T. C. Konya su ve kanalizasyon idaresi

T.C.

KONYA SU ve KANALİZASYON İDARESİ

(KOSKİ) GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

KONYA ATIKSU ARITMA TESİSİNDE ARITILMIŞ ATIKSULARIN PİLOT ÖLÇEKTE GERİ KAZANIMI VE ALTERNATİF BİR SU KAYNAĞI OLARAK YEŞİL ALAN SULAMASINDA YENİDEN KULLANIMI PROJESİ



Dr. Murat KÜÇÜKHEMEK

Atıksu Arıtma Tesisleri Şube Müdürü

Mart 2010
Giriş

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yaşanan kuraklıklar ve artan su talebi nedeniyle, arıtılmış suların geri kazanımı ve yeniden kullanımı son yıllarda daha önemli hale gelmiştir. Arıtılmış suların geri kazanımı ve yeniden kullanımı, kentsel, bölgesel ve ulusal su kaynakları yönetiminin önemli bileşeni haline gelmektedir.

Artan su ihtiyacı ve yaşanan kuraklıklara bağlı olarak, Konya kapalı havzasında su tüketim değerleri, su beslenmesi miktarını aşar hale gelmiştir. Bu nedenle, Konya kenti yeraltı su seviyesinde de önemli düşüşler tespit edilmiştir. Bu nedenle, KOSKİ Genel Müdürlüğü tarafından 2007-2011 yılları için hazırlanan Stratejik Planda “200.000 m³/gün kapasiteli Konya Atıksu Arıtma Tesisinden elde edilen arıtılmış suyun tarımsal sulama veya rekreasyon amaçlı kullanılması” bir hedef olarak belirlenmiştir.

Tesiste elde edilen arıtılmış suların kentsel yeşil alan sulamasında veya kent içindeki drenaj amaçlı açılmış kanallara beslenerek rekreasyon ve tarımsal sulama amaçlı kullanılması olmak üzere 2 alternatif çalışma için 2008 yılında bir fizibilite çalışması yapılmıştır. Fizibilite çalışması ile, her iki alternatifin de uygulanabilir olduğu ancak arıtılmış suların kentsel yeşil alan sulamasında kullanımının ekonomik olarak daha uygun bir çözüm olduğu belirlenmiştir.

Bu nedenle,KOSKİ Genel Müdürlüğü tarafından Konya Atıksu Arıtma Tesisi çıkış sularının ilk kademede 1.059.500 m² kentsel yeşil alanda kullanımı amacıyla, ilgili yönetmeliklere uygun sulama suyunun elde edilebilmesi için daha ileri arıtım teknolojisi olan ileri filtrasyon ve dezenfeksiyon tesisi, depolar, pompa istasyonları ve mor şebekeden oluşan bir proje hazırlanmıştır.

