T. C. DİYanet iŞleri başkanliği eğİTİm hiZMETleri genel müDÜRLÜĞÜ Program Geliştirme Daire Başkanlığı

A ) SIFAT-I LAZİME:

Harfin zatına mahsus olan, dolayısıyla harften ayrılmayan, ayırt edildiğinde harfin benliğinin bozulmasına sebep olan sıfatlardır.Bu sıfatlara; Sıfat- Zatiye veya Sıfat-ı Vacibe de denir.

Sıfat-ı Laz,melerin terkinden veya değiştirerek okunmasından dolayı meydana gelen hatalara Lahn-i Celi ( açık veya büyük hata ) denir ki böyle okuyuşlaın kıraatte hükmü haramdır. (Çetin,s.70 )

Şimdi sıfat-ı Lazimeleri kısaca inceliyelim:

ZIDDI OLAN SIFATLAR
1) CEHR

Lügatte açıklamak,ortaya çıkarmak,sesi yükseltmek, sözü açıkça söylemek demektir.

Tecvid ıstılahında ise ;ilgili harfi harekeli olarak okurken mahrece teması kuvvetli olduğundan , nefesin tamamının veya çoğunun hapsedilerek , sesin açık olması demelktir. Bu sıfatın zıddı Hems sıfatıdır.

Bu sıfata sahip olan harfler 18 tanedir. Hems harflerinin zıddı olan harflerdir.

2) HEMS

Lügatta,sesi gizlemek veya gizli ses demektir.Tecvid ıstılahında ise harfi harekeli olarak okurken, mahreçle temas zayıf olduğu için nefesin , sesle birlikte akmasına denir.Zıddı Cehr’dir.Bu sıfata ait harf sayısı 10 tanedir ve aşağıdaki sözcüklerde toplanmışlardır. ( فحثه شخص سكت )

3) ŞİDDET

Sözlükte kuvvet,kudret,katılık hali demektir.Istılahta ise ; ilgili harfleri sakin olarak okurken, mahrece dayanmanın kuvvetli olması sebebiyle, sesin ve nefesin hapsolup akmamasına denir.Zıddı rihvettir.Şiddet sıfatlı harfler 8 tane olup şu sözcüklerde toplanmıştır: ( اجد قط بكت )

4) RİHVET

Lügatta yumuşak olmak manası taşır.Tecvid ıstılahında ise harfi sakin olarak okurken mahrece teması zayıflığı sebebiyle , sesin ve nefesin beraberce akmasına denir.Harfleri 13 tanedir. Şiddet ve Beyniyye sıfatlarının zıtlarıdır.

5) BEYNİYYE

Lügatta ortada olmak demektir.Istılahta ise Beyniyye sıfatlı harfleri teleffuz ederken sesin, ne tamamen akması, ne de tamamen hapsolmasına denir.Bu sıfat, Şiddet ve rihvet sıfatlarının ortasında bir sıfat olduğu için , harfleri bu ismi almıştır.

Harfleri beş tane olup ( لن عمر ) sözcüklerini oluşturan harflerdir.

Bazı kaynaklarda bu beş harfe Vav ( ) ve Ya ( ) harfleri de ilave edilerek Beyniyye sıfatlı harfler yediye çıkarılmaktadır. ( Karaçam,216 – Çetin,72 ).

Ancak buradaki Vav ve Ya harfi med harfleriyle karıştırılmamalıdır.Zira med harfleri asli mahrece sahip olmadıkları gibi, sıfat itibarıyla da bir tasnife tabi olamazlar.
6 - İSTİ’LA

Lügatta yükselmek demektir.Tecvid ıstlahında ise, harfin teleffuzu esnasında dilin, üst damağa yükselmesi demektir.Bu özellikte 7 harf vardır ve ( خص ضغط قظ )

harfleridir.Bu sıfatın zıddı , İstifale sıfatıdır.
7- İSTİFALE

Sözlükte aşağı olmak, alçalmak demektir.Tecvid dilinde ise,ilgili harfleri teleffuz ederken dilin, aşağıya meyletme haline, yani üst damağa yükselmemesi demektir.İsti’la sıfatının zıddı olan bu sıfata ait harfler, yine İsti’la sıfatlı harflerin dışında kalanlardır.

8-İTBAK :

Lügatta yapışmak,uyuşmak,ulaşmak,kapamak manalarına gelir. Tecvidte ise ; dilin üst damağa yapışmasına ve dil kökünün üst damağa kalkmasına denir.Bu sıfat, İsti’la sıfatının daha mübalağalı halidir.Zıddı İnfitah sıfatıdır.Harfleri dört tane olup ( ص ض ط ظ ) harfleridir.Bu harflere Huruf-u Mutbaka denir.