Yusuf Has Hacib ■
844 Hizmeti hizmeti bilirse başköşeye erişir
Hizmeti bilmezse başköşeden eşiğe gelir
845 Beyini hoşnut ederse hizmet eden kulu
Açılır bu kula saygınlık yolu
-Hakanın Ay-Toldı’ya cevabı-
846 Hakan dedi: Şimdi anladım söylediğini
Dikkatli ol, hoşnut etmeye çalış beni
847 Yararsız şeyleri diyeyim sana
Sen temiz ol, yaklaşma bunlara
848 Sevmediklerimden biri yalandır
Daha da kötüsü güç kullanandır
849 Hırslıysa tavrı, kendi çiğse
Aceleciyse ve açgözlüyse
850 Bundan başka işte yine öfkeli
İçkiciyse ya da uzunsa eli
851 Bu tür insanlar yaramaz bana
Deyiverdim şimdi açıkca sana
852 Sen bana yararlı olmak istiyorsan
Bu birkaç şeyi kendinden uzak tut, ey ünlü insan
853 Bana günden güne yakınlaşırsın
Sana verdiğim değeri artırırsın
-Ay-Toldı’nın hakana sorusu-
854 Ay-Toldı dedi: İşittim bunu
Bir sorum daha var, söyleyiver onu
855 Bu iyilik nasıl bir şeydir
İyinin tavrı, özü ne gibidir
-Hakanın Ay-Toldı’ya cevabı-
96
■ Kutadgu Bilig
856 Hakan dedi: İyi, yararlı olandır
Halka çok yararı dokunandır
857 Hep iyilik eder bütün halka
Yine yaptığını kakmaz başa
858 Kendi çıkarını gözetmez, insanlara yararlıdır
Karşılık beklemeden çalışır
-Ay-Toldı’nın hakana sorusu-
859 Ay-Toldı yine dedi: Anladım
Başka bir dileğimi daha sorayım
860 Bana doğrudan söz et, doğru nasıldır
İnsan onunla gününü nasıl aydınlatır
861 Hangisine derler doğruluk yolu
Nedir bu doğruluğun aslı
-Hakanın Ay-Toldı’ya cevabı-
862 Hakan bak doğru insanın kendi
Sözü, gönlü ve dili birdir dedi
863 Dışı içi gibi, içi dışı gibidir
Bu insan tam doğru kişidir
864 Gönlünü çıkarır avcuna koyar
Yanıldığını görüp utanmadan yürür
865 Kuta ermek için doğruluk gerekir
İnsanlık doğruluğun tam adıdır
866 Ender bulunan insan değil, insanlıktır
Az olan insan değil, doğruluktur
867 Şair buna benzetip söyledi bu sözü
Sana söyledi şimdi bak bu sözü
868 Yeryüzünde gezip dolaşan pek çok kişi var
Benim için en değerli olan, dürüst insandır
97
Yusuf Has Hacib ■
869 Kişi az değil kişilik azdır
Doğru kişileri akıl övmüştür
-Ay-Toldı’nın hakana sorusu-
870 Yine dedi Ay-Toldı, kutlu hakan
Bu sözün sırrını bana açıklasan
871 Bu iyi kişiler kötü olur mu
Kötünün biri de iyiye yönelir mi
-Hakanın Ay-Toldı’ya cevabı-
872 Hakan dedi: İyi iki türlüdür
Bunlardan biri doğrudan iyilik yolunu tutandır
873 Biri anadan doğma iyidir
Bak iyi olup doğru yolda yürür
874 Bir diğerinin iyiliği ödünçtür
Kötüye katılırsa kötülük yapar
875 Kötü de iki türlüdür yine
İkisi de aynı ayarda sanma
876 Doğuştan kötüdür bunlardan biri
Bu insan ölmeyince arınmaz kiri
877 Diğeri öykünerek kötü olur
Arkadaşı iyiyse iyi olur
878 Doğuştan iyiden hep iyilik gelir
Dünya halkı ondan faydalanır
879 Doğuştan kötünün yoktur ilacı
Dünyaya beladır, halka acı
880 Buna benzer bir Türkçe atasözü var
Dinle, anla ve bunu özüne al
881 İyilik ana sütüyle gelirse insana
O insan ölünceye kadar yolundan dönmez
98
■ Kutadgu Bilig
882 Yaradılıştan gelen davranış
Ölüm bozmadıkça bozulmazmış
883 Ana karnında oluşan yaradılış
Kara yer altında biter artık
884 Eğer iyinin arkadaşı kötü olursa
Kötü huylu olur o kötünün arkadaşı da
885 Kötü iyinin olursa arkadaşı
Bulur tüm iyiliklere ışığı
886 İyi ya da kötü yolda olmanın bir nedeni de
Arkadaşlık kurmalarıdır birbirleriyle
887 Beyi iyi olursa halk da düzgün olur
Tavrı iyi, davranışı olumlu olur
888 Beyler kendine yakın tutarsa iyileri
Kötüler iyiye döndürür işlerini
889 Kötüler yakın olursa beye
Uzanır elleri ilin dibine
890 Kötüler başıboş olursa bak iyiler yiter
İyiler üstün olursa kötüler gider
891 Eğer talih eseri bu beyler iyi olursa
Kuşkusuz iyi olur onların halkı da
892 Bu beyler kötü olmadıkça kötülerin
O ilde benzi kızarmaz sevinçten
893 Ne iyi töre kurdu beyler beyi
Kötünün cezası kamçı, zindandır yeri
894 Eğer iyi olursa halkın başındaki
İyi olur onun bütün işleri
895 Eğer beylerin kendi iyi olursa
Zenginleşir halkı ve düzelir dünya
-Ay-Toldı’nın hakana sorusu-
|