T. C. Başbakanlik aile ve sosyal araştirmalar genel müDÜRLÜĞÜ İrlanda cumhuriyeti

F. Aile Destek Ajansı (Family Support Agency)

15 Kasım 2006 Çarşamba günü ziyaret edilen Aile Destek Ajansı’nda, kurumu tanıtıcı ve İrlanda’da değişen aile yaşantısına dair bilgiler edinilmiştir.

1.İrlanda’da Değişen Aile Yaşamı Göstergeleri

Son yıllarda İrlanda’da meydana gelen sosyal gelişmelerin aile yaşamı üzerindeki etkilerinin ortaya konması ve aile yaşamındaki değişim eğiliminin görülebilmesi için birtakım istatistiksel verilere değinmekte fayda vardır. Bu çerçevede;

• 
  “Birlikte yaşayan çiftler” (“co-habitating couples”) aile birimlerinin %8’ini meydana getirmesi (Bu oran 1980 yılında %1 civarında idi),
  
• 
  Boşanma ve ayrılıklarda yaşanan artışlar ( 1990’lardan sonra 2’ye katlanmış durumda),
  
• 
  Göç eden ailelerin genel nüfusa oranının %6 olması,
  
• 
  1970’den günümüze doğum oranında %50’lere varan azalmaların gerçekleşmiş olması (Ancak bu oran şu an %1,98 olup Avrupa Birliği ülkeleri arasındaki en yüksek değerdir),
  
• 
  İş yaşamında çalışan kadın sayısının evde bulunan (çalışmayan) kadın sayısını aşmış olması (Kısaca çalışan kadın sayısının artmış olması)
  

Geçmişten günümüze İrlanda’da aile yaşamının önemli bir değişme eğilimi içerisinde olduğunu gözler önüne sermektedir.

2.Aile Destek Ajansının Kuruluş Süreci

Aile Destek Ajansı’nın tarihsel süreci şu şekilde özetlenebilir;

• 
  1997 Boşanma Yasa Tasarısının verilmesi
  
• 
  1998 Aile Üzerine Komisyon oluşturulması
  
• 
  2000 “Önce Aileler” (“Families First Approach”) kavramının devlet tarafından benimsenmesi
  
• 
  2001 Aile Destek Ajansı Yasası
  

“Aile Destek Ajansı” (ADA) 6 Mayıs 2003 tarihinde Aile ve Sosyal İşlerden Sorumlu Bakan Mary COUGHLAN tarafından kurulmuştur. Ajans, Aile ve Sosyal İşler Bakanlığının bünyesinde işlemlerini yerine getirmekte olup kanuna göre bağımsız bir birimdir. Ajans 12 üyeden oluşan bir Kurul tarafından idare edilmektedir. ADA’nın (FSA) 2006 yılı Bütçesi 28,02 Milyon Euro’dur.

3.Aile Destek Ajansının Amaçları

Aile Destek Ajansı, “Aile Üzerine Komisyon” Raporu’nda geçen “Yaşam için Ailenin Güçlendirilmesi” bölümünde yer alan tavsiyeler üzerine kurulu programlar ve hizmetler tasarlamıştır. Bunlar:

• 
  Yerel aile destek hizmetlerinin teşvik etmek,
  
• 
  Evliliğin sarsılmasını önlemeye yardımcı olmak,
  
• 
  Aile yaşamında devamlılığı ve istikrarı teşvik etmek,
  
• 
  Çocuklar için ebeveyn bağlarının sürekliliğini desteklemektir.
  

Aile Destek Ajansı’nın misyonu “ Ailelere uygun destek ve servisleri sağlayarak aile ve toplum refahını arttırmaktır” şeklindedir.

İrlanda toplumunda aileler için giderek artan sorunlar ve bunun sonucu giderek artan ihtiyaçlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• 
  Artan ayrılık ve boşanmalar
  
• 
  İş hayatı ve aile hayatı dengesinin giderek bozulması
  
• 
  Çocukluk çağı kalitesi (“The Voice of Children” [Çocukların Sesi] çocukluk döneminin niteliği ve kalitesi incelenirken çok önem teşkil etmekte.)
  