1. 
   Özet
   

Projenin Süresi	12 ay
Projenin amaçları	Genel Amaçlar Arıtılmış atıksuların yeniden kullanılmasıyla; Konya Havzası ve Konya kenti için ilave bir su kaynağı sağlanarak bölgede yaşanan su kıtlığının önlenmesi ve yeşil alanların sürdürülebilirliğinin sağlanması yoluyla bölgenin çevre ve yaşam kalitesinin artırılmasına katkı sağlamaktır. Özel Amaçlar 1. Konya Atıksu Arıtma Tesisinde arıtılmış atıksuların pilot ölçekte kurulacak bir geri kazanım tesisinde daha ileri bir arıtmaya tabi tutularak kentsel yeşil alanlar için sürdürülebilir bir sulama suyu sağlanması. 2. Konya kentsel yeşil alan su ihtiyacının içme suyu şebekesinden ve kuyulardan karşılanması yerine, Konya Atıksu Arıtma Tesisi arıtılmış sularından karşılanarak temiz su kaynaklarının korunmasına katkıda bulunmak. 3. Geri kazanılmış atıksuların yeşil alanlara iletilmesi için mor şebeke hatlarının inşa edilmesi ve bu alanlarda elle sulama yönteminin terk edilerek modern sulama teknolojilerinin kullanılmasını sağlamak.
Ortak(lar)
Hedef grup(lar)^1/Müşteriler	1. Konya Büyükşehir Belediyesi 2. Karatay Belediyesi
Nihai Yararlanıcılar^2	Karatay ilçesi ve Konya kenti halkı
Beklenen Sonuçlar	1. Konya Atıksu Arıtma Tesisinde arıtılmış atıksuların kentsel yeşil alanlarda sulama suyu olarak kullanılabilmesi için pilot ölçekte bir geri kazanım tesisi kurmak. 2. Proje kapsamında sulanması planlanan yeşil alanların su ihtiyaçlarının içme suyu ve kuyular yerine geri kazanılmış atıksu ile karşılamak. 3. Geri kazanılmış atıksuların sulamada kullanılmasıyla temiz su kaynaklarını korumak. 4. Kentsel yeşil alan sulama suyu ana iletim hatları (mor şebeke) inşa etmek. 5. Mor şebeke hattının inşa edilmesiyle, sulama yapılması planlanan yeşil alanlarda elle sulama yerine modern sulama teknolojilerinin kullanılması.
Temel Faaliyetler	1. Proje Hazırlık Çalışmaları 2. Proje tanıtım ve görünürlük faaliyetleri 3. Uygulama Projesinin Hazırlanması 4. Yapım İhalesi Çalışmaları 5. Saha Uygulama Faaliyetleri 6. Kentsel yeşil alanların sulanması 7. İzleme, değerlendirme ve raporlama çalışmaları 8. İç ve dış denetimler

2. 
   Amaçlar
   

(Projenin katkıda bulunmayı amaçladığı genel hedefleri ve başarmayı amaçladığı özel hedefleri)

Ülkemiz kişi başına düşen yıllık kullanılabilir 1500 m³ civarındaki su miktarı ile su stresi altındaki ülkeler arasında yer almaktadır (Esenyel, 2001). 1995-2002 döneminde yüzey ve yeraltı suyu kaynaklarından çekilen su miktarında % 32.9’luk bir artış olduğu gerçeğinden yola çıkarak, yarı kurak iklim kuşağında yer alan ülkemiz, su zengini olmayan, bilakis dünya ortalamasının altında su sıkıntısı bulunan ülkeler arasında yer almaktadır (Türkiye Çevre Durum Raporu, 2007).

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşanan kuraklıklar nedeniyle, özellikle sulamada kaliteli suların kullanılması yerine alternatif kaynakların kullanılması son derece önemli hale gelmiştir. Alternatif su kaynaklarının başında arıtılmış sular gelmektedir (Aşık ve ark., 1997). Suya olan talebin artması nedeniyle, arıtılmış atıksularla sulama, bazı ülkelerin su kaynaklarının planlanması ve geliştirilmesinde önemli bir bileşen durumundadır (Atış ve Saraçoğlu, 1999).

Arıtılmış atıksuların yeniden kullanımı, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı’nın 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (2007–2013), Çevrenin Korunması ve Kentsel Altyapının Geliştirilmesi başlığında 469 nolu maddede; “Yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının kirlenmeden korunması sağlanacak ve atıksuların arıtıldıktan sonra tarım ve sanayide kullanılması teşvik edilecektir.” şeklinde yer almaktadır (www.dpt.gov.tr).

Konya Kapalı Havzası kurak bir iklim kuşağı içerisindedir. Artan su ihtiyacı ve yaşanan kuraklıklara bağlı olarak, Konya havzasında su tüketimi, su beslenmesi miktarını aşar hale gelmiştir. Konya kentinde de artan içme ve sulama suyu ihtiyacı nedeniyle yer altı suyundan fazla çekim yapılması su seviyelerinde önemli düşmelere neden olduğu için, ilave su kaynağı arayışları son yıllarda daha fazla gündeme gelmektedir.

KOSKİ Genel Müdürlüğü’nce hazırlanan 2007–2011 yıllarına ait Stratejik Planda, Konya Atıksu Arıtma Tesisinde arıtılan atıksuların rekreasyon amaçlı kullanımı hedeflenmiştir.

Konya kentsel yeşil alanların sulama suyu ihtiyaçlarının, birincil su kaynakları olan yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarından karşılanması yerine arıtılmış atıksulardan karşılanması, kentin temiz su kaynaklarının korunmasını veya bu suların daha kaliteli su ihtiyacı olan yerlere tahsis edilmesini sağlayacaktır. Projenin uygulanması ve kentte yaygınlaştırılması ile, su kıtlığı yaşanan Konya Kapalı Havzası ve Konya kenti için ilave ve sürdürülebilir bir su kaynağı sağlanması hedeflenmektedir.

Bu hedefin gerçekleşmesinin ilk etabı olacak bu proje ile, Konya Atıksu Tesisinde arıtılmış atıksuların günlük 2900 m³’ü, proje kapsamında kurulacak bir geri kazanım tesisinde daha ileri derecede arıtılacak ve planlanan 1.059.500 m² kentsel yeşil alanın sulamasında kullanılacaktır. Böylece Konya kenti için önemli bir çevre koruma ve kentsel altyapının geliştirilmesi projesi hayata geçirilmiş olacaktır.

Projenin uygulanması ile, kentsel yeşil alan üretiminin önündeki en büyük engellerden birisi olan sulama suyu temini sorununun çözümüne katkıda bulunularak yaşanabilir çevre ve rekreasyon alanlarının artmasına önemli bir katkı sağlanması hedeflenmektedir.

Projenin uygulanması ile, Konya kentindeki toplam yeşil alan miktarının % 6,4’ü, Karatay İlçesi’ndeki toplam yeşil alan miktarının ise % 17’sinin sulama suyu ihtiyacı, içme suyu şebekesi ve kuyular yerine geri kazanılmış atıksudan karşılanacaktır. Böylece, her yıl 7 aylık sulama sezonunda 527.800 m³ temiz su korunmuş veya tasarruf edilmiş olacaktır.

Projenin uygulanmasıyla, geri kazanılmış atıksular mor şebeke adı verilen bağımsız iletim hatlarıyla yeşil alanlara ulaştırılacaktır. Sulanacak yeşil alanların 355.500 m²’lik kısmında, mevcut durumdaki elle sulama yöntemi terk edilerek modern sulama yöntemi olan damla sulama teknolojisine geçilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, yeşil alanlardaki mevcut içme suyu şebeke bağlantıları kaldırılarak bu bağlantılardan dolayı yaşanan arızaların, su kayıplarının ve basınç problemlerinin ortadan kaldırılması hedeflenmektedir.

Projenin uygulanması ile eş zamanlı başlayacak eğitim ve tanıtım faaliyetleri sayesinde Konya kentinde ve ülkemizde “suyun yeniden kullanımı” konusunda farkındalık ve bilincin artmasına katkıda bulunulması amaçlanmaktadır.

1. 
   
   

2. 
   Gerekçelendirme
   

1.3.1 Projenin, Programın hedefleri ve öncelikleri ile ilgisi

Su, bütün canlılar için en önemli doğal kaynaklardan biridir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı, ekonomik kalkınma, enerji üretimi ve ulusal güvenlik gibi suyun gerekli olduğu bir çok alan vardır.

Bir ülkenin bir yılda kullanmak üzere çektiği toplam tatlı su miktarının o ülkede o yıl yenilenen tatlı su miktarına oranı olan “su stresi indeksi” değeri, Türkiye için % 20’ye yakındır. Bu sonuç, kalkınmayı engelleyebilecek su sıkıntısının olduğunu, bu sorunu giderici yatırımların yapılması gerektiğine işaret etmektedir (D. Bixioa, C. Thoeyea, 2006). Ülkemizde bölgesel su problemleri de yaşanmaktadır. Bazı bölgelerde yeterli su varken bazı bölgelerde su kıtlığı yaşanmaktadır.

