T. C. ÇEvre ve şEHİRCİLİk bakanliği mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü

3.5BÖLGE PLANLAMA SÜRECİ: SEÇENEK 2B

BÖLGE PLANI "BÖLGE GELİŞME PLANI" İLE "BÖLGE MSP"Yİ KAPSAYACAK BİÇİMDE TEK PLAN OLARAK BÖLGE İLE İLETİŞİM İÇİNDE MERKEZDE PLANLANACAKTIR
Ulusal düzlemde ekonomik, sosyal ve mekânsal gelişmeler konusunda hedefleri, politikaları ve mekânsal stratejileri belirleyen Ülke Mekânsal Strateji Planı’nın hazırlanması bölgesel düzeyde hazırlanacak Bölge Planının hazırlanmasında bağlayıcı ve yol gösterici olacaktır.

Bu model önerisinde ilk öneriden farklı olarak Bölge Gelişme Planı ve Bölge Mekânsal Stratejisi şeklinde iki farklı strateji hazırlanması yerine tek bir Bölge Planının hazırlanmasını içermektedir.

3.5.1TEMEL İLKELER

Bölge Planlarının hazırlanmasında ana ilkeler bölgelerin doğal, ekolojik, kültürel varlıklarının korunması ve kaynaklarının sürdürülebilir gelişmesinin sağlanması; ekonomik ve sosyal gelişmeyi sağlayacak altyapı, hizmet ve üretim faaliyetlerinin kentsel ve kırsal tüm yerleşmeleri kapsayacak şekilde kamu yararı, sürdürülebilirlik, kaynak kullanımında etkinlik ve verimlilik sağlanmasıdır.

3.5.2ESASLAR

Bölge ile ilgili önceliklerin Kalkınma Planı ve Ülke MSP başta olmak üzere ulusal düzeyde belirlenen politika, strateji, plan ve programları gözeterek ve bölgenin kaynaklarının kullanımında kamu yararı, etkinlik ve verimlilik sağlayacak şekilde alt ölçekli planlara ilişkin ana esasları belirlemesi, yerel dinamiklerin ve potansiyellerin temel alınması, ulusal önceliklerle yerel öncelikler arasında tamamlayıcılık ve bütünsellik ilişkisinin kurulması.

3.5.3AMAÇ

Bölge planının amacı, BGUS’la bütünleşmiş Ülke Mekânsal Strateji Planında belirlenen stratejiler ile Kalkınma Planının bölgesel düzeyde ayrıştırılan ana hedefleri ve bunlara yönelik stratejiler temel alınarak; bölge kaynaklarının rasyonel kullanımı sağlayacak ekonomik, sosyal yapı ve bölge yerleşme düzeninin gerçekleşmesi, bölgenin kalkınması için gerekli ulusal ulaşım sistemi ile bütünleşmiş, lojistik, teknik ve sosyal altyapının oluşturulması, bölgedeki doğal varlıklar ve kaynaklar, kültürel miras ve ekolojik değerlerin sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması ve geliştirilmesi, hizmet faaliyetlerinin bölge düzeyinde etkin bir şekilde sunulabilmesinin sağlanması ve üretim faaliyetlerinin gelişme odakları, koridorları ve uzmanlaşma alanları gözetilerek en uygun alanlarda konumlandırılmasının sağlanmasıdır.

Bu planın bölgesel program ve projelere temel oluşturması, ulusal düzeyde üretilen politika, plan ve stratejiler ile yerel düzeyde yürütülecek faaliyetler arasındaki ilişkiyi sağlaması ve yerel düzeyde yer alan kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu güçlendirmesi ve ülke için önemli doğal, kültürel mirası koruyacak düzenlemeleri yapması amaçlanmaktadır.

3.5.4TANIM

Bölge Planları bölgesel düzeyde uzun dönemli ekonomik, sosyal ve mekânsal gelişme stratejilerini ve bunları uygulamaya aktaracak projeye ve politika ve planlama araçlarını belirleyen ve alt ölçekli planlama çalışmalarını yönlendiren planlardır. Bölge Planları uzun erimli eylem plan ve programlarını içeren rapor ve ekleri ile birlikte 1:100.000 ve üzeri ölçekte haritalardan oluşur.

Bölge Planları bölge ekonomisinin gelişmesini hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak; kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak; yerel potansiyeli harekete geçirmek; sosyal yapının özelliklerini ve var olan sorunları gözeterek sürdürülebilir sosyo-ekonomik gelişme için gerekli düzenlemeleri belirlemek; doğal kaynak ve mekânsal yapının özelliklerini ve potansiyellerini gözeterek bölgenin gelişmesini sağlayacak, ekolojik yapısını koruyacak ve çevre sorunlarını ve afet risklerini en aza indirecek mekânsal yapıyı tanımlamayı ve bu doğrultuda gerekli yatırımları belirlemeyi amaçlar.

3.5.5KAPSAM

Bölge Planlarında;

• Mevcut sosyal, ekonomik yapının analizine dayalı olarak yapılan öngörüler

• Bölgenin mevcut ve potansiyel kaynakları, sahip olduğu göreli üstünlükler, gereksinimleri ve mevcut darboğazları göz önüne alınarak hedeflerin belirlenmesi

• Tanımlanan hedeflere ulaşabilmek için ekonomik yapıda yapılması gereken düzenlemeler, öncelikli sektörel gelişme ve uzmanlaşma alanları, desteklenmesi gerekli faaliyetlerin tanımlanması

• Sakınım önlemleri alınacak risk bölgelerinin belirlenmesi

• Sosyal yapıda gelişmeye ivme sağlayacak farklı hizmet alanlarının belirlenmesi ile

• Belirlenen hedeflere yönelik olarak bölgelerin yerleşme düzeni, gelişme odakları, koridorları ve uzmanlaşma alanları ile ulaşım, enerji, ve lojistik temel altyapısı, turizm, hizmetler, sanayi ve tarım sektörlerine ilişkin mekânsal kararlar ve yatırımların yer seçimi yapılır.

3.5.6KADEMELENMEDEKİ YERİ

Bölge Planları, Ulusal Kalkınma Planı ve bu planların bölgesel düzeyde ayrıştırılmasını yapan BGUS’la bütünleşik Ülke Mekânsal Strateji Planları ile belirlenen ana sosyo-ekonomik ve mekânsal stratejilerin bölgenin kaynak ve gereksinimlerini de dikkate alarak bölge düzeyindeki kararları belirler ve alt ölçek planları yönlendirir.

3.5.7HAZIRLIK AŞAMASI VE ONAY İŞLEMİ

1. Bu seçenekte Bölge Planlarının mekânsal boyutunun Çevre ve Şehircilik Bakanlığının merkezde “Bölge MSP Teknik Birimi” tarafından gerçekleştirildiği bir düzenleme önerilmektedir.

2. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı merkezde ülke MSP kararlarını gözeterek bölge mekânsal stratejileri belirleyecek ve İİB 2 düzeyinde katkı yapacak şekilde örgütlenecektir.

3. Merkezde örgütlenecek Bölge Mekânsal Strateji Teknik Birimi, bölgeler düzeyinde TÜMVERİ sistemine göre mekânsal verileri derlemek, çözümlemek ve ayrıntılı mevcut durum haritaları ve raporları hazırlamak yanı sıra Kalkınma Ajansları tarafından hazırlanan amaç, politika ve kararları kullanarak bölge mekânsal stratejilerini hazırlamakla yükümlü olacaktır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde oluşturulacak bu birime Kalkınma Bakanlığı ve diğer Bakanlıklar ile ilgili kuruluşlarının uzman sağlayarak katkıda bulunacaktır.

4. Özellikle Kalkınma Bakanlığı’nın katkısı Kalkınma Ajansları tarafından hazırlanan bölgenin sosyo-ekonomik gelişmesine yönelik karar ve politikalara mekânsal içerik kazandırılması aşamasında önemli görülmektedir. Sosyo-ekonomik ve mekânsal kararlar arasındaki etkileşimin sağlıklı kurulabilmesi için Kalkınma Ajanlarının çalışmalarına Çevre Şehircilik Bakanlığı il müdürlüklerinin teknik kapasitesinin artırılarak deneyimli uzmanların görevlendirilmesi sağlanacaktır.

