T. C. BÜKreş BÜYÜkelçİLİĞİ Tİcaret müŞAVİRLİĞİ

Romanya, kuzey ve kuzey-doğu sınırları ile Moldova Cumhuriyeti ve Ukrayna, güneyde Bulgaristan, güney-batıda Sırbistan ve kuzey-batıda Macaristan ile komşudur. Karadeniz kıyısı doğudaki sınırını oluşturmaktadır.

Romanya değişik bir arazi yapısına sahiptir. Ülkenin geniş bir kısmı dağlıktır. Ülke; petrol, doğal gaz, kömür, demir madeni, demir dışı (bakır, kurşun, çinko, altın ve gümüş madenleri), kükürt ve tuz gibi çeşitli doğal kaynaklara sahiptir.
Romanya’da 3500 civarında göl bulunmakta olup, bunlardan 300 adetinin yüzölçümü bir km²’yi aşmaktadır, en büyük iki gölü ise Karadeniz kıyılarında yer alan Razelm (415 km²) ve Sinoe (171 km²)‘dir.
Nehirlerine gelince en büyükleri Tuna olup (Romanya’daki kısmının uzunluğu 1075 km, tamamı 2850 km’dir), diğerleri arasında Mureş (768 km), Olt (736 km), Prut (716 km), Siret (598 km), İalomita (410 km), Someş (388 km), Argeş (344 km), Jiu (331 km), Buzau (324 km) ve Bistrita (290 km) sayılabilir.
Romanya’nın iklimi ılıman kara iklimi olup, Batısında okyanus etkisi, Güney-Batısında Akdeniz etkisi ve Kuzey-Doğusunda daha çok karasal kıta etkisi görülmektedir. Yıllık ortalama sıcaklıklar Kuzeyde 8⁰C, Güneyde 11⁰C civarındadır.
I.3.3.2. Nüfus (Nüfus yapısı, nüfus artışı, yaşlara göre dağılımı, ülke içi dağılımı)
238.391 km² yüzölçümüne ve 21,504 milyon nüfusa sahip Romanya’da km²’ye 90,2 kişi düşmektedir. Romanya sınırları dışında da 10 milyon Romenin yaşadığı belirtilmektedir.
Nüfusun % 90’ını Romenler oluştururken, kalan kısmın % 6,6’sını Macarlar, geri kalanını da Almanlar, Ukraynalılar, Romanlar, Türkler, Tatarlar, Sırplar, Slovakyalılar, Bulgarlar, v.s. oluşturmaktadır. Nüfus ülke yüzeyine genelde homojen dağılmış olup, belli bölge ve şehirlerde aşırı yoğunlaşma yoktur.
Nüfusu 1,9 milyon olan başkent Bükreş’in yanısıra nüfusu 100.000’i geçen 23 şehir vardır ki bunlardan 4’ünün nüfusu 300.000’i aşmaktadır. Başlıca büyük şehirler arasında; İaşi (313.994), Cluj-Napoca (308.763), Timişoara (311.481), Köstence (302.242), Craiova (297.539), Galati (291.608) ve Braşov (278.712) sayılabilir.
Romanya’da nüfusun 11.835.328 kişisi kentlerde (% 55), 9.669.114 kişisi ise (% 45) kırsal alanlarda yaşamaktadır.
Nüfusun cinsiyete göre dağılımı ise; 10.477.611 erkek (% 48,7) ve 11.026.831 kadın (% 51,3) şeklindedir.
Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımına gelince, 3,265 milyon kişi (% 15) 0-14 yaş grubunda, 14,034 milyon kişi (% 65), 15-59 yaş grubunda; 4,205 milyon kişi (% 20) de 60 yaşın üzerinde bulunmaktadır.
I.3.3.3. Çalışma ve İşgücü
2008 yılında 9.369.000 çalışan nüfusun, yaş gruplarına ve sektörler itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir:

Sektörlere göre,

• 
  2,690 milyon (% 29) tarım, avcılık ve ormancılık sektöründe,
  
• 
  2,199 milyon (% 23) sanayide,
  
• 
  0,747 milyon (% 8) inşaat sektöründe,
  
• 
  1,178 milyon (% 13) ticaret sektöründe,
  
• 
  2,551 milyon (% 27) otel ve restoranlar, ulaştırma, finansal arabuluculuk hizmetleri, gayrımenkul hizmetleri, kamu idaresi ve savunma, eğitim, sağlık ve sosyal yardım ve diğer faaliyetlerde çalıştırıldığı görülmektedir.
  

Çalışan nüfusun % 45’ini kadınlar oluşturmaktadır.

