T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İŞletme anabiLİm dali

ÖZET

Küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ), büyük işletmeler için gerekli olan yatırımdan daha az yatırımla daha çok çeşitlilik yaratarak talep değişikliklerine cevap verebilmeleri, istihdama öemli katkılar sağlamaları, büyük işletmelerin bir anlamda tamamlayıcısı olmaları ve ekonomik dalgalanmalardan etkilenmeleri bakımından bütün ülkelerde ekonomik ve sosyal hayatın temel taşını oluştururlar.

İşletmeler artık ulusal pazarlar için değil, uluslararası pazarlar için üretim yapmaktadırlar. Ülke ekonomisi için içsel ve dışsal faydaları olan KOBİ’ler aynı zamanda Türkiye işletmelerinin AB’ye uyumu çalışmalarında da önemli role sahiptirler. Ülkemiz KOBİ’lerinin mali yapılarının zayıflığı ve kredi temininde karşılaşılan güçlükler nedeniyle AB’ye uyum ve geçiş döneminde desteklenmeleri gerekmektedir.

Türkiye’nin yaşadığı ekonomik darboğazların aşılması ve dış ticaret açığının kapatılması için daha fazla ihracat yapılması bir zorunluluktur. Ancak bunun için KOBİ’lerin ihracat pazarlamasında karşılaştıkları sorunları giderme yönünde önlemler alınmalıdır. Çalışma bu anlamda bu önlemlerin başlıcaları olan destek ve teşvikler ile ihracatta örgütlenmenin önemi üzerinde durmaktadır.

Konuyla ilgili Aydın ilindeki küçük ve orta ölçekli tarıma dayalı sanayi işletmeleri üzerine bir alan araştırması gerçekleştirilmiş, sonuç olarak işletmelerin başlıca ihracat pazarlaması sorunlarının gümrük sorunları ve bürokrasi, ihracat finansmanında yaşanan zorluklar ve Türkiye’deki politik belirsizlik olduğu belirlenmiştir. Bu zorlukların aşılmasında örgütlenmenin yararları olacağı düşüncesiyle Türkiye’de 1990’lı yıllarda uygulanmaya başlayan Sektörel Dış Ticaret Şirketi modelinin Aydın ilindeki tarıma dayalı sanayi işletme yöneticilerince nasıl değerlendirileceği araştırılmıştır. İşletmelerin büyük çoğunluğunun Sektörel Dış Ticaret Şirketi kavramını daha önceden duyduğu ve bu tür bir oluşum içinde yer alma konusunda olumlu bir tutum içerisinde oldukları ortaya konmuştur.

SUMMARY

Small and Medium Sized Enterprises (SMEs) are bedrock of economy in all countries since they have some advantages such as responding to changes in demand by creating variety products with low costs, creating new jobs, being a part of big size enterprises and also being affected by fluctuations in economy.

Enterprises aim to produce for, not only national but also international markets. SMEs, which have internal and external benefits to national economy, have an important role in the process of Turkey’s integration into European Union. Turkish SMEs should be supported in this process because of their financial weakness and problems getting credits.

In order to overcome ecnomic crisis and decrease foreign trade deficits, more export needed. This requires taking necessary measurements to solve the problems of SMEs’ problems in export marketing. In this context, this study emphasises the importance of the measurements such as support, incentives and organizations.

This study is a field research on small and medium sized agribusiness in the province of Aydın and reached the conclusion that the most important problems of these businesses include difficulties in export marketing such as those in customs and bureaucracy. It also includes problems in financing export marketing uncertainties in politicial life in Turkey. In the context of agribusiness owners’ evaluation of Sectorial Foreign Trade Company Model, the study argues that in order to overcome these problems organized action is needed. Most businesses told that they have heard of the model and have a positive attitude tovard it.

TEŞEKKÜR

Bu çalışmanın gerçekleşmesinde öncelikle danışmanım sayın Prof. Dr. Selim Bekçioğlu’na, bu araştırma süresince önemli katkı ve desteklerini esirgemeyen sayın Doç. Dr. Mustafa Tanyeri’ne teşekkürlerimi sunarım.

Anketlerin yapılması sırasında yardımcı olan yüksek lisans öğrencisi Koray Seri’ye ve bilgisayar ortamına aktarılmasını sağlayan Pınar ve Ege Çolak’a özel teşekkürler.

Anket sorularını içtenlikle yanıtlayan tüm işletmecilere de teşekkür ederim. Bu çalışma onlarsız olmazdı.

Çalışmanın özellikle analiz aşamasında sabrını ve desteğini eksik etmeyen eşim Yrd. Doç. Dr. Göksel Armağan’a ve çalışmanın son kısımlarında bir süre yeterince ilgilenemediğim oğlum Batu’ya sonsuz teşekkürler. Annen artık seninle oynayabilir.

Aydın, Haziran, 2003. Ece AKSU ARMAĞAN

KAYNAKLAR

ACUNER, Taner, 2002. KOBİ’lerde Bilgi Yönetimi: Fırsatlar, Tehlikeler ve Bir Saha Araştırması, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi. Kocaeli Üniversitesi, İİBF, 10-11 Mayıs, Hereke-Kocaeli: 1023-1034.

AFŞAR, Hayrettin, 2000. Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Politikaları ile Mevcut Teşvik Mevzuatının Değerlendirilmesi, (www.treasury.gov.tr, 04.09.2000).

AKAT, Ömer, 2001. Uluslararası Pazarlama Karması ve Yönetimi, MAI ve Örnek Olaylar. Ekin Kitabevi Yayınları, 3. Baskı, Bursa. 337 s.

AKGEMCİ, Tahir, 2001. KOBİ’lerin Temel Sorunları ve Sağlanan Destekler. KOSGEB, Ankara (www.kobinet.org.tr, 05.10.2003).

AKINCI, Ayşehan, 2002. Küçük ve Orta Boy İşletmelerin Başarı ve Başarısızlık Nedenleri Üzerine Bir Araştırma Öneri, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5 (17) :121-125.

AKSOY, Ekrem, 1997. Gümrük Birliği’nin Küçük Boyutlu İşletmeler (KOBİ) Üzerinde Etkileri, Türkiye Avrupa Topluluğu Gümrük Birliği 1996 Yılı Uygulama Semineri. 30 Kasım-1 Aralık 1996, Türkiye Avrupa Topluluğu Derneği İstanbul Şubesi, İstanbul.

ALAGÖZ, Selda, M. ALAGÖZ, 1998. İhracatta Bir Örgütlenme Modeli: Sektörel Dış Ticaret Şirketleri ve Dış Ticaretteki Performansı, Çukurova Üniversitesi, İİBF Dergisi. 8(1):117-131.

ALKİBAY, Sanem, Neşe SONGÜR ve İbrahim ERTÜRK, 1999. Ortadoğu Sanayi ve Ticaret Merkezindeki Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Profili, Sorunları ve Çözüm Önerileri, KOSGEB Ostim Kügem Müdürlüğü, Ankara.

ALPUGAN, Oktay, 1988. Küçük İşletmeler Kavramı, Kuruluşu ve Yönetimi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi Genel Yayın No:125, İİBF Fakültesi Yayın No:3, Trabzon.

ATEŞ A., A. EROL, M. AKGÜN, R. ALAGÖZ, 2001. Aydın Sanayi Potansiyeli ve Yatırım Alanları Araştırması. T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara.

ATİK, Hayriye, S.SEZER, 2001. Avrupa Birliği’ne Entegrasyon Sürecinde Küçük ve Orta Boy İşletmelerin Sorunları:Kayseri ve Nevşehir Örneği. I. Orta Anadolu Kongresi, “KOBİ’lerin Finansman ve Pazarlama Sorunları”. Erciyes Üniversitesi, İİBF, 18-21 Ekim, KOSGEB, Nevşehir: 426.

AVŞAR, Sabahat, 1996. Türkiye Avrupa Birliği ve Gümrük Birliği, Atatürk Üniversitesi, İİBF Dergisi (Özel Sayı). Ocak 12 (3-4).

AYDIN, Orhan, 2000. Avrupa Birliği ve KOBİ’ler, Yeni Türkiye. Avrupa Birliği Özel Sayısı, Kasım-Aralık 2000, 6(36): 1429-1432.

AZAZİ, Sabahattin, 1995. Aydın’da Cumhuriyet Döneminde Sanayileşme Süreci ve Bu Süreç İçerisinde İmalat Sanayinin Durumu, (1923-1995). Sanayi İhtisas Komisyonu Rapor, Aydın.

AZAZİ, Sabahattin, Demet Zincap, Nejat Efeoğlu, Özgen Karaca ve Hüseyin Yıldırım, 1998, Türkiye Cumhuriyetinin 75. Yılında Aydın, Ajans Türk Matbaacılık San.AŞ. Ankara.

BAĞRIAÇIK, Atilla, 1991. Başka Ülkelerle Karşılaştırmalı Olarak Türkiye’de Küçük ve Orta Boy Firmalar, Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi. İşletmelerinin Sorunları Sempozyumu. İstanbul Sanayi Odası, Lebib Yalkın Basımevi, İstanbul.