Suya olan talebin artması nedeniyle, arıtılmış suların geri kazanılarak sulamada kullanılması, su kıtlığı yaşanan yerlerde su kaynaklarının planlanması ve geliştirilmesinde önemli bir bileşen durumundadır. Bu yüzden dünyadaki birçok ülkenin evsel atıksuların yeniden kullanımı konusuna gösterdiği önem her geçen gün artmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinde son on yıllık süreçte atıksuların tekrar kullanımına yönelik 200’den fazla proje göze çarpmaktadır. Atıksuların Avrupa ülkelerinde yeniden kullanım potansiyelleri için oluşturulan modele göre, 2025 yılı projeksiyonunda 31 ülke arasında Türkiye 4. sırada yer almaktadır (Üstün, 2007).

Su kıtlığı çözümleri veya su temini alternatifleri arasında “atıksuların geri kazanımı ve yeniden kullanımı” ülkemizde son yıllarda atıksu arıtma tesislerinin artmasıyla daha fazla gündeme gelmeye başlamıştır.

Atıksuların arıtıldıktan sonra yeniden kullanımı, Başbakanlık Devlet Planlama Müsteşarlığı’nın 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (2007–2013) “Çevrenin Korunması ve Kentsel Altyapının Geliştirilmesi başlığı altında 469 nolu maddede “Yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının kirlenmeden korunması sağlanacak ve atıksuların arıtıldıktan sonra tarım ve sanayide kullanılması teşvik edilecektir.” olarak yer almaktadır (www.dpt.gov.tr).

Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (Resmi Gazete, 2004) madde 28’de “Sulama suyunun kıt olduğu ve ekonomik değer taşıdığı yörelerde, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğinde verilen sulama suyu kalite kriterlerini sağlayacak derecede arıtılmış atıksuların, sulama suyu olarak kullanılması teşvik edilir.” olarak yer almaktadır. Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği (Resmi Gazete, 2010) Ek 7’de ise “Arıtılmış atıksuların sulamada kullanılması büyük bir potansiyele sahiptir.” ibaresi yer almaktadır.

Görüldüğü gibi ülkemizde DPT kalkınma planlarında ve ilgili mevzuatta, arıtılmış atıksuların özellikle sulama suyu olarak yeniden kullanımı teşvik edilmekte ve bu uygulama çevre koruma ve kentsel altyapının geliştirilmesi kapsamında değerlendirilmektedir.

Ülkemizde olduğu gibi Konya kentinde de su ihtiyaçları ile içme suyu kaynakları arasındaki açık özellikle yaşanan kuraklıklar nedeniyle giderek büyümektedir. Artan içme, kullanma ve sulama suyu ihtiyacı nedeniyle, yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarından yapılan çekim her geçen yıl artmaktadır. Alınan tasarruf önlemlerine rağmen, yeraltı su seviyesindeki düşmeler devam etmektedir. Örneğin, 2009 yılı için tespit edilen yeraltı su seviyesi düşme miktarı 49,5 cm’dir (Konya Merkez Yeraltı Suyu Araştırma Raporu, 2009).

Konya kentinde yaşanan su kıtlığına sorununa çözüm olabilecek konular arasında “suyun yeniden kullanımı” da yer almaktadır. KOSKİ Genel Müdürlüğü tarafından 2007–2011 yılları için hazırlanan Stratejik Planın 1.7. nolu hedefi “Atıksu Arıtma Tesislerinden elde edilen suyun tarımsal sulama suyu veya rekreasyon amaçlı kullanılması” olarak belirlenmiştir (www.koski.gov.tr).

