T. C. ÇEvre ve şEHİRCİLİk bakanliği mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü

1.1COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI PROGRAMLAR

• 
  Avrupa Mekânsal Veri Altyapısı (INSPIRE) kullanıcının gerçek zamanlı olarak güncel coğrafi bilgiye erişmesini sağlamayı öngören AB parlamentosu ve konseyi tarafından kabul edilen direktifler doğrultusunda Avrupa Kurumsal veri altyapısının kurulmasına temel standartları belirleyen bir programdır. AB ülkelerinde mekânsal veri altyapısı INSPIRE direktiflerine uygun olarak biçimlenmekte ve AB ülkeleri uyum projeleri geliştirmektedir.
  

Ülkelerin, coğrafi bilgi altyapısının gelişimi ortak standartlara uyum konularında önemli ilerlemeler kaydettikleri görülmektedir. Hollanda ve Kore örneklerinde mekânsal strateji veri katmanları mekânsal stratejilerin ülke koşullarına göre değişimini göstermesi bakımından anlamlıdır.

Türkiye’de Tapu Kadastro Gn. Md, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü ve diğer kuruluşlar INSPIRE direktiflerine uygun veri altyapısının oluşturulması yönünde projeler geliştirilmektedirler. INSPIRE coğrafi veri grupları kapsamı ve öznitelikleri itibariyle mekânsal planlama için uygun altyapıyı oluşturulmaktadır. INSPIRE uzun erimli ve çok boyutlu bir program olup, kurumsal veri altyapısının INSPIRE standartlarına uygun olarak oluşması ve paylaşıma hazır hale gelmesinin kısa dönemde gerçekleşmesi olası görülmemektedir.
Tablo : INSPIRE Coğrafi Veri Grupları

A	B	C
1. Coğrafi Referans Sistemleri 2. Coğrafi Grid Sistemleri 3. Coğrafi Yer İsimleri 4. İdari Birimler 5. Ulaşım Ağları 6. Hidrografya 7. Koruma Alanları	1. Sayısal Yükseklik Verileri 2. Adres 3. Tapu ve Kadastro Bilgileri 4. Arazi Örtüsü 5. Orto Foto Görüntüleri	1. İstatistikî Veriler 2. Binalar 3. Toprak 4. Jeoloji 5. Arazi Kullanım 6. İnsan Sağlığı Güvenliği 7. Kamu Hizmeti Tesisleri 8. Üretim ve Endüstri Tesisleri 9. Tarım Tesisleri 10. Nüfus Dağılımı Demografi 11. Sınırlandırılan ve Korunan Bölgeler 12. Doğal Afet Alanları 13. Atmosferik Durumlar 14. Meteorolojik Detaylar 15. Oşinografik Detaylar 16. Deniz Bölgeleri 17. Biocografik Bölgeler 18. Habitat Bölgeleri 19. Hayvan ve Bitki Türlerinin Dağılımı

Tüm Avrupa ülkelerinin 2011-2016 yıllarında A, 2014-2019 yıllarında B ve C’deki coğrafi veri gruplarına erişimi planlanmaktadır (Yomralıoğlu, T. 2012).

• 
  Avrupa Mekânsal Planlama Gözlem Ağı (ESPON) AB düzeyinde mekânsal politikaları ve üst düzey mekânsal stratejileri yönlendirmede önemli bir altyapı oluşturmaktadır. ESPON mekânsal veri tabanının kapsam ve veri öznitelikleri mekânsal politika ve strateji geliştirmeye uygun olarak tasarlanmıştır. ESPON’da mekânsal verilerin analizine ve mekânsal olmayan verilerin mekânsallaştırılarak analizinde kullanılan yöntemleri üst ölçek mekânsal strateji planları için örnek oluşturmaktadır.
  

ESPON coğrafi veritabanında 8 temel veri katmanında zamansal, ülkesel, bölgesel, idari sorgulara da olanak sağlayacak şekilde tutulmakta ve kullanıcılara ulaştırılmaktadır. Bu temel veri katmanları hiyerarşik olarak tanımlanmış olup aşağıda verilmektedir.

Tarım ve balıkçılık, tarımsal doku, varlıklar, su kültürü ve deniz balıkçılığı, orman, kırsal özellikler (varlıkların ortalama büyüklükleri, sahiplilik sayısı, sahiplilikteki değişim, sahiplilik yaş durumu vb.)

Nüfus, nüfus yapısı, doğal değişimler, hane halkı, göç (doğum, ölüm oranları, büyüme hızı, çocuk, yaşlı sayıları, yoğunluk dağılımları, ekonomik bağımlılık, cinsiyet, göç, beklenti vb.)