BAN, Ünsal, 1999. İç Anadolu Bölgesinde İmalat Sanayinde Faaliyette Bulunan Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Sorunlarına Finansal Açıdan Bir Yaklaşım, MÖDAV Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi. 1(3):131-150.

BAŞ, Türker, 2001. Anket, Seçkin Yayıncılık San.ve Tic. A.Ş. Ankara.

BAUMBACK, Clifford M., 1988. How to Organize and Operate A Small Business, Eight Ed., Prentice Hall, Englewood Cliffs.

BAYKAL, M. Cevdet, 1998. Cumhuriyetin 75.Yılında DTM’nin Kobi’lere Bakışı, İhracatta Sektörel Dış Ticaret Şirketi Modeli ve Devlet Yardımları, KOBİ’lerin Penceresinden Dünya’nın Genel Görüntüsü, (http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/DTDERGI/ekim98/kobi.htm, 22.10.2001).

BAYKAL, Olcay, 1989. İhracat Pazarlaması-Küçük ve Orta Boy İşletmeler İçin. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları:398, Ankara.

BEDESTENCİ, Çetin, A. ÇELİK, M. KAR, 2002. Küçük ve Orta Boy İşletmeler Açısından Entelektüel Sermayenin Önemi, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi. Kocaeli Üniversitesi, İİBF, 10-11 Mayıs 2002, Hereke-Kocaeli: 1035-1050.

BILKEY, Warren J., 1977. Attempted Integration of the Literature-The Export Behavior of Firms, Journal of International Business Studies. 9: 33-46.

BILKEY, Warren J., G. TESAR, 1977. The Export Behavior of Smaller-Sized Wisconsin Manufacturing Firms, Journal of International Business Studies. Spring/Summer: 93-98.

BROOM, H. N., J. G. LONGENECKER, C. W. MOORE, 1983. Small Business Management. Sixth Edition, South Western Publishing Co., Cincinnati, Ohio.

BULMUŞ, İsmail, E. OKTAY, M. TÖRÜNER, 1990. Küçük Sanayi İşletmelerimizin Konumu, Önemi ve AT’a Girerken Karşılaşılabilecek Sorunlar ile Çözüm Yolları, MPM Yayın No:426, Ankara.

BÜYÜKÖZTÜRK, Şener, 2002. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Pegem A Yayınları, 2. Baskı, Ankara.

CANON, Tom, M. WILLIS, 1987. How to Buy and Sell Overseas. Centry Hutchinson Ltd., London.

CARSON, D., 1985. The Challence of Teaching Marketing to Small Business, European Journal of Marketing. Volume:19, No:5, 42-53 s.

CAVUSGIL, Tamer, W.J. Tesar, 1979. A Note On The Export Behavior of Firms: Exporter Profiles, Journal of International Business Studies, (10). 91-97s.

CEYLAN, Ali, 2000. İşletmelerde Finansal Yönetim. Ekin Kitabevi Yayınları, , 6.Basım, Bursa, 493 s.

CHISNALL, Peter M., 1987. Small Firms in Action Case Histories in Enterpreneurship. McGraw-Hill Book Company, Great Britain.

CİVAN, Mehmet, Mehmet TEKİNKUŞ, 2002. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Avrupa Birliğine Uyum Süreci, Gaziantep Örneği, ODTÜ VI. Uluslararası Ekonomi Kongresi (ERC), 11-14 Eylül 2002, Ankara.

CİVAN, Mehmet, V. BAL, 2002. E-Ticaret ve KOBİ’lerin Geleceği, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi. Kocaeli Üniversitesi, İİBF, 10-11 Mayıs 2002, Hereke-Kocaeli, 1011-1022 s.

CRESSON, Edith, 1999. AT’de Araştırmaların Finansmanı. Avrupa Komisyonu.

CULPAN, R., 1989. Export Behavior of Firms: Relevance of Firm Size, Journal of Business Research. 18, 207-217 s.

CZİNKOTA, Michael R., D.A. RICKS, 1981. Export Assistance: Are We Supporting The Best Programs?, Colombia Journal of World Business Summer, 73-78 s.

CZİNKOTA, Michael R., J. J. WESELY, 1983. Exporting: Does Sales Volume Make a Difference?, Journal of International Studies. 14(1) :15-28.

CZİNKOTA, Michael R., M. L. URSIC, 1983. Impact of Export Growt Expectation on Smaller Firms, International Marketing Review, Winter.

ÇAĞLAYAN, Zafer, 2000. Sektörel Analizler: Sanayi ve KOBİ’ler, Yeni Türkiye, Avrupa Birliği Özel Sayısı, Kasım-Aralık 2000, Yıl:6, Sayı:36,1421-1428 s.

