstermektedir. Bu işletmelerin büyük çoğunluğu yoğun teknoloji gerektirmeyen ve katma değeri düşük yaş ve kuru meyve işleyen işletmelerden oluşmaktadır. Çizelge 57. İşletmelerin Bağlı Bulunduğu Sektör
Şekil 3. İşletmelerin Sektörlere Göre Dağılımı 
2.1.1.3. İşletmelerin Ortalama Faaliyet Süresiİncelenen işletmelerin ortalama faaliyet sürelerinin birinci grupta 15 yıl, ikinci grupta 17 yıl, üçüncü grupta ise 14 yıl olduğu belirlenmiştir. İşletmelerin geneline bakıldığında ise ortalama faaliyet süresinin yaklaşık 16 yıl olduğu görülmektedir. Bu durum Aydın’daki işletmelerin çoğunun en az birkaç kuşaktır devam eden kalıcı işletmeler olduğunu ifade etmektedir. Çizelge 58. İşletmelerin Ortalama Faaliyet Süresi
Şekil 4. İşletmelerin Faaliyet Sürelerinin Dağılımı 
2.1.1.1.4. İşletmelerin İnternet Olanağı Birinci grup mikro işletmelerde yüzde 25’lerde olan internet kullanma derecesinin, ikinci grup işletmelerde yüzde 59, üçüncü grup orta ölçekli işletmelerde ise yüzde 94 düzeyinde olduğu görülmektedir (Çizelge 59). Çizelge 59. İşletme Gruplarına Göre İnternet Olanağı (e-mail / web sitesi)
İşletmeler gruplara göre incelendiğinde, işletmelerin mikrodan orta ölçeğe doğru büyüdükçe elektronik posta kullanma ya da web sitesi sahibi olma yoluyla interneti kullanma derecelerinin açık bir biçimde arttığı, çok küçük işletmelerin internetten yeterince yararlanamadığını ortaya çıkmaktadır. İşletmelerin tamamı bir arada değerlendirildiğinde işletmelerin yüzde 65’lik kısmının internet olanağına sahip iken, yüzde 35’lik kısmının bu olanaktan yoksun olduğu ortaya konabilmektedir (Çizelge 60). Küçük ve orta ölçekli işletmelerin günümüzün giderek önem kazanan elektronik ticaretten yararlanmalarının düşük maliyetle çok daha geniş kitlelere ulaşmalarını ve ihracat şanslarının artmasını sağladığı düşünüldüğünde bu oranın artmasının yerinde olacağı söylenebilmektedir. Çizelge 60. İşletmelerin Genelinin İnternet Olanağı (e-mail / web sitesi)
2.1.1.1.5. İşletmelerin İhracat Durumu İncelenen işletmelerin ihracat yapma durumlarını gösteren çizelge 61 incelendiğinde, birinci grup mikro işletmelerin yüzde 38’inin, ikinci grup küçük işletmelerin yüzde 65’inin, üçüncü gruptaki orta ölçekli işletmelerin ise yüzde 78’inin ihracat yaptıkları görülmektedir. İşletme ölçeği büyüdükçe, ihracat yapma oranı artmaktadır. İşletmelerin tamamı bir arada değerlendirildiğinde ise yüzde 65’inin ihracat yaptığı, yüzde 35’inin ise yapmadığı ortaya konmuştur (Çizelge 61). Bu durum, ihracat yapan ve yapmayan işletmelerin değişik faktörler açısından durumlarının daha sağlıklı olarak ortaya çıkarılabilmesine imkan tanımaktadır. Çizelge 61. İhracat Durumu
Şekil 5. İşletmelerin İhracat Yapma Durumu 
İTO tarafından, İstanbul’daki KOBİ’ler üzerine gerçekleştirilen araştırmada küçük ve orta ölçekli işletmelerden yüzde 66,1’inin ihracat yapmadığı, yüzde 33,9’unun yaptığı ortaya konmuştur (Uludağ ve Serin, 1991: 98). İncelenen işletmelerin ihracat yapma şekillerinin gösterildiği çizelge 62’ye bakıldığında birinci grup mikro işletmelerin yüzde 25’inin aktif yüzde 13’ünün pasif, ikinci gruptaki küçük işletmelerin yüzde 26’sının aktif, yüzde 41’inin pasif ve üçüncü gruptaki orta ölçekli işletmelerin yüzde 33’ünün aktif yüzde 32’sinin pasif ihracatçı olduğu görülmektedir. İşletmelerin genelinde ihracat şekillerine bakıldığında yüzde 33’ünün aktif, yüzde 32’sinin ise pasif ihracatçı olduğu anlaşılmıştır. Çizelge 62. İhracat Şekli
Şekil 6. İşletmelerin İhracat Yapma Şekli 
İncelenen işletmelerin ortalama ihracat sürelerine bakıldığında (çizelge 63) birinci gruptakilerin 4, ikinci gruptakilerin 10, üçüncü gruptakilerin ise 9 yıldır ihracat yaptıkları ortaya konmuştur. Ortalama ihracat süresi işletmelerin tamamı için yaklaşık 9 yıldır. Birinci grup işletmelerin ikinci ve üçüncü gruba göre ihracat sürelerinin daha kısa olduğu görülmektedir. Çizelge 63. Ortalama İhracat Süresi
2.1.1.2. İşletmecilere Ait BilgilerBu bölümde anket uygulanan işletmelerde görüşülen işletmecilere ait özellikler değerlendirilmeye alınmıştır. Bu özellikler, görüşülen kişinin sahiplik/yöneticilik durumu, eğitim süresi, yabancı dil bilgisi, yurt dışına çıkma sıklığı ve yaşıdır. Bu veriler de işletme büyüklüğüne göre sınıflandırılmış; ortalama değerler ve yüzdelerine yer verilmiştir. 2.1.1.2.1. Görüşülen Kişinin Sahip/Yöneticilik Durumu İncelenen işletmelerde görüşülen kişilerin işletme sahibi ya da üst düzey yönetici olmasına özen gösterilmiştir. Çizelge 64’de de görüldüğü gibi, birinci grup mikro işletmelerde görüşülen kişilerin tamamı işletme sahibi, ikinci gruptaki küçük işletmelerin yüzde 82’si işletme sahibi, yüzde 18’i yönetici, üçüncü gruptaki orta ölçekli işletmelerin yüzde 44’ü işletme sahibi, yüzde 56’sı yöneticidir. Anket yapılan işletmelerde genel olarak görüşülen kişilerin yüzde 73’ü işletme sahibi, yüzde 27’si yöneticidir. Çizelge 64. İşletmecinin Sahip/Yöneticilik Oranı
2.1.1.2.2. İşletmecilerin Eğitim Seviyesi Anket yapılan işletmecilerin eğitim seviyelerine bakıldığında birinci gruptaki işletmecilerin yüzde 63’ünün lise, yüzde 38’inin ise üniversite mezunu olduğu görülmektedir. İkinci gruptaki işletmecilerin yüzde 47’sini üniversite, yüzde 29’unun lise, yüzde 15’inin ilköğretim mezunu olduğu, yüzde 9’unun ise lisansüstü derecesine sahip olduğu ortaya konmaktadır. Üçüncü gruptaki işletmecilerin yüzde 56’sının üniversite, yüzde 17’sinin ilköğretim, yine yüzde 17’sinin lise mezunu olduğu bulunmuştur. Bu gruba giren işletmecilerin yüzde 11’i de lisansüstü derecesine sahiptir. İşletmecilerin genelinde yüzde 48 üniversite, yüzde 30 lise, yüzde 13 ilköğretim mezunudur. Yüzde 8’inin lisansüstü derecesi bulunmaktadır (Çizelge 65). Çizelge 65. İşletmecilerin Eğitim Seviyesi
Şekil 7. İşletmecilerin Eğitim Seviyeleri 
Türkiye’deki küçük ve orta ölçekli işletmeler üzerine daha önce yapılan başka bir araştırmada (Sarıaslan, 1996: 27), ilkokul mezunu işletme sahiplerinin yüzde 24,4 olduğu belirlenmiştir. Bir diğer çalışmada ise işletmecilerin yüzde 54’ünün üniversite, yüzde 13’ünün lise ve yüzde 13’ünün ilkokul ve ortaokul mezunu olduğu ortaya konmuştur. Bu durum Aydın’daki yöneticilerin eğitim seviyesinin Türkiye ortalamasına yakın olduğunu göstermektedir (Koçak, 1996: 116). 2.1.1.2.3. İşletmecilerin Yaşı İşletmelerin yaş dağılımının gösterildiği çizelge 66 incelendiğinde, birinci gruptaki işletmecilerin tamamının 30 ila 45 yaş arasında, ikinci gruptaki işletmecilerin yüzde 65’inin 30 ila 45 yaş arasında, yüzde 26’sının 46 ila 60 yaş arasında, yüzde 3’ünün de 30 yaş altında; üçüncü gruptaki işletmecilerin yüzde 50’sinin 30 ila 45 yaş arasında, yüzde 17’sinin 60 yaş üzeri, yüzde 6’sının 30 yaş altında ve yine yüzde 6’sının 46 ila 60 yaş arasında olduğu görülmektedir. İşletmecilerin tümü bir arada değerlendirildiğinde yüzde 65’inin 30 ila 45 yaş arasında, yüzde 23’ünün 46 ila 60 yaş arasında yer aldığı, yüzde 8’inin 60 yaşın üzerinde ve yüzde 3’ünün 30 yaşın altında olduğu dikkati çekmektedir. Bu durum ilde oldukça genç ve dinamik bir işletmeci kitlesinin varlığını ortaya koymakta, bu yapının özellikle ortak ihracat pazarlama şirketleri konusunda istekli olunacağının bir göstergesi olacağı düşünülmektedir. Diğer yandan Türkiye genelinde yapılmış bir başka araştırmada (Koçak, 1997: 113), işletme sahiplerinin sadece yüzde 16’9’unun 51 ve daha yukarı yaşlarda olduğu ortaya konmuştur. Bu açıdan Türkiye’deki işletme sahiplerinin genç bir profil çizdiği söylenebilir. Çizelge 66. İşletmecinin Yaşı
