T. C. Gazi ÜNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 1,01 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.6.1 Kriz Sonrasında Bankacılık Sektörü
- 3.6.2 17 Ağustos 1998 Krizinden Sonra RMB Politikaları
3.6 1998-2000’de PARA POLİTİKASI1998 yılının en önemli iktisadi olayı hiç kuşkusuz 17 Ağustosa kadar ertelenebilen finansal krizdir. Üç haneli enflasyonla üç yıllık mücadelenin sonucunda Rusya’da 1995’de bir nebzede olsa fiyat istikrarı sağlandı. Fiyat istikrarı 1998 yazına kadar devam ettirebildi. İstikrar merkez bankasının kur tüneli içinde götürülüyordu. (Temmuz 1995’de 4300-4900 ruble 1 dolar tüneli uygulamaya konmuş, Temmuz 1996’da kayan tünel uygulamasına geçilmişti). 1997-98’de Rusya’nın önemli ihracat kalemleri (başlıcası petrol) fiyatının düşmesi ile Güney doğu Asya krizinin yükselen piyasalara getirdiği kuşku birleşince uygulanan kur politikasından vazgeçilmek zorunda kalındı. Hükümetin borç senetlerindeki sürekli artış zaten bir tedirginlik uyandırmıştı. Ağustos krizi öncesinde 1 dolar iken 6,3 ruble iken kriz sonrasında 1 dolar 20 rublenin üzerine çıktı. 3.6.1 Kriz Sonrasında Bankacılık SektörüMurat Ağabeyoğlu* 17 Ağustos krizinden sonra bankacılık sisteminin çöktüğünü belirtiyor ve bunun sebeplerini şöylece sıralıyor; “Ağustos 1998 ekonomik krizi Rusya’da iç borç piyasasının dondurulması ve rublenin hızlı çöküşüne yol açmıştır. Rus bankacılık ve finansal sektörü çok ciddi bir şekilde tahrip oldu. RMB verilerine göre Aralık 1998 itibariyle sektördeki banka zararları 37-40 milyar ruble civarındaydı. Rusya’nın en büyük beş bankası, Incombank, SBS Agrobank, Uneximbank, Menatep, Rossiisky Kredit, teknik olarak iflas etti. İç borç piyasasının çökmesi ile birlikte sektörde büyük bir likitide daralması ortaya çıkmış ve Rus bankalarının aktif değerleri sadece bir gecede, 17 Ağustosta, çok ciddi bir oranda değer yitirdi. Rus bankacılık sisteminin krizden çok ciddi bir şekilde etkilenmesinin bir diğer nedeni de, bilanço dışında taşımakta oldukları ve çok yüksek oranlara ulaşmış vadeli alım satım taahhütleri idi. Rublenin çok kısa bir süre içinde dört katına kadar değer yitirmesi neticesinde bu vadeli döviz alım satım taahhütleri karşılanamayacak, yerine getirilemeyecek boyutlara ulaştı. Sonuç olarak üç önemli konu bir araya geldiğinde, yani iç borçların konsolide edilmesi, dondurulması, çok yüksek oranda bir devalüasyon ve kambiyo kısıtlamaları, bankaların taşımakta oldukları çok yüksek orandaki açık pozisyon riskleri, aktif ve pasif kalemler arasındaki para birimi uyuşmazlığı, asıl olarak dövizli pasiflerle ruble aktiflerinin fonlanması ile Ağustos krizinin neticesinde sistem pratik olarak çöktü.” Boris Zenkov** krizden sonra banka sisteminin yıkıldığı görüşüne katılmıyor, sistemin gelişemediği için felç olduğunu belirtiyor. Rusya bankacılık sistemi hususunda şu görüşleri dile getiriyor; “17 Ağustos krizi olmasaydı banka sistemi için kriz bugün olabilirdi. Bunun detaylarına inmeden birkaç nedenini söylemek istiyorum. Birincisi, bankalar aslında kredi veren kurumlar olması gerekirken, banka görevini görmüyorlardı. Onlar, gerçeği söyleyecek olursak, 30 banka dışında, ya döviz kasası, ya da büyük firmaların ödeme merkezi görevini görüyorlardı. Dolayısıyla sistem içersinde dengesizlik oluştu. İkincisi, 8-9 yıl içersinde büyümüş olan bankalar Rusya ekonomisinde dev kuruluşlar haline gelirken, Dünya bankacılık sistemi içersinde sıralamalarda yer alıyorlardı, ancak bankalar değerlerini kaybetmiş paralar ve enflasyon sayesinde büyüdü”.88 1999 sonu itibarıyla Rusya Federasyonunda bulunan 2400 bankadan 900’e yakını (yaklaşık 1/3’ü) teknik olarak iflas etmiş durumdaydı. Daha da önemlisi bu 900 bankadan 18’i bankacılık piyasasının toplam aktiflerinin %50-55’ini, belki de daha önemlisi bankacılık piyasasındaki toplam mevduatın %45’ini temsil ediyordu. 1999 sonu itibariyle RMB teknik olarak iflas etmiş bankaların lisanslarını iptal etmemişti. Bazı bankalar siyasi mülahaza, politik kişisel ilişkilerden dolayı 1999 sonu itibariyle ciddi mali destek görüyordu. 1999 sonu itibariyle pozitif sermayeli bankalara kaynaklar açısından bakıldığında sayısının 5’i, 6’yı geçmediği görülüyordu. Krizden sonra toplumun bankacılık sistemine güveni kalmadı. Rusya’da rubleler Siberbank’ta, yabancı paralar ise yastık altındadır. Bu tutar 30-40 milyar $ civarındaydı. Krizden sonra kurulan KKYYA’a (Kredi Kurumlarının Yeniden Yapılandırılması Ajansı, ARCO,Agency for Restructuring of Credit Organisations) bankaları 4 kümeye ayırdı. Birinci küme sayıları 500-600 olan çok küçük ölçekli, krizden fazla yara almadan sıyrılmış bankalar, ikinci kümede yer alan 190 adet bölgesel banka, bu bankalar için merkez bankasının planına göre RMB bu bankalara ortak olacak, mali bünyelerini güçlendirecek, güven ortamından sonra RMB hisse senetlerini devrederek onları hayata döndürecekti, Üçüncü kümede kriz öncesinin 18 dev bankası vardı, RMB bu bankaların iflası istenemeyecek kadar büyük olduğunu görüşündeydi, bunlar tek tek ele alınacak yeniden yapılandırılmaya çalışılacaktı. Dördüncü ve son kümede sayıları 700-800 kadar olan tamamıyla sermayesini yitirmiş hiçbir ümit kalmamış bankalar bulunuyordu. Rusya’da hükümet bir yandan 1999 sonu itibariyle ciddi şekilde finans kesimini yeniden yapılandırmaya çalışırken, bir yandan da 18 batık bankanın başka bankalara devredilmesine ve pasiflerinin batık bankalarda bırakılmasına seyirci kaldı.89 Kriz öncesi sonrası para büyüklüklerine baktığımızda 1998’in ilk sekiz ayında M2’nin artmadığını görüyoruz, Ocak 1998’de 361,1 milyar ruble, Ağustos 1998’de 343,6 milyar ruble. Kriz sonrası sekiz ayda, (Eylül 1998’de 365,8 milyar ruble, Nisan 1999 509,6 milyar ruble) M2 %72 oranında arttı. Kriz öncesinde RMB’nın emisyonu daraltma politikası izlemesinin krizde rol oynadığı görüşünü Boris Zenkov da savunuyor “Bugün, dün olduğu gibi, benim ve birçok meslektaşımın görüşüne göre finansal piyasanın darlığı ve parasal yetersizlik Rusya’daki krizi belirleyen sebepler arasındadır”.90. Ağustos 1997-Ağustos 1998 enflasyonu %9,6 iken Ağustos 1998-Ağustos 1999 enflasyonu %120,9 oldu. Enflasyondaki bu sıçramanın en önemli nedeni kuşkusuz devalüasyonun ardından gelen M2 artışı oldu. Kredi ve mevduat faiz oranlarına baktığımızda enflasyondaki sıçramaya mütekabil olarak faiz oranlarında bir sıçrama olmadığı mevcut seviyesini koruduğunu görmekteyiz bunu Boris Zenkov şöyle izah ediyor,”bir diğer önemli konu, gündemdeki konu, banka sistemi içersindeki para emisyonu, bahsettiğim gibi rublenin yetersizliği ve doların piyasa fazlası konusudur. Şu anda bankalar büyük dolar fonlarını ellerinde tutarken bu fonların değerlendirilmesi konusunda zorluk çekiyorlar. Çünkü bankaların müşterileri şu andaki mali, iktisadi ve siyasi istikrarsızlık durumundan döviz kredisi almaktan korkuyorlar, bekleme pozisyonuna geçtiler ve büyümek istemiyorlar”.91 Tablo 21:1995-2000 Tüfe, kur, faiz artışı