Romanya’da 2003 yılında % 7 olan işsizlik oranı, 2004 yılında % 6,2’ye, 2005'de % 5,7’ye, 2006’da % 5,3’e, 2007'de ise % 4,1'e gerilemiş, 2008’de de % 4,4’e yükselmiştir. İşsiz kadınların oranı % 5,6 iken, işsiz erkeklerin oranı % 6,8’dir.
2008 sonundan itibaren etkisini gösteren krizle birlikte ülkede işsizlik oranı 2009 yılı sonunda % 7,8’e yükselmiş durumdadır. İşsizliğin 2010’da % 10’u bulabileceği tahminleri yapılmaktadır.
2009 yılın sonunda toplam kayıtlı işsizlerin sayısı 709.383 olup, işsizlerin % 42,6’sının kadın işsizler oluşturmaktadır. İşsizliğin yüksek olduğu bölgeler Alba (%12,6), Argeş (%9,4), Buzau (%9,5), Caraş-Severin (%10,4), Covasna (%11,1), Dolj (%11,2), Galati (%11,1), Gorj (%10,9), Harghita(%10,6), Hunedoara (%10,6), İalomita (%11,6), Mehedinti (%14,1), Salaj (%10,5), Teleorman (%11,9), Vaslui (%14,0), en düşük olduğu bölgeler ise Bükreş (%2,3), İlfov (%2,4), Timiş (%4,4), Bihor (%5,9), Cluj (%6,3), Constanta (%6,3), Maramureş (%6,5) ve Satu Mare (%6,5)’dir.
Sanayide çalışanların önemli kısmı imalat sanayinde istihdam edilmektedir. İmalat sanayi içinde konfeksiyon sektörünün payı büyüktür. Bunu gıda ve içecek ile makina ve ekipman sektörü izlemektedir.
Halen asgari ücret 600 RON (196 ABD Doları) olup, 2009 yılı sonunda ortalama ücretler brüt 1410 RON (580 ABD Doları), net ise 1043 RON (430 ABD Doları)'dır. En yüksek ücretler finans, sigortacılık, hava ulaşım, iletişim, tütün işleme, madencilik ve petrol işleme sektörlerinde elde edilirken, en düşük ücretler ağaç işleme, tarım, kauçuk ve plastik, ticaret sektörlerinde görülmektedir.
İşin son verilmesine ilişkin sebebe bağlı olarak, prim ödeme süresine göre, bir önceki yılın ortalama ücreti üzerinden % 30; 40; 50 işsizlik sigortası ödenmektedir.
Çalışma saatleri Pazartesi-Cuma 9.00-17.00 şeklindedir.
I.3.3.4. Eğitim ve kültür
Ülkede okur yazar oranı %97,2 olup, 2006-2007 yılında üniversite mezunları toplam mezunların % 18,5’ini, uzmanlık-ustalık okulu mezunları % 1,9’unu, lise mezunları %27,6’ını, meslek okulu mezunları % 19,7’sini ve ortakul mezunları ise % 32,3’ünü oluşturmuşlardır.
Romanya’da 6-16 yaş aralığındaki çocukların devlet okullarına gitmesi zorunlu ve ücretsizdir. Buradan yetişen öğrenciler normal liselerle, meslek liselerine gönderilirler.
Yüksek eğitimin yasal zemini 1995 yılında çıkarılan bir kanunla oluşturulmuştur. Ülkede halen kamu ve özel sektöre ait yüksek öğrenim kurumları bulunmakta olup, lise ve dengi okul mezunlarının ¼’ü özel üniversitelere kayıt yaptırmaktadırlar.
Yüksek öğretim kurumları eğitim ve araştırma görevlerini ifa etmekte olup; üniversite, enstitü, akademi, konservatuar ve kolejlerden oluşmakta ve 3 yıllık eğitim sonrası önlisans diploması ve/veya 4-6 yıllık eğitim sonrası lisans diploması vermektedirler.
Halen ülkede bulunan 106 üniversitede (617 fakülte) olup, 2008-2009 eğitim yılında kayıtlı olan 891.098 öğrenci bulunmaktadır. Özel kurumlar tarafından verilen eğitimde ise 2008/2009 döneminde 50 kurum ve 197 Fakülte faaliyet göstermekte olup, bunlardaki öğrenci sayısı 410.859 kişidir.
Roma ordularının Tuna nehrinin Kuzey bölgelerinden çekilmesinden (271 yılı) sonra yerli, eski Daklar'la Romanya topraklarından geçen kavimler göçü arasında kültür (kostüm, danslar, seramik, v.s.) etkileşimi yaşanmıştır. Buna rağmen, halk kültürü, dil ve sanata yansıyan güçlü bir latin unsurunu muhafaza edebilmiştir. Hristiyanlığın erken mevcudiyeti ile birlikte Romen halkının adeta hristiyan olarak dünyaya geldiği söylenebilir. Romen kültürü tüm bu manevi kaynaklardan etkilenip asırlar boyunca zenginleşmiştir. Romen kültürünün esas özelliğinin latin kökenli olması, edebiyat, mimarlık, müzik, tiyatro, sinemada belirgindir.
I.3.3.5. Sosyal Güvenlik
Sosyal güvenlik alanında da günün şartlarına uyarlama düzenlemeleri yapılmıştır. Bu bağlamda; 2000 yılında çıkarılan Sosyal Sigortalar Kanunu ile Kamu İstihdam Sistemi, kamu çalışanları, katılım ve uyum süreleri, riskler ve sosyal sigorta düzenlemeleri, emeklilik ve aylık katkı payları gibi konularda yeni açılımlarla, devlet sosyal güvenlik katkı paylarının hesaplama metodunda da değişiklikler getirmiştir.
Buna göre, her işveren ve de çalışan; diğer vergi mükellefleri gibi devletin sosyal, sağlık ve çalışma sigorta sistemine katkıda bulunmak durumundadır.
Sosyal ve Sağlık Sigortası; emekli maaşları, çocuk yardımı, hastalık ve diğer sosyal bakım hizmetlerini karşılarken, Çalışma Sigortası; asgari işsizlik ödenekleri ve istihdam yaratmaya yönelik diğer harcamaları karşılamaktadır.
Yukarıda da belirtildiği gibi işveren ve çalışan sosyal sigorta sistemine katılmak zorundadır ve işveren ve çalışanların katkı payları brüt maaş üzerinden hesaplanmaktadır.
Buna göre, çalışanın katkı payı olarak, brüt maaşı üzerinden sosyal sigortaya %9,5; işsizlik fonuna %1 ve sağlık fonuna %6,5 oranlarında ödeme yapılmaktadır.
İşverenin katkı payı olarak da, ortalama brüt maaşın beşkatı ile çalışan sayısının çarpımıyla sınırlı olmak üzere çalışma koşulları da dikkate alınarak; Sosyal Sigorta fonuna %19,65; %29,65; Sağlık fonuna %7; Sağlık izni katılımına %0,85; Garanti fonuna %0,25; İşsizlik fonuna %2,25; İş Kazası Sigorta fonuna %0,5-%4 (riske göre değişmektedir); İşçi Bulma Kurumuna %0,25-%0,75 oranlarında ödeme yapılmaktadır.
İşverenler çalışanlarına maaş ödemesi yaparken katkı paylarını hesaplayıp kesinti yaparak ödemede bulunmaktadırlar.