• 
  Ayrı Düşme Durumu: Yalnız ebeveynler / Babalar
  
• 
  Anneler ve Babalar arasında dengesizlik ve bunun çocuklar üzerindeki etkisi vb.
  

4.Aile Destek Ajansı’nın Genel Hizmetleri

• 
  Aile ve Toplum Hizmetleri Bakım Merkezi Programı (“Family and Community Services Resource Centre Programme”),
  
• 
  Evlilik, çocuk ve geçim danışma hizmetleri sağlayan gönüllü ve yerel kuruluşlara bağışlar yapmak,
  
• 
  Aile arabuluculuğu hizmetleri sunmak (uzlaştırma hizmetleri),
  
• 
  Araştırma yapmak,
  
• 
  Destek hizmetlerini yaymak,
  
• 
  Bakana danışmanlık görevini yerine getirmek.
  

Aile Destek Ajansı tarafından yerine getirilen en önemli görevlerden biri de “Aile Destek ve Bakım Merkezi” (Family Resource Centre) denilen ve İrlanda çapında 95 adet bulunan (2006 yılı sonunda 100 adet olması beklenen) organizasyonların eşgüdümünü sağlamaya yönelik programı sürdürmektir. Bu programın amaçları:

• 
  Yerel düzeyde aile desteğinin sağlanması,
  
• 
  Ailelerin desteklenmesinde toplum gelişimi yaklaşımı,
  
• 
  Sosyal içerme/yoksulluk karşıtı odaklanma anlayışı çerçevesinde programlanmakta ve yönlendirilmektedir.
  

Bu merkezler tarafından sağlanan hizmetler şunlardır:

• 
  Ailelere ve hedef gruplara bilgi vermek, tavsiyelerde bulunmak ve desteklemek, (Hedef gruplar azınlıklar, genç ebeveynler, tek ebeveynler ya da özrü olan aileler olarak belirlenebilir.)
  
• 
  Yerel gruplara bilgilendirme ve donanım kazandırma gibi (uygulamalı) danışmanlık hizmetleri sağlamak,
  
• 
  Eğitim kursları ve donanım fırsatları için kaynak sağlamak,
  
• 
  Bu kurslara katılanlar için çocuk bakım hizmetleri sağlamak,
  
• 
  Kahvaltı ve okul sonrası kulüplerini oluşturmak ve hizmete sokmak
  

Aile Destek Ajansı, ülke genelinde danışmanlık hizmetleri için de önemli bir miktarda fon ayırmaktadır. Bu fonun temel amacı, ülke genelinde hizmetlere erişebilirliği artırmak ve ailelere düşük fiyattan hizmet sağlamaktır. Bu fonların kullanıldığı bazı hizmetler;

• 
  Evliliğinde problemler yaşayan çiftlere evlilik-ilişki danışmanlığı,
  
• 
  Ailelerin parçalanmasından etkilenen çocuklara yönelik danışmanlık hizmeti,
  
• 
  Aile bireylerinin birinin ölümü sonucunda yoksulluk çeken ailelere danışmanlık hizmeti şeklindedir.
  

İrlanda’da son yıllarda gündemde olan ve sürekli gelişen önemli bir aile destek hizmeti de “aile arabuluculuk hizmetleri” ya da “aile uzlaştırma hizmetleri” ( Family Mediation Service )’dir. Bu hizmet bir uzmanlık dalı olarak da sürekli gelişmekte ve İrlanda’da bazı üniversitelerde bu uzmanlığın eğitimi verilmektedir.

Aile Arabuluculuk Merkezleri, ayrılan çiftlerin birbirleriyle uzlaşma içinde kalarak kararlar almalarını teşvik amacıyla çalışmaktadır. Ailelere çocukların bakımı, finansal destek, sahip olunan mallarla ilgili konularda destek olunmaktadır. Bu çerçevede aile arabuluculuğu hizmeti evli ya da evli olmayan çiftlere yönelik bağımsız, profesyonel ve güvenilir bir hizmet olarak algılanmaktadır. Bu merkezlerde donanımlı bir uzman hizmet vermektedir. Bu uzman, ayrılan çiftlerin önlerindeki seçenekleri ve imkanları değerlendirerek, iki tarafın ve çocuklarının da çıkarları doğrultusunda uzlaşma sağlamaya çalışmaktadır. Bu merkezler hukuki temeli olan bir evlilik danışma hizmeti vermemekle birlikte evli ya da evli olmayan çiftlerin hepsine yöneliktir. Belirli durumlarda aile içindeki uyuşmazlıklara da danışmanlık verebilir. Bu hizmet 3 ila 6 ay arasında değişen seansları kapsamaktadır ve ücretsizdir. Bu seansların çoğu çiftlerin anlaşmaya vardıkları konuları içeren bir yazılı belgeyle sonuçlanır.
2005 yılı boyunca “Family Mediation Service” hizmeti doğrultusunda 1500 çifte danışmanlık sağlanmıştır. “Mediation” sürecini tamamlayan çiftlerin %54’ü çocukların durumu gibi konularda bir anlaşmaya varmıştır. Bunun da ötesinde, bu çiftlerin %5’i evliliklerini devam ettirme kararı almıştır.

Aile Destek Ajansı kendi çalışma alanına yönelik konularda ve bakan tarafından talep edilen diğer konularda araştırma projelerinin hayata geçirilmesi görevini de üstlenmektedir. Bu kurum tarafından evlilik ve ilişkiler, aile arabuluculuğu, ebeveynlik ve aileler, iş ve aile yaşamının dengelenmesi konularında bilginin teşvik edilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla araştırma görevi yerine getirilmektedir.

Bu çerçevede Aile Araştırma Programının ilk aşaması tamamlanarak 14 rapor hazırlanmıştır. “Aile ve Sosyal İşlerden Sorumlu Bakanlık” (DSFA) 2006 yılında Aile Destek Ajansı’nın finansmanında 28 milyon Euro’nun üzerinde bir artışa gitmiştir. Bu rakam 2004’tekinden %60 daha fazladır. Ayrıca 2005 yılında Aile Destek Ajansı (FSA) evlilik, çocuk, yoksulluk, danışma, evliliğe hazırlık programları ve destek hizmetleri sağlayan yerel, gönüllü ve belediye kuruluşlarına 8 milyon Euro’nun üzerinde fon aktarmıştır. Fon aktardığı kuruluş sayısı 547’dir.

5. Aile Destek Ajansı’nın Kurulduğu Günden Bugüne Kadar Gelişmeler

Aile Destek Ajansının kurulması ile

• 
  Önemli paydaşlar arasında bir ağ kurulmuştur.
  
• 
  2004–2006 Stratejik Planı geliştirilmiştir.
  
• 
  2003’te 17,28 milyon Euro olan fon temini 2006’da 28,02 milyon Euro’ya çıkarılmıştır.
  
• 
  95 Aile Bakım Merkezi’nin finansmanı sağlanmıştır.
  
• 
  544 adet danışmanlık yapan kuruluşun fonu sağlanmaktadır.
  
• 
  2003’ten beri 4 yeni Aile Arabuluculuk Merkezi (“Family Mediation Centre”) açılmıştır. Halen 16 adet Aile Arabuluculuk Merkezi faaliyetlerini sürdürmektedir.
  

6.Aile Destek Ajansının Karşı Karşıya Kaldığı Zorluklar ve Sorunlar

Aile Destek Ajansı’nın önünde bulunan ve çözümlemesi gereken önemli sorunlar bulunmaktadır. Organizasyon, bundan sonra aşağıdaki konularla ilgili sorunların çözümlenmesine çalışacaktır.

• 
  Örgütün kapasitesini geliştirmek,
  
• 
  Aile Uzlaştırma Hizmetleri bekleme listeleri ve sürelerin azaltılması (4–6 hafta arası iyi bir süre olarak değerlendirilmektedir).
  
• 
  Ulusal Kalkınma Planı kapsamındaki taahhütlerin yerine getirilmesi,
  
• 
  Danışma kuruluşları için sürekli fon ihtiyacının finansmanının sağlanması,
  
• 
  Araştırma ve danışma işlevinin geliştirilmesi.
  