Bu stratejik hedef kapsamında, Ek KOSKİ-10’da sunulmuş olan “Konya Atıksu Arıtma Tesisi Arıtılmış Sularının Yeniden Kullanımına Dair Fizibilite Raporları ve Avan Projeleri” çalışması 2008’de tamamlanmıştır. Fizibilite raporuna göre; Konya Atıksu Arıtma Tesisi çıkış sularının yeşil alan sulamasında kullanılması için gerekli geri kazanım tesisi, depolar, terfi merkezleri ve iletim hatları maliyetleri hazırlanmıştır. 10 yıllık işletme periyodu için net bugünkü değer (NBD) analizleri yapılmış ve projenin devreye alınması ile elde edilecek gelirlerin de analizi yapılarak projenin uygun çözüm ve uygulanabilir olduğu belirlenmiştir.

1.3.2. Kapsanan bölgede belirlenen ihtiyaç ve sorunların tanımlanması

Konya kenti içme ve kullanma suyu ihtiyacı yüzeysel su kaynağı olarak Altınapa Barajı’ndan, yeraltı su kaynağı olarak ise kentteki 242 adet içme suyu kuyusundan karşılanmaktadır. Konya kenti içme ve kullanma suyu ihtiyacı için yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarından 2009 yılında toplam 68.257.352 m³ su üretimi yapılmış, bunun % 32’si Altınapa Barajı’ndan, % 68’i ise kuyulardan sağlanmıştır (KOSKİ Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu, 2009).

Konya kenti kurak bir iklim kuşağı içinde yer aldığı için, aldığı yağışın miktarı yetersiz kalmaktadır. Bu durum, yeterli yeşil alan ve bitkisel üretim için bitki su gereksiniminin önemli bir bölümünün sulama ile karşılanmasını gerektirmektedir.

Konya kentinde, büyükşehir ve 4 merkez ilçe belediyeleri tarafından yaklaşık 16,6 milyon m² yeşil alanda (çim, çalı ve ağaç alanlar) sulama yapılmaktadır. Bu alanların sulama suyu ihtiyacı yaklaşık 9,8 milyon m³/yıl olarak hesaplanmaktadır. Konya kentinde içme-kullanma suyu ve yeşil alanlarda kullanılan sulama suyu temini KOSKİ Genel Müdürlüğü tarafından içme suyu şebekesinden ya da kuyular vasıtasıyla yer altı suyundan karşılanmaktadır. Konya kentinde, kentsel yeşil alanların sulamasında içme suyu şebekesinden kullanılan içme suyu miktarı miktarı, 2009 yılı için 1.953.013 m³’tür (KOSKİ Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu, 2009). Buna göre, 2009 yılında kentsel yeşil alan sulaması için şehir şebekesinden kullanılan içme suyu miktarı, kentsel yeşil alanların toplam su ihtiyacının % 20’sine karşılık gelmektedir. Geriye kalan % 80’lik yeşil alan sulama suyu ihtiyacı ise 37 adet su kuyusundan karşılanmaktadır.

Projenin uygulanacağı Konya kenti Karatay Merkez İlçesi’nde sulama yapılan çim, çalı ve ağaçlandırılan alanlardan oluşan yeşil alan miktarı yaklaşık 6,2 milyon m²’dir. Bu yeşil alanların yaklaşık 3,6 milyon m³/yıl su ihtiyacı, içme suyu şebekesinden ve 17 adet aktif kuyudan sağlanmaktadır. Bu kuyuların 10 adedi Büyükşehir Belediyesi, 7 adedi ise Karatay Belediyesi tarafından işletilmektedir.

Proje kapsamında sulanacak 1.059.500 m² kentsel yeşil alanın sulama suyu ihtiyacı yıllık 527.800 m³ olarak hesaplanmıştır. Bu alanın 670.000 m²’sinde bulunan 19.000 adet ağacın su ihtiyacı 1 adet kuyudan karşılanmaktadır. 335.700 m^2’sinde, sulama suyu ihtiyacı içme suyu şebekesinden veya kuyudan temin edilemediği için 6 adet su arazözü vasıtasıyla şehrin içme suyu şebekesine bağlı yangın hidrantlarından çekilerek karşılanmaktadır ve sulamalar elle yapılmaktadır. Bu durum, proje bölgesindeki yeşil alan sulamasında damla sulama gibi modern sulama teknolojilerinin kullanılamamasına ve sulama birim maliyetlerinin yüksek olmasına neden olmaktadır. 34.000 m²’sinde sulama suyu ihtiyacı içme suyu şebekesinden karşılanmaktadır. 19.800 m²’lik bir alanda ise sulama suyu temini yapılamadığı için Büyükşehir Belediyesi’nce planlanan 1200 adet ağaç dikimi henüz gerçekleştirilememiştir.