Kaynak: The Economist Intelligente Unit Country Report’lardan derlenmiştir. Tablo 22:1998-2000 aylara göre tüketici fiyatları yıllık yüzde değişim
Kaynak: The Economist Intelligente Unit Country Report’lardan derlenmiştir. Tablo 23:1998-2000 aylara göre ticari banka kredi faiz oranı
Kaynak: The Economist Intelligente Unit Country Report’lardan derlenmiştir. Tablo 24:1998-200 aylara göre ticari bankaların mevduata verdiği faiz oranı
Kaynak: The Economist Intelligente Unit Country Report’lardan derlenmiştir. Tablo 25:1998-200 aylara göre M2 Milyar Ruble
Kaynak: The Economist Intelligente Unit Country Report’lardan derlenmiştir. 16 Temmuz 1998’de “Rusya Federasyonu Merkez Bankası ve Rusya Federasyonu Hükümeti İktisadi ve Finansal İstikrar Politikaları Momerandumu” IMF’den finansal destek sağlamak maksadıyla ilan edildi. Bu momerandumun 29. paragrafında uygulanan para ve kur politikalarının değişmeyeceği açıklandı. “29.Para ve kur politikaları değişmeden kalacaktır. Para yetkilileri faiz oranı politikasını istikrarlı döviz kuru politikasının devamı ve uluslararası rezervler düzeyini artırma yönünde sevk edecektir. RMB döviz satışlarının iç nakit etkisini dengelemekten sakınacaktır, ki o belki kuru destekleyebilir. Aynı zamanda, RMB hazine bonosu piyasasına oranları etkilemek için müdahaleden sakınacaktır ve RMB faiz oranını kendi işlemlerinde piyasa koşulları çizgisinde ayarlayacaktır”. Bankacılık sektörü için şu ifadeler yer alıyordu. “44.Bankacılık sistemindeki problemler etraflı bir yaklaşımla ele alınacaktır. Bu sadece zayıf ve batık bankaların problemlerini çözmekle kalmayacak aynı zamanda muhasebe, yasal ve düzenleyici çerçeveyi ıslah edecek, gözetimi ve kurallara bağlılığı kuvvetlendirecek ayrıca bankacılık sisteminde rekabetin gelişimi için uzun dönemli bir stratejinin nüvesini teşkil edecektir”. Temmuz 1995’de (1$=4300rb ile 4900rb arası) döviz kuru koridoru politikasının yürürlüğe konması ve Temmuz 1996’da kayan bant politikasına geçişten sonra 1997 baharında beliren Güney Doğ Asya krizinin menfi tesirleri yıl sonunda Rusya’ya ulaşmıştı. Alınan önlemlere karşın 17 Ağustos 1998’de Rusya’da 1995’ten beri yürütülen para ve döviz politikaları iflas etti. Üç haneli enflasyon rakamlarından sonra 1995’de enflasyon makul düzeye düşürüldü ve 1998’e kadar RMB’nın döviz kuru politikalarıyla bu düzey korunabildi. Krizden önceki haftalarda kur Rb6,3/1$ iken kriz sonrasında kur Rb20/1$ oldu. Yıl sonunda tüketici enflasyonu %84,4’e ulaştı. Rusya Federasyonu Merkez Bankası 1998 yılında oluşan kriz sonunda bankacılık sisteminin sağlıklı bir yapıya kavuşabilmesi, ticari bankacılık faaliyetlerinin ve likitidenin yeniden artması için büyük bir sorumluluk ve taahhüt altına girdi. Bunun için KKYYA (Kredi Kurumlarının Yeniden Yapılandırılması Ajansı, ARCO, Agency for Restructuring of Credit Organisations) ve BSGKK (Bankacılık Sektörü Gelişimi İçin Koordinasyon Komitesi, ICC, Inter-Agency Coordinating Committe for Banking Sector Development) oluşmasını sağladı. Hedef KKYYA kanalıyla stratejik önem taşıyan bölgelerde şube ağına sahip büyük bazı bankaların kriz sonrası düştükleri likitide problemlerini çözmek amacıyla kredilendirilmelerini sağlamaktı. Rus bankacılık sistemini oluşturan bankaların sayılarındaki gelişim yıllar itibariyle şu şekilde olmuştur; Banka sayısı 1 Ocak 1996’da 2295, 1 Ocak 1997’de 2029, 1 Ocak 1998’de 1697, 1 Ocak 1999’da 1476 ve 30 Eylül 1999’da 1385’e düştü. Her yıl ortalama 227 banka batmıştır. 