ÇAKICI, Ayşehan, 2002. Mersin’de Faaliyet Gösteren Küçük ve Ortaboy İşletmelerin Sorunları ve Beklentileri. Mersin Üniversitesi Yayınları No:9, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayın No:1, Mersin.

ÇELEBİ, Nilgün, 1983. Aydın’daki Küçük Sanayilerin Sosyolojik Açıdan İncelenmesi, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları No:26, İzmir.

ÇETİN, Bahattin, 2003 Türkiye’de Tarıma Dayalı Sanayinin Gelişimi Ve Tarımsal Üretim Üzerine Etkileri. http://www20.uludag.edu.tr/~bcetin/yayin17.html, 25.02.2003.

ÇETİN, Canan, 1996. Yeniden Yapılanma, Girişimcilik, Küçük ve Orta Boy İşletmeler ve Bunların Özendirilmesi. Der Yayınları, İstanbul.

ÇETİN, Murat, 2000, Avrupa Birliği’nde Kobi’lere Yönelik Teknoloji Politikaları, Dış Ticaret Dergisi, Sayı: 19 Ekim 2000, (http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/DTDERGI/ekim2000/avrupa_birligi.htm 19.10.2001).

ÇINAR, Ayşe, 1998. Dünyada ve Türkiye’de KOBİ’ler. İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Sayısal Yöntemler Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.

ÇOLAKOĞLU, Mustafa, 2002. KOBİ Rehberi. TOBB Genel Yayın No. Genel:359-PM:2, Yorum Matbaacılık, Ankara.

DANIŞ, Abdülbahri, 1999, “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Karşılaştıkları İhracat Sorunları”, 18-20 Kasım 1999, 4. Ulusal Pazarlama Kongresi, “21. Yüzyıl Eşiğinde Ulusal Pazarlama” Mustafa Kemal Üniversitesi İİBF, Antakya-Hatay, s.159-168.

DELİCE, Güven, 2001. KOBİ’lerin İhracata Yönlendirilmesinde Finansman Destekleri: Türk Eximbank Kredileri Üzerine Bir Uygulama, I. Orta Anadolu Kongresi, KOBİ’lerin Finansman ve Pazarlama Sorunları, Erciyes Üniversitesi, Nevşehir İİBF, 18-21 Ekim 2001, KOSGEB: .269-281.

DEMİR, Hüseyin, 2000. KOBİ’lerle İlgili İdari Düzenlemeler, Türkiye-Avrupa Birliği Derneği İstanbul Şubesi, Yayın No:6, Gümrük Birliği Sürecinde KOBİ’ler Semineri, 6-7 Mart 1999, İstanbul.

DEMİR, Hüseyin, Ayça KARAKAYALI, 1996. Dış Ticaretimizde KOBİ’lerin Yeri ve Önemi, Dış Ticaret Dergisi, Kobi Özel Sayısı, Aralık 1996: 61-77.

DEMİR, Nazmiye, Dilek Birbil, Nevda Atalay, Şevket Yıldırım, 1998. Pazarlama Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar ve Küçük ve Orta Boy İşletmeler, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları No:633, Ankara.

DEMİR, Osman, 1998. Gümrük Birliğinin İlk İki Yılı Değerlendirmesi, (www. foreigntrade.gov.tr/ead/DTDERGI/1ekim98/gmrkbrln.htm, 27.02.2003).

DİKEN, Ahmet, 1998. KOBİ’lerin İhracat Sorununun Çözümünde Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Rolü, Atatürk Üniversitesi, İİBF Dergisi, 12(1-2):39-53.

DİLİK, Bedri, Mustafa Duran, 1998. Türkiye’de Uygulanan KOBİ Teşvik Politikası ve Uygulama Sonuçlarının Değerlendirilmesi, Hazine Dergisi, Nisan, 5:59-80.

DİNLER, Zeynel, 1996. İktisada Giriş, İkinci Basım, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa.

DOĞAN, Özlem İpekgil, Mehmet Marangoz, 2002. KOBİ’lerin Dış Pazarlara Açılmada Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri ve Bir Uygulama, (www.dtm.gov.tr/ead/DTDERGI/nisan2002/kobi.htm, 11.10.2002).

DOĞAN, Üzeyme, 1997. Türkiye’nin Dışa Açık Ekonomik Büyüme Modelinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Rolü, Prof.Dr. Nezihe Sönmez’e Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü, Anadolu Matbaacılık, İzmir.

DPT, 2000. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.

DTM, TC Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı AB Genel Müdürlüğü, Avrupa Birliği ve Türkiye, 4. Baskı, Ankara, Ekim 1999.

EIM, 1996, Small Business Research and Consultancy, Luxemburg.

EKER, Aytaç, 2000. Avrupa Birliği ve Türkiye’nin Dış Ticaret Rejimleri ve Teşvik Politikaları, Yeni Türkiye, Avrupa Birliği Özel Sayısı II, Kasım-Aralık, 6(36).

EKONOMİK FORUM, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği TOBB, 15 Nisan 2001, Yıl:8, Sayı:4, Ankara.

ERDOĞAN, Melih, Nurten ERDOĞAN, 1998. Teknolojik Gelişmeler Karşısında Muhasebenin Geleceği, 6. Ulusal işletmecilik Kongresi, Akdeniz Üniversitesi, İİBF.

EREM, Tunç, Asuman YALÇIN, İ. Füsun SEZER, 1999. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerini Oluşturan KOBİ’lerdeki Girişimcilerin Özellikleri”, 18-20 Kasım 1999, 4. Ulusal Pazarlama Kongresi, 21. Yüzyıl Eşiğinde Ulusal Pazarlama, Mustafa Kemal Üniversitesi İİBF, Antakya-Hatay, 169 .

GENÇ, Ömür, Uygun Yatırım Alanları Araştırması Aydın, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Araştırma Müdürlüğü, Nisan 2000, Ankara: 11.

GÖKTAŞ, Abdülkadir, 2001, “KOBİ’lerin Rolü, Sorunları ve Bunlara Dönük Destek Politikalarındaki Değişiklikler”, Yaklaşım, Yıl:9, Sayı:104, Ağustos 2001, s.94-102.

GÖVDERE, Bekir, 1998, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Dışa Açılmasında Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi,” Yayınlanmamış YL Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

GÖVDERE, Bekir, 1999, “Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Yapısı Üzerine Bir Araştırma (http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/DTDERGI/ocak99/sektorel.htm 28.8.2000).

GRAHAM, Peter G., 1999, Small Business Participation in the Global Economy, European Journal of Marketing, 33(1/2):.88-102.

GROKE, P.O. ve J.R.Kreidle, 1967. Export! Why or Why Not? Managerial Attitude and Action for Small Business Firms, Business Society, 8(Fall):7-12.

GÜMÜŞOĞLU, Şevkinaz, Üzeyme Doğan, 1998. Çağdaş Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Bilgisayar Teknolojisinin Kullanımı, D.E.Ü. İİBF Dergisi, 12(II): 203-218.

GÜRDAL, Oya, 1993. Endüstri-Enformasyon-Kalkınma, 93 Sanayi Kongresi Bildiriler Kitabı, 1. Cilt, Yayın No:160, TMMOB Yayını, Özkan Matbaacılık, Ankara.

GÜRLER, ZAFER, Orhan Karkacıer ve Ergün Şimşek, 1991, Tarıma Dayalı Sanayi İşletmeleri, Cumhuriyet Üniversitesi, Tokat Ziraat Fakültesi, Ders Notları Yayın No:ZF/46, Tokat.

HASANOĞLU, Ayşe, Dünya (Finans Kulüp, s.37), 5 Şubat 1999.

HERTZ, L. 1982. In Research of a Small Business Definition: An Exploration of the Small Business Definitions of the U.S., The U.K., Israel and the People’s Republic of China, University Press of America Inc., USA.

HOLDEN, A.C., 1986. Small Business Can Market In Europe:Results From A Survey of US Exporters, Journal of Small Business Management, January:23-29.

HOWARD, D.G, I.M. Herrmans, 1988. Sources of Assistance for Small Business Exporters: Advice From Successfull Firms, Journal of Small Business Management, July:48-54.

ITC/İGEME, Trade Secrets:KOBİ’lerin İhracat El Kitabı, İGEME, Ankara, 2000.

İLTER, Burcu, 1999. Firma İhracat Davranışını Etkileyen Faktörler, Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF Dergisi, 14(2):19-34.

İTO, 1999, Rakamlarla Türkiye Ekonomisi, Yayın No:1999/42: 28-30.

KAÇMAZ, İlkay, 1998. Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Uyum Sorunları, Dokuz Eylül Üniversitesi, SBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.

KARADAL, Himmet, KOBİ’lerin Uluslararası Pazarlara Açılmasını Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma, I. Orta Anadolu Kongresi, “KOBİ’lerin Finansman ve Pazarlama Sorunları”, Erciyes Üniversitesi, Nevşehir İİBF, 18-21 Ekim 2001, KOSGEB:149-157.

KARAFAKIOĞLU, Mehmet, 1986. Export Activities of Turkish Manufacturers, International Marketing Review, Winter, s.35-47.