5. Hazırlanan planın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca ya da Kalkınma Bakanlığı ile birlikte onanması önerilmektedir. Ancak iki Bakanlık tarafından Bölge Planının onanması Bakanlıklar arasında yeterli iletişim ve danışma mekanizmaları oluşturulmasını gerektirmektedir.

Şema : Bölge Planlama Süreci, Seçenek 2B

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

VE KALKINMA BAKANLIĞI

ÇŞB MERKEZ BÜNYESİNDE

“BÖLGE

MSP TEKNİK BİRİMİ

HER İBB 2 İÇİN ANKARA’DA BİR “BÖLGE MSP TEKNİK BİRİMİ KURULACAK

KALKINMA AJANSI + ÇŞB İL MÜDÜRLÜKLERİ

BÖLGE PLANI

(BÖLGE MEKÂNSAL STRATEJİ PLANI VE BÖLGESEL GELİŞME PLANINI KAPSAR)
İBB 2
ÖLÇEK: 1:100.000 +
SEKTÖR ANA PLANLARI, STRATEJİ BELGELERİ
DANIŞMA KURULU
(bölgesel düzeydeki kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütleri)

3.5.8KATILIMCI SÜREÇ

Bölge Planlarının hazırlanmasında bölgesel düzeydeki kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütlerinin oluşturduğu Danışma Kurulu Kalkınma Ajansları Yasası içinde tanımlanmaktadır. Bu danışma kurulunun bölge mekânsal stratejileri ile bölgesel gelişme stratejilerinin bütünleştirilerek Bölge Planının hazırlanmasında görev yapması sağlanacaktır. Hazırlanan bölge planlama taslakları Danışma Kurulunun görüş ve önerilerine açılacaktır.

3.5.9PLANLAMA DİLİ

Vizyon-hedef odaklı, öncelikleri tanımlayan, zaman içinde değişen küresel ve ulusal eğilimleri ve değişimleri izleyen ve güncelleyen, doğal ve kültürel varlık ve kaynakların sürdürülebilirliği bağlamında, kamusal yararı esas alarak büyümeyi yönlendiren bir plan dili geliştirilecektir.

3.5.10PLANLAMA KARARLARININ FORMATI

Bölge Planları ana gelişme hedeflerini ve bu bağlamda izlenecek politikaları belirlerken, bu politikaların uygulamaya aktarılması eylem planları ve operasyonel programlarla sağlanacaktır. Eylem planları bölge planlarındaki kararların somutlaştırılması ve operasyonel hale getirilmesi amacıyla önemlidir. Eylem planlarında; hedef, strateji, eylem numarası ve adı, eylemin açıklanması, sorumlu ve ilişkili kuruluşların belirtilmesi, öncelik ve sürenin belirlenmesi ve finansmanın kaynağının tanımlanması öngörülmektedir.

Plan kararlarının hangi kurumlarla, nasıl ve hangi araçlarla geliştirileceğinin ve uygulanacağının ayrıntılı olarak belirlenmesi, söz konusu yatırım kararlarının gerekli iç ve dış finansman kaynak ihtiyacının ortaya koyulması ve eylem planlarında Kalkınma Planı ve Yatırım Programı ile ilişki kurularak, öngörülen yatırımların ilgili kuruluşların stratejik plan, performans programı ve bütçelerinde zamanlama belirtilerek yer alması sağlanacaktır.

3.5.11GÖSTERİM TEKNİKLERİ

Bölge Planları rapor, eylem planları ve operasyonel programlar yanısıra, 1:100.000 ve üzeri ölçekli haritalar üzerinde, mekânsal kararların soyut, grafik ve şematik biçimde ifadesini ve eylem planlarına referans veren notasyonlarını içerecektir.

3.5.12UYGULAMA DÖNEMİ

Bölge Planları 5’er yıllık olarak aşamalandırılan uzun erimli (20 yıl) stratejiler içeren mekânsal planlardır.

