T. C. DİYanet iŞleri başkanliği eğİTİm hiZMETleri genel müDÜRLÜĞÜ Program Geliştirme Daire Başkanlığı

TERTÎL :

Bir şeyi güzel,düzgün ve tertip ile kusursu< bir şekilde açık açık,hakkını vererek açıklamaktır. Sözü tane tane,yavaş yavaş,ara vererek ve güzel sıralama ve ifadeyle söylemeye “Tertîl-i Kelâm” denir.

Kur’an’ın tertili de, her harfinin ; edasının,tertibinin,manasının hakkını, doyura doyura vererek okunmasıdır.Kur’an’da geçen “Rattil” emrinden hemen sonra “Tertil” mastarı ile vurgu yapılması , tertilin en güzel bir şekilde yapılmasını açıkça ifade eder. Bir söz aslında ne kadar güzel mana ifade ederse etsin, o sözü gereği gibi güzel söylemezsek, güzellik ortaya çıkmaz.Kur’an kelimeleri de böyledir. Güzel okunmayınca onlardaki güzelliği ortaya çıkaramayız.Sonuçta;güzel konuşmayı bilmeyenlerin,güzel kelimeleri berbat ettikleri gibi,güzel okuyamayanlar da, Kur’andaki güzelliklerden nasiblerini alamazlar.

O halde yukarıdaki güzelliği Kur’an kıraatinde ortaya çıkarabilmek ve o güzelliği manen yaşıyabilmek için:

-Kelimelerin dizilişinin mana ile uyum sağlaması (burada,kelimeyi okurken, sesin ve o kelimedeki inceliklerin okuyucu tarafından yaşanarak belirtilmesi kastedilmiştir),

-Dilin fesahat ve belagatı hakkıyla gözetilerek ruhi ve manevi bir uygunluk,

-Yerine göre şiddetli,yerine göre yumuşak ; bazen uzun, bazen kısa okumak,

-Ğunnelere,izhar,ihfa,iklab vb. diğer tecvid kaidelerine uymak,

-Kısaca ;Kur’an’ı okurken manayı duymak ve mümkün olduğu kadar da duyurmak suretiyle , okumak suretiyle Tertilin hakkı verilmiş olur.

Kur’an okurken tertilin ve tecvidin manası ve önemi ,böylece ve açıkça ortaya çıkmaktadır. Tecvid, hiçbir zaman, sözün gelimi kaf harfini çatlatmak derdiyle, çatlatmaktaki inceliği kavrayamadan, manayı kaybetmek değildir.

O halde Kur’an okurken yukarıdaki hususlara genel manada riayet etmeye “tertil” denir. (Kay:Hak Dini Kur’an Dili,Azim Yay.,İst,C.8,S.397-399)

Bir hadiste şöyle buyurulmaktadır:”Ey Kur’an ehli (olanlar) ! Kur’an’ı başınızın altına koymayınız (O’nu terk etmeyiniz),bütün gece ve gündüz onu hakkıyla okuyunuz,açıklayınız,ondakileri düşünününz ki, kurtuluşa eresiniz” ( İtkan,I,293 – Karaçam,422)

Hz.Aişe validemize, bir gecede Kur’an’ı iki veya üç defa okuyan kimselerden bahsettiler.O da dedi ki: “Okudular,fakat (hadd-i zatında ) okumadılar.Ben Rasulüllah (s.a.v.) ile bütün gece uyanık idim,el-Bakara,Al-i İmran ve en-Nisa surelerini okudu.Her müjde bulunan ayet geçtikçe dilekte bulundu;her korku veren ayet geçtikçe de dua etti ve Allah’a sığındı” (el-İtkan,I,293)

Şu halde Kur’an kıratından birinci derecede arzulanan şey,O’nun ihtiva ettiği hakikatlerin,mananın öğrenilmesidir.Bunun için, Kur’an okuyan kişinin kalbi,dilinin okuduğu ayetin manası ile meşgul olmalıdır.Kaynak eserlerde verilen bilgilere göre, bir ayetin manası öğrenilmeden diğerine geçilmemelidir. (el-Burhan,I,450 – Karaçam,422).

Hadis-i şerifte de geçtiği gibi, kıraat esnasında kâri, bir rahmet ayeti okuduğu zaman, onun sonunda durmalı,Allah’ın va’diyle sevinmeli;bunu bir müjde kabul etmeli ve Allah’tan rahmetiyle cenneti niyaz etmelidir.Şayet bir azab ayeti okursa, sonunda yine durmalı, manası düşünülmeli,azabından korunması için Allah’a yalvarmalıdır.

Buraya kadar, kıraatin manevi yönü üzerinde birkaç noktaya değinmiş olduk.Bilinmelidir ki ,yukarıdaki anlayış ve hassasiyete erebilmek için Kur’an, başta O’nun tecvidi olmak üzere, diğer bütün kıraat adabına riayetle ancak daha güzel anlaşılabilir ve daha çok kalplere nüfuz edebilir.

13. EZBERLER:

1-Yasin,

2-Mülk,

3-Nebe,

4-Duha’dan Nas’a kadar olan sureler ile namaz dualarını

5-Mihrabiyelerden ( Bakara Suresinin 1-5 ,255 ve son iki ayeti , Haşr sıresinin son üç ayeti ,

vb.) çeşitli törenlere uygun aşr-ı şerifleri ezbere okuma.