Ulaştırma, erişebilirlik, statik akımlar, altyapı (havayolu, karayolu, demiryolu vb. ile erişilebilen nüfus oranları, ulaşım ağı uzunlukları, en yakın zamansal mesafe bazlı otoyol ağı girişi vb.)
Enerji ve çevre, enerji ve kaynaklar, iklim değişimi (bölgesel CO2 emisyonları, en yüksek, en düşük, ortalama sıcaklıklar, bölgelere göre erozyon riski, rüzgâr enerjisi potansiyeli,)
Arazi kullanımı, arazi kullanımı ve örtüsü, kentsel arazi kullanımı ve değişimler, kırsal arazi kullanımı ve değişimler (doğal yapay tarım alanları, kayalık alanlar, yanmış alanlar, orman sınıfları, havaalanları, plajlar, kumsallar, lagünler, çöküntü bölgeleri, yeşil alanlar, ekili alanlar sınıfları, pirinç tarlaları vb.)
Sosyal Yapı, eğitim, işgücü pazarı, yaşam koşulları, kültür (hastane yatak sayıları, işgücündeki değişim oranları, cinsiyete gore işgücü, gelir dağılımı, işsiz sayısı, yaş aralıklarına göre işsiz sayısı, eğitim durumu oranları, öğrenci oranları eğitim durumuna göre, çok yaşlı nüfus, bağımlılık oranları vb.)
Ekonomi, toplam varlıklar, iş durumu, sektör bazlı üretim ve maliyetler, araştırma ve buluş (ekonomik aktivite oranları, aktif nüfus, yıllık gelir değişimleri, ekonomik büyüme göstergeleri, sektörlere göre çalışan dağılımları, kadın çalışma oranları, kısa ve uzun dönem işsizlik oranları, sektörlere göre firma sayıları, havaalanı istatistikleri verimlilik vb., turizm çeşitlenmesi,)
Diğer tematik veriler, indeksler topolojiler senaryolar, coğrafi objeler (idari sınırlar, gridler, ağlar)

1.2MEKÂNSAL VERİ SİSTEMİ İLE İLGİLİ KURUMSAL PROJELER

Türkiye’de “Bilgi toplumu stratejisi Eylem Planı” doğrultusunda kurumlarca bir dizi proje geliştirilmiştir. Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nce, CBS Altyapısı Kurulu Fizibilite Etüdü kapsamında yapılan “Kurum Bazlı Kurumsal Analiz Raporunda” Türkiye’deki merkezi 48 kurum ve 4 Büyükşehir Belediyesinin veri altyapısı ve ihtiyaçları incelenmiştir. Bu çalışma kurumlarda var olan verilerin öznitelikleri ve formatının belirlenmesi açısından önemlidir.

Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünce “Üst Ölçek Mekânsal Strateji Planları” için bilgi istenen 60 merkezi, kurumun 18’inden veri alınmış, 31 kurumdan hangi verilerin alınabileceği belirlenmiştir.

• 
  Harita Genel Komutanlığı üst ölçek mekânsal planların temel altlıklarını üreten ve hizmet içi kullanımına sunan kurumdur. 1980’li yılların sonuna kadar basılı topografik haritalar üreterek sürdürdüğü coğrafya desteğini, teknolojinin olanakları ile geliştirerek sayısal coğrafya desteğine dönüştürmüştür.
  

• 
  Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ekonomi, sosyal, demografi, kültür, çevre, bilim ve teknoloji alanlarında veri üretmekte, derlenmekte ve düzenli olarak yayımlanmaktadır. TÜİK kurum ve kuruluşların ürettikleri bilgilerin standartlara uygunluğunu da denetlemekte istatistiki bilgi olarak kullanıcılara sunmaktadır. TÜİK, Avrupa Birliği İstatistik Kurumu (Eurostat) ile işbirliği yaparak uluslararası standartlarda veri üretimini de koordine etmektedir. TÜİK’in veri tabanı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi, nüfus, göç, doğum, ölüm, iç ve dış ticaret, gelir, tüketim harcamaları, aile, seçimler, çevre, tarım, su ürünleri, sanayi, turizm, inşaat, sağlık, kültür vb. alanları kapsamakta ve bu konularda düzenli olarak istatistik yayımlanmaktadır. TÜİK Düzey 2 Bölgeleri ile ilgili düzenli olarak toplanmakta ve yıllık istatistik ve gösterge olarak yayımlanmaktadır.
  

• 
  MERNİS ve Ulusal Adres Veri Tabanını birleştirmeye yönelik Mekânsal Adres Kayıt Sistemi (MAKS) projesi başlatılmıştır. Kişisel bilgileri ile mekânsal adres bilgilerinin bütünleştirilerek ortak veri tabanı oluşturmayı amaçlayan projenin uzun erimli olduğu belirtilmektedir.
  

• 
  Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma Planları ve yıllık programlara veri oluşturmak üzere, TÜİK başta olmak üzere ilgili kurumlardan düzenli olarak sektörel bilgi toplamakta ve amaçlarına uygun olarak analiz ve değerlendirmesini yapmaktadır.
  

Kalkınma Bakanlığı, milli gelir ve üretim, yatırım ve tasarruf dış ticaret ve ödemeler dengesi, para politikası, kamu finansmanı, fiyatlar, iktisadi sektörlerdeki gelişmelere ilişkin ekonomik ve sosyal göstergeleri dönemsel ya da yıllık olarak izlemekte tablolaştırmakta ve yayımlanmaktadır.

İl Koordinasyon ve İzleme Sistemi (İKİS) yerel düzeyde kurumsal kapasiteyi geliştirmek, merkez ve yerel düzey arasındaki iletişimi güçlendirmek Kalkınma Bakanlığınca yürütülen bölge planlarına ve yerel kararlara karar destek sistemi oluşturmak amaçlı olup, sektörel veriler, yatırım bilgileri, yatırımlar ve yerel sorunların izlenmesi için veri setleri ve ölçüm kriterleri geliştirmeyi hedeflemektedir.
İKİS’e veri sağlayıcılar merkezi kurum ve kuruluşlar ile yerel yatırımcı kurum ve kuruluşlardır. Yararlanıcılar, Kalkınma Bakanlığı, Valilikler ve Kalkınma Ajanslarıdır.

• 
  Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi’nin kurulması, CBS teknolojisinin gelişmesi, standart bilgi üretimi, çeşitli kurumlarca üretilen mekânsal verilerin derlenmesi, kullanmasına, yönelik portalın kurulmasına ve işletmesine kent bilgi sisteminin yaygınlaşmasına vb. yönelik görevler üstlenmiştir. Yeni kurulan Genel Müdürlük bu konularda projeler geliştirmektedir.
  

CBS Genel Müdürlüğü ulusal mekânsal veri altyapısı oluşturulması yönünde önemli işlevlere sahiptir. Bu veride yürütülen çalışmalar aşağıda sıralanmıştır.

• 
  Mekânsal Veri Arşivi Sistemi (MVAS) Projesi
  
• 
  Mekânsal Veri Bilgi Sistemi (MVBS) Projesi
  
• 
  INSPIRE Projesi
  
• 
  Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekânsal Veri Altyapı Projesi(BMVAS)
  
• 
  Kent Bilgi Sistemleri (KBS)Projesi
  
• 
  Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Projesi (TUCBS)
  
• 
  Planların CBS Kullanılarak Hazırlanması Projesi
  
• 
  Bilişim Stratejisinin Oluşturulması ve Fizibilite Etüdü Projesi
  

Üst ölçek mekânsal strateji planlarının veri altyapısı açısından bu projelerin önemi bulunmaktadır. Bunlardan, Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi sistemleri projesi (TUCBS), Türkiye’de CBS tabanlı veri üretilen/üretilmesi planlanan verilerin, kamu kurum ve kuruluşları, özel ve tüzel kişilerle paylaşımın sağlanması amacı ile veri sahipliliğini ve veri paylaşım ve değişim standartlarını belirleyen bir proje olarak öne çıkmaktadır.

Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Projesi (TUCBS)

TUCBS, Türkiye'de Coğrafi tabanlı üretilen/veya üretilmesi planlanan tüm verilerin; diğer Kamu Kurum-Kuruluşlarıyla, özel ve tüzel kişilerle paylaşımının sağlanması amacıyla veri sahipliliğini, veri paylaşım ve değişim standartlarını belirleyen yapıda geliştirilmekte olan bir projedir.

TUCBS’ın Amacı; Ulusal düzeyde, teknolojik gelişmelere uygun coğrafi bilgi sistemi altyapısı kurularak, kamu kurum ve kuruluşlarının sorumlusu oldukları coğrafi bilgileri, kullanıcı kurum ve sektörlerin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde, içerik ve değişim standartları belirlenerek ortak altyapı (Portal) üzerinden kullanıcılara sunmak amaçlanmaktadır.
TUCBS’nin Paydaşları; TUCBS çalışmaları kapsamında sorumluluk verilen kurum kuruluşlar yanında ülkede CBS ile ilgilenen birçok kurum mevcuttur. Yapılan mevcut durum analiz ile ülkemizde 40 kurumun CBS ile yakın ilgisi bulunurken; bu kurumların 26’sı harita üretim (veri toplama) görevi bulunurken, 24 adedi CBS kurma görevine sahiptir. Coğrafi veri üreten, paylaşan ve kullanan tüm Kurumlar, Firmalar ve Vatandaşlar TUCBS’nin paydaşlarıdır.
TUCBS’den Beklenen Yararlar

Birlikte Çalışabilirlik ilkeleri doğrultusunda, kurumlar arası işbirliği ve eşgüdüm, diğer Ulusal Coğrafi Bilgi Altyapıları ile bağlantı, Ulusal Verilere ait Metaverilerin bulunduğu GEOPORTAL’ın kurulumu, Ulusal Coğrafi Veri Altyapısının Oluşturulması, Kurumsal Veri Sahipliliğinin Belirlenmesi, Konuma Dayalı Karar Destek Sistemlerinin geliştirilmesi, Kurumsal Veri/Veri Değişim Standartlarının belirlenmesi, Ekonomi, kırsal kalkınma, kentleşme, tarım, sağlık, sosyal, kültür, çevre ve doğal kaynaklar gibi öncelikli konulara ilişkin karar verme ve politika geliştirmede coğrafi bilginin etkin kullanımı, Atıl yatırımların önlenmesi, Gerekli teknik mevzuatı çıkması

(Kaynak. CBS Genel Müdürlüğü, Sunumlar ve Web Sayfası http://www.csb.gov.tr)