KARAFAKIOĞLU, Mehmet, 1990. Uluslararası Pazarlama Yönetimi, Teori, Uygulama ve Örnek Olaylar, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayın No:224, İşletme İktisadı Enstitüsü Yayın No:118, İstanbul.

KARAKAYA, F., 1993. Barriers to Entry in International Markets, Journal of Global Marketing, 7: 7-24.

KARATAŞ, Süleyman, 1991. Sanayileşme Sürecinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (Bürokratik Yükün Kaldırılması ve AT Ülkelerinde Bu İşletmelerin Durumları), Veli Yayınları, 2.Baskı, İstanbul.

KARGÜL, İ. Doğan, 1997, Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Yönetim Sorunları ve Çözümleri, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No:1997-47, İstanbul.

KASAP, Gülay Coşkun, 1999, Türkiye’deki KOBİ’ler ve Gümrük Birliği Bariyerleri, Uludağ Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt:17, Sayı:1-2, Bahar/Yaz Dönemi, Mayıs 1999: 1-7.

KATHAWALA, Y., R. Judd, M. Monipallil, M. Weinrich, 1989, “Export Practices and Problems of Illionis Firms”, Journal of Small Business Management, January: 53-59.

KAYAALP, Cinel, 1996. KOBİ’lerin Tanımlanması Problemi Çözüm Bekliyor, Hedef, Aralık.

KAYNAK, Erdener, P.N. Ghauri, T. Olofsson-Bredenlöw, 1987. Export Behevior of Small Swedish Firms, Journal of Small Business Management, April: 26-32.

KAYNAK, Erdener, Vinay Kothari, 1984. Export Behaivor of Small and Medium-Sized Manufacturers: Some Policy Guidelines for International Marketers, Management International Review, June 1984, 24(2).

KEEGAN, Walter, J. 1989. Global Marketing Management, 4. Edition, Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey.

KESKİN Halit, Veli Denizhan KALKAN, 2002, “İşletmelerde Bilgi Yönetiminin Tanımlanması ve Kavramsallaştırılması:KOBİ’lerde Bilgi Yönetimi Araçlarının Kullanımına İlişkin Bir Araştırma”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Kocaeli Üniversitesi, İİBF, 10-11 Mayıs 2002, Hereke-Kocaeli, s.1051-1060, 1087 sayfa.

KILIÇBAY, Ahmet, 1992. Türk Ekonomisi, Türkiye İş Bankası Yayını, Ünal Ofset, Ankara.

KIRPALANI, V.H., S.Reid, P.Rosson, 1987. Exporting to the United States: Management Implications for Small Manufacturers, Business Quarterly, 52 (2):104-108.

KIZILOĞLU, Semiha, 1998. Tarıma Dayalı Sanayinin Makro Ekonomik Ölçütlerle Türkiye Ekonomisindeki Yeri, Tarım Ekonomisi Dergisi, 3: 83-90.

KOÇAK, Akın, 1997. Davranışsal Açıdan Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri İhracat Pazarlaması Karar Alma Süreci, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

KOÇAK, Servet, 1996. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmeleri İçin İhracat Stratejileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

KOTLER, Philip, 2000, Pazarlama Yönetimi, Millenium Baskısı, Beta Basım Yayım, Onuncu Baskı, Çev:Nejat Muallimoğlu, İstanbul.

KÜÇÜKÇOLAK, R. Ali. 1998, KOBİ’lerin Finansman Sorununun Sermaye Piyasası Yoluyla Çözümü, İMKB Yayını, İstanbul.

LEONIDOU, Leonidas C., 2000. Barriers to Export Management: An Organizational and Internationalization Analysis, Journal of International Management, 6(2000):121-148.

LONGENECKER, Justin G., Carlos W. Moore, 1987. Small Business Management, Seventh Ed., South Western Publishing Company, Cincinati, Ohio.

MAZLUM, Semra Cerit, 2001. Çevre Yönetimi Aracı Olarak Çevre Envanteri ve Bir Örnek Çalışma: Aydın İli Çevre Envanteri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.

MOINI, A.H., 1992. Europe 1992: A Challenge To Small Exporters, Journal of Small Business Management, January:11-20.

MOLLASALİHOĞLU, Yavuz, 1999, İhracat Teşvikleri, Dış Ticaret Dergisi, Nisan. (http://www.dtm.gov.tr/ead/DTDERGI/nisan99/ihrtes.htm, 15.03.2003).

MPM, 1993. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmelerinde Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri Gereksinmesi, Milli Prodüktivite Yayınlar: 514, Ankara.

MÜFTÜOĞLU, Tamer, 1998. Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Turhan Kitabevi Yayınları, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar:10, Ankara.

NAMIKI, N., 1988. Export Strategy for Small Business, Journal of Small Business Management, April:32-37.

OGBUCHI, Alphonso O., Longfellow, Timothy A., 1994. Perceptions of U.S. Manufacturing SMEs Concerning Exporting: A Comparison Based on Export Experience, Journal of Small Business Management, 32 (4): 37-48.

OKTAV, Mete, 1976. Uluslararası Pazarlarda Yapım Malları İhracatının Geliştirilmesinde Stratejik Pazarlama Planlaması, E.Ü. İ.T.B. Fakültesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.

OKTAV, Mete, Alican KAVAS, Günal ÖNCE, Mustafa TANYERİ, 1990. Orta ve Küçük İşletmelerde İhracata Yönelik Pazarlama Sorunları ve Çözüm Önerileri, TOBB Yayınları, No:Genel:176, Ar-Ge:79, Ankara.

ÖZGEN, Hüseyin, Selen DOĞAN, 1997. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Uluslararası Pazarlara Açılmada Karşılaştıkları Yönetim Sorunlarının Tespit ve Çözümüne Yönelik Bir Araştırma, MPM Verimlilik Dergisi, 1997/2: 61-95.

ÖZSOY, H. Nasuf, 1999. KOBİ’ler ve Enflasyon-Faiz Paradoksu, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 5: 315-323, Celal Bayar Üniversitesi İİBF, Manisa.

PALIWODA, Stanley, 1993. International Marketing, ‘Second Edition, Ed.Butterworth-Heinemann Ltd.

PAZARCIK, Orhan, 1996. KOBİ’ler ve Verimlilik Yönünden Modern Yönetim, Dış Ticaret Dergisi, KOBİ Özel Sayısı, Aralık 1996: 124-129.

PİYALE, Ayfer, 1996. Dış Ticaretimizde Standardizasyon ve KOBİ’ler, Dış Ticaret Dergisi, KOBİ Özel Sayısı, Aralık 1996: 78-86.

RAUCH, James E., 1996. Trade and Search: Social Capital, Sogo Shosha and Spillovers, National Bureau of Economic Research, Working Paper Series, No:5618, June.

ROSS, Donald G., Michael P. Whalen, 1999. The Importance of Practical Export Skills: Some Evidence from Canadian Agribusiness, International Food and Agribusiness Management Review, 2 (1) :9-27.

SAATÇİOĞLU, Cem, 2002. Dış Ticaretin Önündeki Engeller ve Çevresel Kriterler ile Dış Ticaret İlişkisi, (www.dtm.gov.tr/ead/DTDERGI/ekim2002/engeller.htm 19.12.2002).

SABAN, Metin, 2000. Maliyet Yönetim Sistemleri ve KOBİ’ler Açısından Uygulanabilirliğinin İncelenmesi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.

SARIASLAN, Halil, 1994. Orta ve Küçük Ölçekli İşletmelerin Finansal Sorunları, Çözüm İçin Bir Finansal Paket Önerisi, TOBB Yayınları No:Genel: 281, Atak Ofset, İstanbul.

SARIASLAN, Halil, 1996. Türkiye Ekonomisinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler-İmalat Sanayi İşletmelerinde Sorunlar ve Çözüm Önerileri, TOBB Yayınları, Yayın No:309, Ankara.

SAYIN, Meral, Mustafa Akan FAZLIOĞLU, 1997. KOSGEB, TC Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı, Avrupa Bilgi Merkezi, Avrupa Birliği’nde KOBİ Destekleme Programları ve Diğer Teşvik Araçları. Ankara.

SERINGHAUS, F.H.Rolf, 1987. Export Promotion Organisations in Developing Countries: Their Role, Scope and Function, Managing Export Entry and Expansion,Concepts and Practice, (Ed.Philip J. Rosson ve Stanley D. Reid), Praeger Publishers.

SIU, Wai-Sum, David A. KIRBY, 1998. Approaches to Small Firm Marketing: A Critique, European Journal of Marketing, 32(1/2): 40-59.

SİVASLIGİL, Cemal, 2003, Araştırma Teknikleri ve Temel İstatistik Bilgileri, Bilkar Bilge Karınca Matbaacılık San ve Tic.Ltd Şti, İzmir.

SRIRAM V., H.J. Sapienza 1991. An Emprical Investigation of Role of Marketing For Small Exporters, Journal of Small Business Management, October: 33-43.

STALEY Eugene ve Richard MORSE, 1965. Modern Small Industry for Developing Countries, McGraw-Hill Series in International Development.

SULLIVAN, Daniel, Alan Bauerschimidt, 1988. Common Factor Underlying Incentive to Export: Studies in the European Forest Product Industry, European Journal of Marketing, 22(10).