Aile Destek Ajansı, Aile Destek ve Bakım Merkezleri’nin eşgüdümünden büyük çaplı araştırma projelerine, danışmanlık hizmetlerinden gönüllü organizasyonların desteklenmesine kadar geniş bir hizmet ağı içindeki faaliyetlerini sürekli genişletmekte ve her sene için hızlı bir büyüme öngörmektedir.

G. St. Andrews Destek ve Bakım Merkezi

St. Andrews Resource Centre (SARC) adlı kuruluş, Aile Destek Ajansı (Family Support Agency) adlı kuruluşa bağlı çalışmakta olan bir sivil toplum kuruluşudur. St. Andrews Destek ve Bakım Merkezi (SABM), diğer Aile Destek ve Bakım Merkezleri (Family Resource Centre) gibi halk tarafından kurulmuş ve limitet şirket halinde örgütlenmiş, devletin herhangi bir ortaklığı ya da iştiraki şeklinde olmayıp tamamen yörede yaşayan halka ait bir organizasyondur. Bu kuruluşta yürütülen çalışmada Başkan John FITSIMONS, İş ve İşçi Bulma Merkezi Yöneticisi Betty ASHE ve yönetim kurulu başkanı Dolores WILSON ile görüşülerek devletle birlikte çalışan bir sivil organizasyonu yerinde inceleme fırsatı bulunmuştur.

SABM’nin hizmet binası 1895 yılında Westland Row cemaatinin yaşadığı mahalledeki erkek çocuklara yönelik bir okul olarak yapılmış ve 1976 yılında yerel endüstrideki hızlı çöküş ve limanların kapanması sonucu okul kapılarını kapatmıştır. 1985 yılında, Dublin Başpiskoposluğu, Westland Row/City Quay kilise cemaatine hizmet verecek bir destek ve bakım merkezi olarak yapılandırmak üzere binayı Sosyal Hizmetler Merkezine tahsis etmiştir. 1986–1989 yılları arasında Çevre Bakanlığı, Doğu Sağlık Kurulu, FAS (Foras Aiseanna Saothair: İrlanda Mesleki Eğitim ve İstihdam Yetkili Kurumu) ve kapsamlı bir yerel fon desteği ile bina yenileme programına tabi tutulmuş ve 1800m^2’lik bir alana ulaşmıştır. Bu alanda ofisler, toplantı odaları, spor salonu, gençlik servisi, çocuk bakım merkezi, bilgisayar eğitim merkezi, sosyal haklar ve enformasyon bürosu, iş ve işçi bulma ofisi, erişkin eğitim merkezi, mesleki eğitim merkezi, sosyal hizmet merkezi, internet kafe, yaşlılar için gündüz faaliyet ve bakım merkezi, oyun bahçesi ve ana salon yer almaktadır.
St. Andrews Bakım Merkezi binası 16.06.1989 tarihinde başkan HILLERY tarafından resmen açılmıştır. Merkezin ve verilen hizmetlerin gelişimi günümüze kadar devam etmiştir. Merkez, halihazırda 230’un üzerinde tam ve yarı zamanlı çalışanıyla hizmet ettiği insanların ve ailelerin hayatında önemli ve genişleyen bir rol üstlenmektedir. St. Andrews, Westland Row bölgesinde 1973’te kurulmuş olan Sosyal Hizmetler Merkezi (Social Service Centre) tarafından yeniden yapılandırılmıştır. Daha öncesinde hizmetler, Trinity College tarafından ücretsiz sağlanan küçük bir ofisten yürütülmüştür.

1.Genel Hizmetler

2004 yılında Aile Destek Ajansı SABM’nin 2004–2006 dönemi son üç yıllık planını onaylamıştır. Bu program merkezin temel finansmanını sağlamakta ve merkezin etki alanındaki tüm yerel topluluğa katkıda bulunmasını kolaylaştırmaktadır.