3.5.13PLANLAMA ARAÇLARI

Bölge Planlarında belirtilen eylemler, projeler ve yatırım kararlarının uygulamaya aktarılması için mali (teşvik, hibe programları, vergi indirimi ve muafiyeti, kredi kolaylıkları, ayni ve nakdi yardım v.b.), teknik (uzmanlaşmış yeni kentler, gelişme odakları ve koridorları v.b.) ve yasal düzenlemeler (yeni uygulama araçlarına ilişkin yasal düzenlemeler, yeni kentler yasası, risklerin azaltılması ve sakınım planlamasını da içerecek biçimde mekânsal planlama ve şehircilik yasası, MSP eylem planlarında tanımlanan iş ve işlemlerin ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının stratejik plan ve bütçelerine girdi sağlaması için yasal düzenlemeler, Ülke MSP kararlarının Orta Vadeli Program, Yıllık Yatırım Programlarına girdi sağlaması için yasal düzenleme v.b.), ile uluslar arası anlaşmalar ve AB normları ve direktifleri ÜMSP'nin uygulama araçları olarak tanımlanabilir.

3.5.14KURUMSAL YAPISI

1. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İİB 2 düzeyinde 26 bölgede planlama çalışmalarını yürütmek üzere Ankara’da “Bölge Mekânsal Strateji Planlama Birimi”ni oluşturacaktır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın oluşturacağı “Bölge MSP Birimi” bölgeler düzeyinde mekânsal verileri derlemek, çözümlemek ve ayrıntılı mevcut durum haritaları ve raporları hazırlamak yanı sıra Kalkınma Ajansları tarafından hazırlanan amaç, politika ve kararları kullanarak bölge mekânsal stratejilerini hazırlamakla yükümlü olacaktır.

2. Bu birime Kalkınma Bakanlığı ve diğer Bakanlıklar ile ilgili kuruluşlarının (geçiçi görevli olarak uzman sağlayarak) katkı sağlayacaktır.

3. Sosyo-ekonomik ve mekânsal kararlar arasındaki etkileşimin sağlıklı kurulabilmesi için Kalkınma Ajanlarının çalışmalarına Çevre Şehircilik Bakanlığı il müdürlüklerinin kapasitesinin artırılarak uzmanlarıyla katılması öngörülmektedir. Bu ortak çalışmalar “Bölge MSP Teknik Birimi”ndeki çalışmalar ile Kalkınma Ajanslarının çalışmalarının bütünleştirilmesi açısından önemlidir. Bu kurumlar arası çalışma süreci protokoller, MSP hazırlama yönetmelik ve kılavuzlarıyla düzenlenebilir.

4. Kalkınma Ajanslarının hazırladıkları ve ÇŞB tarafından mekânsal stratejilerle bütünleştirilen planlar Bölgede oluşturulan Danışma Kurullarına sunulacaktır. Öneriler doğrultusunda Bölge Mekânsal Strateji Planlama Birimi, Kalkınma Ajansları ile birlikte plan çalışmalarını son hale getirecektir.

3.5.15İZLEME VE DEĞERLENDİRME SİSTEMİ VE PERFORMANS GÖSTERGELERİ

ÇŞB bünyesinde Ankara'da kurulan Bölge MSP Teknik Birimi, bölge planlarının izleme ve performansının değerlendirmesinden sorumludur. Bu Komite Plan hazırlandıktan sonra uygulamaları sürekli izleyecek ve değerlendirecek ve yıllık izleme raporlarını hazırlayacaktır.

İzleme sürecinde Plan'da öngörülen hedeflere ulaşma düzeyi performans göstergeleri ile niteliksel ve niceliksel boyutlarıyla izlenecektir. Plan kararlarıyla mali ve fiziki boyutlarıyla gerçekleşme oranı arasındaki fark değerlendirecektir. Alt ölçekli planların üst ölçekli Mekânsal Strateji Planlarına göre uyumlaştırma düzeyi izlenecek ve gerekli tedbirler, uygulama programını aksatmayacak biçimde, alınması sağlanacaktır. Belirlenen sorunlar ve seçenekli çözüm önerilerini içerecek biçimde hazırlanacak "izleme ve ilerleme raporu" ÇŞB ve Kalkınma Bakanlığı'na sunulacaktır.

ÇŞB ve Kalkınma Bakanlığı, izleme ve ilerleme raporu çerçevesinde ön eylemli (proaktif) bir planlama anlayışıyla gerektiğinde Bölge Planı'nın gözden geçirilmesine ve güncellenmesine karar vermesi durumunda hazırlık süreci takip edilerek güncellenen Plan taslağı ÇŞB’ ye (ÇŞB+KB) onaylanmak üzere gönderilecektir.