Şekil 8. İşletmelerin Yaş Grupları İtibariyle Dağılımı 
Çizelge 67’de de görüldüğü gibi işletmecilerin ortalama yaşı, birinci grup işletme yöneticilerinde ortalama 41, ikinci grup işletme yöneticilerinde ortalama 42 ve üçüncü grup işletme yöneticilerinde ortalama 46’dır. İşletmecilerin genelinin yaş ortalaması ise 43’tür. Çizelge 67. İşletmecilerin Ortalama Yaşı
2.1.1.2.4. İşletmecilerin Yabancı Dil Bilgisi İşletmecilerin yabancı dil bilme durumlarını gösteren çizelge 68 incelendiğinde birinci gruptaki mikro işletmelerin yüzde 38’inin yabancı dil bilmediği, yüzde 38’inin İngilizce, yüzde 25’inin ise Fransızca bildiği görülmektedir. İkinci gruptaki küçük işletmelerin yöneticilerinin yüzde 56’sı İngilizce bilirken yüzde 32’sinin yabancı dil bilmediği anlaşılmıştır. Bu gruptaki işletmecilerden iki dil bilenlerin oranı yüzde 6, Fransızca ve Almanca bilenlerin oranı ise yüzde 3’tür. Üçüncü gruptaki orta ölçekli işletmelerde yer alan yöneticilerin yüzde 61’i İngilizce bilirken yüzde 22’lik bir grup dil bilmemektedir. Bu gruptaki işletmecilerin yüzde 11’i Almanca, yüzde 6’sı Fransızca bilmektedir. Tüm işletmeler bir arada değerlendirildiğinde ise, bilinen yabancı diller içinde ilk sırayı İngilizce’nin (yüzde 55), ikinci sırayı oldukça düşük bir yüzdeyle (yüzde 7) Fransızca ve yüzde 5 ile Almanca’nın aldığı görülmektedir. İşletme sahiplerinden 4 kişi (yüzde 3,3) İngilizce’nin yanında ikinci bir yabancı dil de bilmektedir. Yüzde 30 ise dil bilmemektedir. Çizelge 68. İşletmecinin Yabancı Dil Bilme Durumu
Türkiye’deki KOBİ’leri inceleyen bir başka çalışmada en az bir yabancı dil bilen işletme sahiplerinin yüzde 52,5 olduğu saptanmıştır (Koçak, 1996: 121). Aydın’da bu oran yüzde 70’lere kadar çıkmaktadır. Dolayısıyla Türkiye ortalamasının oldukça üzerindedir. 2.1.1.2.5. İşletmecilerin Yurt Dışına Çıkma Durumları İşletmelerin ihracat yapmalarıyla işletmecinin yurt dışına çıkma sıklığı arasında bir ilişki bulunduğu literatürde yer almaktadır. Buna göre birinci gruptaki işletmecilerin yüzde 63’ünün hiç yurt dışına çıkmadığı, yüzde 25’inin arasıra, yüzde 13’ünün ise çok sık yurt dışına çıktığı belirlenmiştir. İkinci gruptaki işletmecilerin yüzde 44’ünün arasıra, yüzde 35’inin hiç, yüzde 18’inin nadiren ve yüzde 3’ünün çok sık yurt dışına çıktıkları ortaya konmuştur. Üçüncü gruptaki işletmecilerin yüzde 39’u ara sıra, yüzde 33’ü nadiren, yüzde 22’si hiç ve yüzde 6’sı çok sık yurt dışına çıkmaktadırlar. İşletmecilerin genelde yurt dışına çıkma durumları ise, yüzde 40’ının arasıra, yüzde 35’inin hiç, yüzde 20’sinin nadiren, yüzde 5’inin ise çok sık çıkmaları şeklinde bir dağılım göstermektedir. Bu durum işletmecilerin yurt dışı ile çok sıkı ilişki içinde olmadığını ortaya koymaktadır (Çizelge 69). Çizelge 69. Yurt Dışına Çıkma Durumu
Türkiye’deki KOBİ’leri kapsayan daha önce yapılmış başka bir araştırmada anket uygulanan işletme sahiplerinin yine önemlice bir bölümünün (yüzde 40,8) yurt dışına seyahat etmedikleri belirlenmiştir. Bu araştırmadaki işletmelerin sahiplerinin sadece yüzde 10,8’inin çok sık, yüzde 27’sinin arasıra, yüzde 20,7’sinin ise nadiren yurt dışına çıktıkları görülmaktadir (Koçak, 1996: 126). Yüklə 3,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||