47
Ögdülmiş Odgurmış’a Beylere Hizmetin
Töresini, Özelliğini Söyler
4031 İki türlü olur bu hizmetli kişi
Hizmetle ilerler günden güne işi
4032 Biri çocukken hizmete girer
Böylece büyüdüğünde işe bağlanır
4033 İkisinden daha iyi olanı şudur
Küçükten hizmete girip gönlünü ezmektir
4034 Bugün sana nice söz anlatıyorsam da
Küçüklerden başlayıp anlatarım bu sözü
4035 Sözü örtülü tutarsan sonu çiğ olur
Hangi şey çiğse dibinde zarar vardır
4036 Olgunluk istersen pişirmelisin sözü
Dürüstlük istersen doğru tut özünü
4037 Hizmet kapısını açmak isterse insan
Hizmete erken başlamalı, küçükken
4038 Töre ve usul öğrenmeli, davranışları düzgün olmalı
Girip çıkmasını bilmeli, edepli olmalı
4039 Hizmete hazır olmalı erken kalkıp
Gönlünü, dilini küçük tutmalı uysal olup
324 ■ Kutadgu Bilig
4040 Hizmetli çalışkan olup koşuşturmalı
Kulağı, gözü tetikte olup dikkatli bulunmalı
4041 Kendinden büyüğe hizmet etmeli
Dilini sıkı tutup olur olmaz söz söylememeli
4042 Hizmetiyle beğenilirse böyle bir genç
Beyine yakın olur, çabuk yükselir
4043 Girip çıkarken bundan başka
İstekleri bildirirken töreye göre hareket etmeli
4044 Küçük rütbeliler bu yere erişince
Hangi işe yarayacağını bey seçer bundan sonra
4045 Hizmetli zeki ve tutarlı olursa
Arz görevlisi olur ve hemen kut bulur
4046 Attığını vurursa ok yaycı olur
Doğruysa tavrı olur mühürdar
4047 Tavrı, davranışı temiz ve güzelse yüzü
Saki yapar bey onu ey gönlü çözülü
4048 Yazı, sayı bilirse hazinedar olur
Akıl, anlayış varsa katip olur
4049 Bunlardan hangisine ulaşırsa ulaşsın
Çok dikkatli olup iyi hizmet etmeli insan
4050 Ne der işit hizmet veren insan
Hizmeti yeterli olduğundan dileğini bulan
4051 Beyin huzurunda çok dikkatli olmalı
Görülmeyecek şeylere bakmamalı
4052 Davranışın doğru olsun, gözet kendini
Gönlünü, dilini doğru tut, uzatma sözünü
4053 Hizmetle yoluna girer her türlü iş
Hizmetle edinirsin sen iyi arkadaş
4054 Ne kadar iyi gelse de sana bu özün
Hizmet et, hizmetin güldürür yüzün
325
Yusuf Has Hacib ■
4055 Eğer beyin önünde bulunacak olursan
Gözün yerde, kulağın başköşede olsun
4056 Ellerini kavuştur, ayaklarını düz tut
Sağ elini sol elinin üzerine koy
4057 Kapıdan girerken önce sağ ayağını at
Bir şey buyurulurken aklını ona ver
4058 Bir şey sunarken aşağı doğru sarkıt elini
İki diz üzerine çok, sakince yap işini
4059 Huzurdayken bakma soluna ya da sağına
Kendin terbiyeli dur, sözü dikkatle dinle
4060 Sana soru sorarsa doğruyu söyle
Cevap verirse emrini doğru uygula
4061 İçki içme, boşu boşuna dolaşma
Yararsız, yavuz işlerden hemen kaç
4062 İşittiğin sözü işitmemiş ol
Gözünün gördüğünü görmemiş ol
4063 Bu türlü hizmet ederek yaranırsa kişi
Kutu günden güne artar, ilerler işi
4064 Kimine takım verilir, olur takımbaşı
Kimi at, aygır üzerinde olur ilbaşı
4065 Kimi subaşı, kimi hacib
Kimi hakanın sözünü açtığı katip
4066 Bu derecelere erişip iyi hizmet edenler
Büyüklüğe ulaşır, bütün arzularına kavuşurlar
4067 Kimine danışmanlık gelir, saray danışmanı olur
Kimi ulu başdanışman adını alır
4068 Kimi inanç bey, kimi tigin bey, kimi çağrı bey
*
Kimi köle beyi, kimi ünlü bey
* İnanç bey: Mutemet; Tigin bey: Prens eğitmeni; Çağrı bey: Doğan beyi
326 ■ Kutadgu Bilig
4069 Kimi yabgu, yugruş
*
olur, il beyi
Kiminin unvanı eşi olmayan er-ögi
**
4070 Buraya kadardır hizmetlilerin unvanı
Bundan sonra yoktur yükselecek yerleri
4071 Bey bu derecelere yükseltirse hizmetlilerini
Minnettar bırakacak kadar, öder onların hakkını
4072 Bu derecelere yükselip hizmet edenlerin her biri
Çok yararlı olur ve beyi arzusuna kavuşur
4073 Eğer buralara yerleşirse küstah biri
Çok büyük zarar verir beyine bu kulu
4074 Ne güzel söylemiş akıllı bilge
Yetersiz kişilere bu yerleri verme
4075 Bundan daha güzel söylemiş bilgili
Bilgisize verme ey bey elini
4076 Akılsız kişiler bilgiyi bozar
Bilgisiz kişiler halkı yıkar
4077 Bilgisiz birine onur verirse bey
O beye yazıktır, bunu bilmeli
4078 Ululuğa ererse akılsız kişi
Efendisinin başını yer ey ilcibaşı
4079 O yüzden beyler hizmetli kulunun
Bilgisinin dengince büyütmeli yerini
4080 Kulu önce sınamalı eylemi, kusuruyla
Sonra aklının dengince işler vermeli
4081 İçten bağlı olmalı kul, beyini korumalı
Ondan sonra beyler eli açık davranmalı
4082 Ne der işit töre yapanlar
Töreyle beyliği ilerletenler
* Yabgu: Üst düzey yönetici; Yuğruş: Bakandan bir kademe aşağı olan yönetici
** Er-ögi: Vezirden bir aşama aşağı olan ve tek kişiye verilen unvan
|