SABM, ailelere ve bireylere yaşam döngüsünün her aşamasında gelişme fırsatları ve destek hizmetleri sunmaktadır. Çocuk bakımı, sosyal hizmet programları, gençlik programları (okul sonrası aktiviteler, ev ödevi ve çalışma grupları dâhil olmak üzere), gündüz ve gece erişkin eğitim programları, ebeveynlik ve genç anne programları, uzun dönem işsizlere yönelik iş ve eğitim fırsatları, işe hazırlama ve yerleştirme hizmetleri, yaşlılara evde yardım hizmetleri, seyyar yemek hizmeti (evde yemek hazırlamakta ve ev işi yapmakta zorlanan yaşlılara yemek götüren hizmet), yaşlılara yönelik “yaşlılara yönelik gündüz merkezleri” (“day centre for the elderly”) ve sosyal yardım hakları ve danışmanlık hizmetleri merkezin faaliyetleri arasındadır. Ayrıca merkez, Doğu Yakası Sağlık Kurulu tarafından sağlanan çocuk sağlığı hizmetlerine de ev sahipliği yapmaktadır. Bu hizmet gittikçe büyümüş ve gelişmiştir. Bu düzenleme, merkezin temel finansmanını sağlamak dışında idari destek ve personel ihtiyacı ile merkezin sürdürülebilirliğine yönelik bazı masrafları da sağlamaktadır. Ailelere ve topluma uygun bir standartta hizmet sağlayabilmek için merkez binası yüksek bir standarda ulaştırılmakta, verimli olarak yönetilmekte ve mali denetimi sağlıklı olarak yapılmaktadır.

Merkez toplumsal gelişime katkıda bulunmak amacıyla bireylere ve ailelere sosyal hizmetler sağlamanın yanı sıra yerel sorunlar ve gelişmeler hakkında bilgi paylaşımını sağlayarak tüm toplumun ilgisini çekmektedir. Merkezin çalışma alanında yer alan 3000 eve ücretsiz olarak dağıtılan “The New Link” dergisi bunun en iyi göstergesidir. Ayrıca merkez, Dublin Docklands Development Authority, Dublin Inner City, Partnership ve RAPID ("Revitalising Areas by Planning, Investment and Development") gibi kuruluşların yerel temsilcileriyle yakın ilişkiler kurmakta, mahalli organizasyonların faaliyetlerine destek vermekte ve mahalli grupların aktif hale gelmesini kolaylaştırmaktadır.

2.Gençlik Programı

Gençlik servisi bir müdür ve beş uzmanla bölgedeki gençlere yönelik hizmetler vermektedir. Programda, bölgedeki gençlere yönelik scuba diving kursu, sosyal yardım programları, yaz aktiviteleri ve madde bağımlılığı konularında eğitim gibi farklı organizasyonlar hayata geçirilmektedir.

3.İş ve İşçi Bulma Merkezi

St. Andrews İş ve İşçi Bulma Merkezi Ekim 1990’da kurulmuştur. Temel işlevi bölgedeki işsizlerin iş bulmalarına yardımcı olmaktır. 1990’dan bu yana iş ve işçi bulma merkezi tarafından 1600 kişiye iş bulunmuştur. Ayrıca iş ve işçi bulma merkezi bölgedeki işsizlerin iş bulabilmeleri için eğitim ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak birçok farklı kurs düzenlemektedir. Merkez iş ve işçi arayanların başvurularını kayda almakta ve başvuruları ihtiyaçlar çerçevesinde eşleştirmektedir. Başvurular ve kayıt işlemleri herhangi bir ücrete tabi değildir.

4.Yaşlılara Yönelik Hizmetler

Gündüz Merkezi (“Day Centre”) hizmeti ile bölgedeki yaşlı insanların sosyalleşmesi ve yalnızlıklarının önüne geçilmesi amacıyla çeşitli faaliyetler düzenlenmektedir. Gündüz Merkezi hafta içi her gün akşam 05:00’e kadar hizmet vermektedir. Hafta içi her gün otuz kişi için öğlen yemekleri düzenlenmekte ve bunun dışında toplam elli kişiye kadar hizmet verebilen bilgisayar, çiçek düzenleme, dans, bowling gibi birçok farklı alanda aktiviteler düzenlenmektedir. Söz konusu aktiviteler bölge hastanesi hemşireleri ve yerel polis tarafından düzenli olarak kontrol altında tutulmaktadır.

