T. C. DİYanet iŞleri başkanliği eğİTİm hiZMETleri genel müDÜRLÜĞÜ Program Geliştirme Daire Başkanlığı

d.Tasnif Dönemi

Hadis tarihinin bu döneminde, daha önce kitaplardan karışık olarak bir araya getirilmiş olan hadisler muhtelif şekillerde sınıflandırılmaya yani tasnife tabi tutulmuşlardır. Bu dönem h. 2. asrın ortalarından 5. asrın ortalarına kadar devam eder.

Hadis kaynakları iki türde tasnif edilmişlerdir:

• 
  Konularına göre (ale’l-ebvab)
  
• 
  Ravilerine göre (ale’r-rical)
  

Konularına göre (ale’l-ebvab) tasnif:

Bu tür eserlere örnek olarak cami, musannef ve sünenler gösterilebilir.

Câmî:

İçinde her konudan hadis bulunan hadis kitabı demektir.³⁰⁰ Dini konuların hemen tamamını kapsayan;

• 
  İman,
  
• 
  Ahkâm ve Sünen
  
• 
  Rikak veya Zühd,
  
• 
  Et’ime ve Eşribe veya Adab,
  
• 
  Tefsir,
  
• 
  Tarih–Siyer–Cihad,
  
• 
  Menakib,
  
• 
  Fiten ve Melahim
  

diye adlandırılan sekiz ana bölümü ihtiva etme özelliğine sahiptir. Camiler bu sekiz bölümden herhangi birini ihtiva etmezler veya noksan olarak ihtiva ederlerse cami olmaktan çıkarlar.

Cami türünde yazılmış eserlere örnek olarak:

• 
  el-Camiu’s-Sahih: Buhari, Muhammed b.İsmail (h.256)
  

Şerhleri: Fethu’l-Bari/ İbn Hacer, Umdetü’l-Kari/Aynî, İrşadü’s-Sâri/Kastallânî

Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi: A. Naim-K. Miras

• 
  el-Camiu’s-Sahih: Müslim b. Haccac en-Nisaburî:(204-261)
  

Şerhi: el-Minhac: Nevevi, Sahih-i Müslim ve Tercemesi: Mehmed Sofuoğlu

Sünen:

Taharetten vasiyete kadar bütün fıkhi konulara dair hadisleri ihtiva eden eserlere denilmektedir.³⁰¹ Bir başka tarifle: Fıkıh bablarına göre tasnif edilmiş merfu ahkâm hadislerini muhtevi kitaplara sünen denir.

Ebu Davud es-Sicistani(202–275), Nesâi (214-303) ve İbn Mâce’nin (209-273) Sünen çalışmaları vardır.

Musannef:

Sünenlerdeki merfu hadislere ilaveten mevkuf ve maktu hadisleri de ihtiva eden eserlerdir. İmam Malik’in el-Muvatta’sı ve Abdurrezzak b. Hemmam’ın el-Musannef’i bu türdendir.

Ravilerine göre (ale’r-rical) tasnif:

Bu tür eserlere örnek olarak müsned, mu’cem ve etraf kitaplarını gösterebiliriz.

Müsned:

Hadislerin ilk ravileri olan sahabe isimlerine göre tertip edilmiş eserlerdir. Ebu Davud et-Tayalisi’nin Müsned’i, Ahmed b.Hanbel’in Müsned’i bu usulde yazılmıştır.

Mu’cem:

Hadis âliminin hadisleri, rivayet ettiği şeyhinin ismine göre tertipleyerek tasnif ettiği kitaplara denilir³⁰². Ebu’l-Kasım et-Taberani’nin el-Mu’cemu’s-Selase’si ve İbn Hıbban’ın Kitabu’l –Mu’cem ale’l-Mudun gibi.

2. 
   KÜTÜB-Ü SİTTE
   

Kaleme alınmış yüzlerce hadis kitabı içerisinde “asıl” diye nitelendirebileceğimiz kaynak eserler şüphesiz “Kütüb-ü Sitte” dir. Kütüb-ü Sitte denilince şu eserler akla gelmektedir:

1. 
   Camiu’s-Sahih: Buhari
   
2. 
   Camiu’s-Sahih: Müslim
   
3. 
   Sünen: Ebu Davud
   
4. 
   Sünen (Cami):Tirmizi
   
5. 
   Sünen: Nesai
   
6. 
   Sünen: İbn Mace,
   

Buhari ve Müslim’in eserlerine birlikte “Sahihayn”, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai ve İbn Mace’nin eserlerine ise “Sünen-i Erbaa” denilir. Şimdi bunları kısaca tanıyalım: