Yusuf Has Hacib ■
5522 Yükseltme, zengin etme, kötü ve acımasızı
Ağı kılar kuşkusuz sana otu, ilacı
5523 Ne der işit Böke yabgusu
Zenginleşirse baş eğmez halkın yufkası
5524 Kötüyü zenginleştirme ey tavrı güçlü
Kötüler zenginleşirse daha da bozulur tavrı
5525 Eli darlığa düşen iyi de yine
Tavrını bozar bak kötüleşir o da
5526 Bunalınca iyi tavırlı kişi
Tavrı bozulur, iyi olduğu gibi
5527 Kötüye değer vermezsen düzeltir halini
Değer verirsen iyiye onun daha iyi olur tavrı
5528 İçten bağlı kişiyi tut kendine yakın
Utanmazı özünden uzak tut, sakın
5529 Yararlı kimdir, yararsız hangisi
Ey büyük bilge, sen ayıra seçe tut onları
5530 Seni seveni ve sevmeyeni iyi seç
Sevene sevimli ol, düşmana ateş
5531 Kendinden uzak tut, sevinmeni istemeyen kişiyi
Sevdirme, ona verme yapılacak işini
5532 Güvenilirle haini birbirine karıştırma
Yararlıyı yararsızı bir tutma
5533 Bir işi iki kişiye söylemesin dilin
Yapılmadan kalır, bozulur işin
5534 İşini iş bilen kişilere ver
İş yapmayı bilmeyen üzülür, kaygı çeker
5535 Hizmettir diye olur olmaza verme işini
Özüne yararlı olduğu için tut kişiyi
5536 İlin yararıyla birlikte kendi yararını da dile
Başkalarının yararını düşünme, onlara bağlanma
430 ■ Kutadgu Bilig
5537 Kişi gönlüne bakma, o kendi yararı için düşünür
İlin yararını dile, kendini bozma zorla
5538 Sana kim yararlıysa sen de ona yararlı ol
Yararsız kişiyi kendinden uzak bulundur
5539 Değerli tut sen yararlı kişiyi
Ona ver ey hakan gerekli işini
5540 Ey hakan, senin yapacağın işler bunlar
Bunları yaparsan ilin düzene girer
5541 Adın iyi olur, kurtulur özün
Sen gittikten sonra kalır adın, sözün
5542 Zenginleşir halk, il düzenlenir, yükselir
İstediğin kadar hazine toplanır
5543 Ne der işit içten kişi
Bak sözüne denktir içtenliği
5544 Eğer bir ilin beyi doğru olursa
Zenginleşir o il, gün doğar halkına
5545 Halkının zenginliği zenginlik olur beye
Dilersen onu tut, dilersen bunu
5546 Ülke, kent içinden hırsızları arıt
Yolcu ve kervanı yolda emin yürüt
5547 İç ilden götür, halka zorbalık edenleri
Dışardan arıt yol kesen şakileri
5548 Kötüyü cezalandırarak onun tavrını degiştir
Kötüye kötülük yaraşır, layığı budur
5549 Kötünün ya zindanda, ya zincirde olması gerek
İyinin rahat edebilmesi için ey sarp yürek
5550 Sonra kaç türlüdür halkı bu ilin
Bunları ayır ki açık olsun yolun
5551 Onlardan biri bilge ve bilginlerdir
Bu bilgeler insana mutluluk getirir
431
Yusuf Has Hacib ■
5552 Ağırla bunları, yap ne derlerse
Şeriat yolunu tut, eğil önlerinde
5553 Bunların hakkını geri bırakma, içeceğini, yiyeceğini
Veredur, bunalmasınlar ey büyük ilci
5554 Gönül huzuruyla öğretsinler
Bilgisizler de onlardan öğrensinler
5555 Bunlardan sonra muhtesipler
*
gelir
Bunların eli güçlü olmalıdır
5556 Ki fasık ve başıboşları sıkı tutsunlar
Mescitleri cemaatle dolu tutsunlar
5557 Başka bir sınıf da sana hizmet edenler
Engel olmazsan bunlardır, sana karşı gelecekler
5558 Bunlar yük altına girmezler, bunlann yükünü
Sen yüklenmelisin, emeklerinin karşılığı
5559 Bunlardan başka kaldı kara halk
Bunları töreyle yönet, iyi bak
5560 Bunlar da üç türlüdür, bunları ayrı tut
Zorlama, zorlarsan il için olur felaket
5561 Bunlardan birisi şu zenginlerdir
Ey tavrı güçlü, halk içinde güçlü olan bunlardır
5562 Bunlardan sonra gelir orta hâlli kişiler
Yapamaz zenginlerin işini bu orta halliler
5563 Yoksullar gelir bunlardan sonra
Onları gözetmeli hepsinden önce
5564 Yüklememeli zenginlerin yükünü, orta hâllilere
Bu orta hâlliler bozulur ve sarsılır yoksa
5565 Yoksullara yüklememeli orta hâllilerin yükünü
Yoksul ölür acından, kırılır kökü
* Muhtesip: Kolluk gücü, zabıta
432 ■ Kutadgu Bilig
5566 Yoksulu gözetirsen orta hâlli olur
Orta hâlli biraz soluk alır, zenginlik bulur
5567 Yoksul orta halli olursa orta halli zenginleşir
Zenginleşince orta hâlliler ilin zengin olur
5568 İl ilerler, halkın erince ulaşır
Bundan ötürü sana iyi dua artar
5569 Ne der işit Uç-Ordu hanı
Ey ölümlü insan dile iyi adını
5570 Kimin iyi adıyla çıkarsa canı
Eksilmez onun ardından iyi duası
5571 Ölüp kim anılırsa iyi duayla
Yine dirilik bulur, yeniden doğar o
5572 Gerek yer üstünde dur, gerek yer altında
Ün salmışsa özün bu iyi adınla
5573 Ad iyi olmalı, öz ölümlüdür
Ölür öz, adı kalırsa insan ölümsüzdür
5574 Raiyyetin üç hakkı var sende
Bu haklarını öde, kendini zora düşürme
5575 Birisi ilinde arı tut gümüşü
Ayarını gözet ey bilgi küpü
5576 Bir digeri doğru yasa yap halkına
İzin verme birinin diğerini zorlamasına
5577 Üçüncüsü bütün yolları emin tut
Eşkıyaların hepsini arıt
5578 Ödemiş olursun raiyyet hakkını
Ey açık elli, bundan sonra isteyebilirsin kendi hakkını
5579 Halkın üzerindeki üç hakkını
Onlardan iste, aç kulağını
5580 Biri buyruklarına değer versinler
Ne istersen onu hemen yapsınlar
|