I.4. GENEL EKONOMİK DURUMU
I.4.1. Genel durum
I.4.1.1. Genel Ekonomik Yapı
2008 yılı için % 7,85 olan enflasyon oranı 2009 yılı sonunda % 5,60 olmuştur.
2008 yılında % 4,4 olan işsizlik oranı 2009 sonunda % 7,8'e yükselmiştir.
2008 yılında 26,220 milyar Avro olan Romanya Merkez Bankasının (BNR) altın dışındaki döviz rezervi 2009 yılın sonunda 28,303 milyar Avro'yu bulmuştur.
GSMH bir önceki yıla göre % 7,1 oranında düşüş kaydederek 161,2 Milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Düşüş sektörlere göre en çok inşaatta (% 13,6) olmak üzere, hizmet sektöründe (finansal hizmetler hariç) % 11,2 ve sanayide % 4,3 oranlarında gerçekleşmiştir.
Toplam döviz rezervi ABD Doları cinsinden, 39,5 milyara, doğrudan yabancı yatırım stoku 79,6 milyara, dış borcu ise 107,6 milyara ulaşmıştır.
İthalatı 54,1 milyar ABD Dolarına erişirken, ihracatı ise 40,4 milyara ulaşmıştır. Cari işlemler açığı ise 7,1 milyar ABD Doları olmuştur.
Yine bu dönemde Romanya Devletinin bütçesi kapsamında geliri 18,0, gideri ise 29,6 Milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.
2009 yılının Ocak ayında % 10,25 olan yıllık faizler, sonunda ise % 8,00’e gerilemiştir.
Son 5 Yıllık Temel Ekonomik Göstergeler

TABLO 4

Temel Ekonomik Göstergeler ($)		2005	2006	2007	2008	2009
Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) (Milyar)		95.74	121,9	169,28	200,1	161,2
Büyüme Hızı (%)		4.1	7,7	6,2	7,1	-7,1
Dış Ticaret	İthalat (CIF) (Milyar)	40,46	51,10	70,41	82,1	54,1
	İhracat (FOB) (Milyar)	27,73	32,33	40,47	49,1	40,4
Cari İşlemler Açığı (Milyar)		- 8,56	-12,51	-24,56	-24,7	-7,1
Dış Borçlar (Milyar)		29,62	34,91	53,96	94,8	107,6
Döviz Rezervi (Milyar)		23,81	26,74	37,194	38,6	39,5
Devlet Bütçesi	Gelirler (Milyar)	21,16	15,75	20,20	24,4	18,0
	Giderler (Milyar)	20,41	19,83	26,55	32,4	29,6
Yabancı Sermaye (Kümülatif Milyar)		15,75	27,15	59,94	73,55	79,6
Enflasyon Oranı (%)		9,0	6,56	4,84	7,85	5,60
Ortalama Net Gelir		271	308	430	524	444
İşsizlik Oranı (%)		5,9	5,5	4,3	4,4	7,8
Kişi Başına Milli Gelir (SAGP)		7.900	9.100	10.100	11.100	10.200