1998 krizine kadar batan bankalar, genelde düşük sermayeyle ve şahıs bankası olarak kurulan ve yetişmiş bankacı kadrosuna sahip olmayan bölgesel bankalardır. Topladıkları mevduatı hissedarlarına ve verimli olamayan endüstrilere kredi olarak veren bankalar batmıştı. Kriz sonrası ise yüksek devalüasyon, hazine bonolarının ödenmemesi ve mevduat çekilmesi büyük bankaları da likitide problemine çekti ve batırdı. 1998 krizi sonrası bankacılık sistemindeki işlem hacmi kriz öncesi hacme 1999 sonu itibariyle ulaşamadı. 1 Ağustos 1998-1 Mayıs 1999 dönemi arasında ruble bazlı aktiflerde %14,4 oranında artış olurken, döviz bazlı aktiflerde %26,5 düşme gerçekleşti. Bankaların aktiflerinin kalitesine baktığımızda toplam krediler içersinde vadesinde ödenmeyip uzatılan krediler 1 Ağustos 1998’de %5,3 iken 1 Mayıs 1999’da %10,3’e yükselmiştir. Batık kredilerin oranı da yükselmiştir. Ruble şahıs mevduatı %44, döviz mevduatı %54 düştü. Kriz öncesi çoğunlukla devlet kağıtlarına para bağlayan bankalar, kriz sonrası bu piyasaların ölmesiyle reel sektörün kredilendirilmesiyle ilgilenmeye başladılar. Yabancı bankaların Rusya hazine bonosu, devlet tahvili ve hisse senetlerinden milyarlarca dolar zarar etmiş olmaları kısa vadede Rusya’ya açtıkları limitleri dondurmalarına neden oldu. Rus bankalarına güvenin sarsılması Rusya’da faaliyette bulunan yabancı sermayeli veya yabancı sermaye ortaklı bankaların lehine oldu. Şahıs mevduatlarının Rusya’daki yabancı bankalara kayması yabancı bankaların Rusya’ya gelişlerinde değişiklik yapmalarına neden oldu. 1999 sonu itibariyle Rusya’da %100 yabancı sermayeli 21 banka, yabancıların %50 ve yukarısı hisseye sahip olduğu 12 banka vardı. Rusya’da 1999 sonu itibariyle beş Türk bankası faaliyette bulunuyordu; Yapı Kredi Moscow, Rus Türk Bankası, Garanti bank Moscoow, Finansbank Moscow, İktisat Bank Moscow.92 05.12.1998 tarihli Kommersant gazetesinde yayımlanan “RF Hükümeti ve Merkez Bankası tarafından kabul edilen Ekonomik istikrar tedbirleri paketi yürütme programı” dan bazı bölümler; “Ruble istikrarı için tedbir paketi hazırlanması -Aralık, 1999 yılı için devletin para ve kredi politikasının ana yöntemlerinin belirlenmesi -Aralık, Banka sisteminin yeniden yapılandırılması için alınacak acil tedbirler programı oluşturulması ve programın finansmanın belirlenmesi. Hükümet ve Merkez Bankası kontrolünde, yeniden yapılanmaya konu kredi kuruluşlarının tabi olacağı vergilendirmenin belirlenmesi, Siberbank’ın ana faaliyet konularının tespiti”.93 3.6.2 17 Ağustos 1998 Krizinden Sonra RMB PolitikalarıRMB krizden sonraki icraatları şöylece sıralanabilir, Mevduat munzam karşılıkları oranı düşürüldü, mevduat munzam karşılıklarının %20’si KHT, UFT’e olarak tutuluyordu, bu yolla bankalar yaklaşık 4 trilyon ruble nakde kavuştular, RMB Siberbank’a tasarruf mevduatlarını talep halinde ödeyebilmesi, için nakit sağladı, 1998 Eylül sonu Ekim başında mevduat munzam karşılıklarını büyük ölçüde azalttı, bankalar 12 trilyon ruble kullanılabilir kaynağa kavuştular, Rublenin değer kaybından sonra, Eylül 1998’in ikinci yarısından sonra piyasadan epeyce fazla döviz satın almaya başladı. Eylül sonuna kadar döviz karşılığında piyasaya RMB 2 trilyon ruble sürdü. Eylül 1998 sonundan itibaren RMB federal bütçe açıklarını finanse etmeye başladı. Yüklə 1,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|