SÜER, İrfan, Nesrin ŞENOL, 1999. Gümrük Birliği Sürecinde Mermer Sanayi İşletmelerinin İhracata Yönlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17 (2):121-147

SÜER, İrfan, Nesrin ŞENOL, 1999. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri İhracat Modelinin Mermer Sanayi İşletmelerine Uygulanabilme İmkanları, 18-20 Kasım 1999, 4. Ulusal Pazarlama Kongresi, “21. Yüzyıl Eşiğinde Ulusal Pazarlama”, Mustafa Kemal Üniversitesi İİBF, Antakya-Hatay: 141-150.

TANYERİ, Mustafa, Alican KAVAS ve Mete OKTAV, 1992. İhracat (Geliştirilmesi ve Ortak İhracat Pazarlama Grupları), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Genel Yayın No:229, , Ekonomik ve Sosyal Sorunlar-Çözüm Önerileri Dizisi:6, Ankara.

TEK, Ömer Baybars (1997), Pazarlama İlkeleri, Global Yönetimsel Yaklaşım, Türkiye Uygulamaları, Cem Ofset Matbaacılık, İstanbul.

TMMOB, 1999, Küçük ve Orta Ölçekli Sanayicinin El Kitabı, Hazırlayan: TMMOB Makine Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Komisyonu, MMO Yayın No:221, İstanbul.

TUNCER, Doğan, M. Mithat Üner, 1993. Ankara Sanayi Odasına Kayıtlı İhracatçı İşletmelerin Dış Satımda Karşılaştıkları Sorunlar, Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11: 1-23.

Türk Eximbank Araştırma ve Eğitim Dairesi Başkanlığı, 1989. İhracat Teşvik Siteminde Türk Eximbank’ın Rolü, Dış Ticarette Durum”, Türkiye Dış Ticaret Derneği Yayını, Temmuz-Ağustos.

ULUDAĞ, İlhan, Vildan SERİN, 1991. Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Yapısal ve Finansal Sorunlar, Çözümler, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No:1991-25.

USLU, Şemsettin ve İbrahim Yalçın, 2002, Avrupa Birliği-Türkiye-Gümrük Birliği ve Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelere Muhtemel Etkileri,, Standart, 41(:492).

UYAR, Süleyman, Ekonomik Bütünleşmeler ve Gümrük Birliği Teorisi, Dış Ticaret Dergisi, Sayi: 20 Ocak 2001, (www.econturk.org/dtp13.htm 26.02.2003).

ÜNER, M. Mithat, Osman M. Karatepe, 1998. İhracat Pazarlama Stratejisi İle Performansı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Kavramsal Bir İnceleme, Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:16, Sayı:1-2/1998 :71-89.

WATERWORTH, Derek, 1987. Marketing for the Small Business, MacMillan Small Business Series.

WELCH, Lawrence S. Ve Pat Joynt, 1987. Grouping for Export: An Effective Solition?, Managing Export Entry and Expansion, Concepts and Practice, (Ed.Philip J. Rosson ve Stanley D. Reid), Praeger Publishers.

WISE, Emine, 1997. Gümrük Birliği’nin KOBİ’ler Üzerine Etkileri, Türkiye Avrupa Topluluğu Gümrük Birliği 1996 Yılı Uygulama Semineri, 30 Kasım-1 Aralık 1996, Türkiye Avrupa Topluluğu Derneği İstanbul Şubesi, İstanbul.

YALÇIN, İbrahim, 1998 Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Olarak Örgütlenmeleri, http://www.foreigntrade.gov.tr/ead/DTDERGI/ocak98/kucuk.htm(28.8.2000).

YELKİKALAN, Nazan, ENER, 2001. KOBİ’lerin Avrupa Birliği’ne Entegrasyon Sürecinde Karşılaştıkları Teknolojik Sorunlar, I. Orta Anadolu Kongresi, “KOBİ’lerin Finansman ve Pazarlama Sorunları”, Erciyes Üniversitesi, Nevşehir İİBF, 18-21 Ekim 2001, KOSGEB: 227-233.

YOUNG, Stephen, 1996, Export Marketing: Conceptual and Empricial Developments, European Journal of Marketing, 29(8):7-16.

YÜCEL, Hayrettin, 2000, Uluslararası Pazarlara Açılmada Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Rolü, İGEME, Uzmanlık Tezi, Kasım 2000, Ankara.

YÜKSEL; Öznur, 1999. Uluslararası İşletme Yönetimi ve Türkiye Uygulamaları, Gazi Büro Kitabevi Tic. Ltd. Şti., Ankara.

YÜKSELEN, Cemal, 1996. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde İhracat Performansını Belirleyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi, İİBF Dergisi, 6(1):143-165.