5.Ev Yardımı Hizmetleri (Home Help Service)

Home Help Service, hepatit C hastalarına, psikiyatrik vakalara, zihinsel özürlülere, stres altındaki ailelere ve yaşlılara profesyonel destek sağlamaktadır. Bu çerçevede 2004 yılında iki yüzden fazla yaşlı insana kendi evlerinde yiyecek ve içecek sağlanmıştır. Bu hizmet ailelerin kendileri ve bakıma ihtiyaç duyan bireyleri için daha uygun ve sıcak bir çevre oluşturmalarına da katkıda bulunmaktadır. Bu hizmete yönelik talebin her geçen gün hızla artması hizmetin ailelere yönelik en önemli desteklerden biri olduğunu göstermektedir.

6.Çocuk Bakımı Merkezi

Merkez hafta içinde saat 08:45 – 05:30 arası hizmet vermektedir. 2,5–6 ve 6–9 yaş gruplarına yönelik kreş ve okul sonrası aktivite hizmetleri verilmektedir. Çocuk bakım merkezinde bir müdür, iki müdür yardımcısı, beş eğitmen ve sekiz asistan olmak üzere toplam on altı kişi çalışmaktadır. Kreşte ve okul sonrası aktivite grubunda çocuklara yönelik geziler ve Christmas ve Halloween organizasyonları gibi birçok farklı aktivite düzenlenmektedir.

7.Yetişkin Eğitimi

Yetişkin eğitimi programı 1985 yılında çocuklarının eğitimine yardımcı olmak isteyen mahalle sakinlerinin katılımıyla oluşturulmuştur. Bu hizmet yıllar geçtikçe büyümüş ve gelişmeye devam etmiştir. Geçtiğimiz yıl okuma-yazma, bilgisayar yardımıyla okuma-yazma, temel Gaelic, İngilizce ve İspanyolca, temel matematik, drama, sanat, kişisel gelişim, bahçe ve çiçek düzenleme gibi birçok farklı alanda kurslar düzenlenmiştir.

8.Enformasyon Hizmetleri

Bu hizmet telefonla ya da başvuru formlarının doldurulması suretiyle yapılan başvuruların cevaplandırılmasını kapsamaktadır. Başvuru sahiplerinin sosyal hizmetler ve yardımlar konusundaki başvuruları cevaplandırılmakta ve gerekli yönlendirmeler yapılmaktadır. Enformasyon bürosu, merkezi ve yerel birçok kurum ve kuruluşla yakın işbirliği içerisinde hizmet vermektedir.

V.SONUÇ

12–17 Kasım 2006 tarihleri arasında İrlanda Cumhuriyeti başkenti Dublin’de gerçekleştirilen çalışmada başta Aile ve Sosyal İşlerden Sorumlu Bakanlık olmak üzere aileye yönelik hizmetler sunan çeşitli kamu kuruluşlarına ve mahalli organizasyonlara ziyaretlerde bulunulmuştur. Bu ziyaretlerde İrlanda Cumhuriyeti’nin genelde sosyal devlet anlayışını özelde ise aile kurumunun desteklenmesi anlayışını hayata geçirmeye dönük hangi faaliyetler içerisinde olduğu saptanmıştır. Bu çerçevede İrlanda’da aile temelinde, sosyal devlet ilkesinin toplumsal inisiyatifi ön planda tutan, kamusal alanda bütünleştirici ve yerel odaklı bir anlayışla gerçekleştirilmesi doğrultusunda önemli bir mesafe kaydedildiği ve sağlıklı bir sistemin var olduğu sonucuna varılmıştır.

İrlanda ziyaretinde dikkati çeken önemli hususlardan biri de sosyal yardım ve hizmetlerin yerelleştirilmesi aşamasında izlenen strateji ve politikalardır. Nitekim bu süreçte hizmetlerin, herhangi bir ayrım yapılmaksızın İrlanda’da yaşayan ve farklı sosyal tabakalardan gelen her insana yönelik olarak sunulduğu ve siyasi kaygı ve amaçlardan uzak tutularak sadece hizmetin alınması aşamasında değil hizmetin sunulması aşamasında da toplumla işbirliğinin ön plana alınması anlayışına dayalı politikanın esas alındığı görülmüştür.