Dünya Doğayı Koruma Vakfı’nın 2003 yılındaki “Agricultural Water Use And River Basin Conservation” isimli çalışmasına göre; Konya Kapalı Havzası’nda önümüzdeki 20 yıl içinde ciddi su sıkıntısı yaşanacağı öngörülmektedir (www.wwf.org.tr).

Konya Kapalı Havzası’nın almış olduğu ortalama yağış miktarı 378 mm, Türkiye ortalaması olan 643 mm’nin çok altındadır. Artan su ihtiyacı ve yaşanan kuraklıklara bağlı olarak, Konya havzasında su tüketimi, su beslenmesi miktarını aşar hale gelmiştir. Buna bağlı olarak, 1980 yılından 2009’a kadar yeraltı su seviyesinde ortalama 27 metre düşüş tespit edilmiştir.

Kuraklığın etkili olduğu 2004–2007 yıllarında yıllarda yeraltı su seviyesindeki düşme miktarları daha da artmış ve bazı kuyular için bu değer yıllık 3 m’ye yaklaşmıştır. 2009 yılında, bir önceki yıla göre yağış miktarı fazla olmasına rağmen yeraltı su seviyesinde düşme devam etmiş ve ortalama 49,5 cm düşme miktarı tespit edilmiştir (Konya Merkez Yeraltı Suyu Araştırma Raporu, 2009).

Son yıllarda yaşanan kuraklık nedeniyle, Konya kentinin yüzeysel su kaynağı konumunda olan Altınapa Baraj Gölü’nden kentin su ihtiyacının % 30’unun karşılanması gerekirken, 1995 yılından bugüne kadar ancak % 17’si karşılanabilmiştir (www.koski.gov.tr).

Kuyulardaki seviyenin düşmesi ile sulama için kullanılan kuyu pompaları her yıl suyu daha derinden çekmektedirler. Bu nedenle yıllık işletme maliyetleri de giderek ciddi ölçüde yükselmektedir. Yeraltı su seviyesindeki düşmelere bağlı olarak, içme suyu kalitesinde bozulmalar meydana gelmektedir. Yeraltı suyundaki yüksek tuzluluk değerinden dolayı bazı kuyular terk edilerek, başka bölgelerde yeni kuyular açma zorunluluğu doğmuştur. Konya kentinde yeşil alanların sulamasında kullanılan kuyularda su kalitesi problemi yaşanmaktadır. Proje bölgesi olan Karatay İlçesi’nde yer alan 17 kuyunun 3’ünde iletkenlik değerinin (EC), sınır değerin üzerinde olduğu tespit edilmiştir.

2. 
   Faaliyetlerin ayrıntılı açıklaması
   

En fazla 9 sayfa. Sonuçlara ulaşmak amacıyla gerçekleştirilecek her bir faaliyetin adını ve detaylı açıklamasını, faaliyet seçimlerini göstererek ve eğer varsa, her bir ortağın (ya da iştirakçilerin veya taşeronların) faaliyetlerdeki rolünü belirtiniz. Bu bağlamda, faaliyetlerin ayrıntılı açıklaması proje planını tekrarlamamalıdır.(Bkz. bölüm 1.9)

1.4.1. Saha Uygulama Faaliyetleri

1.4.1.1. Arıtılmış atıksu alma deposu yapımı

Konya Atıksu Arıtma Tesisinde arıtılan atıksular, yeniden kullanımı için çıkış kanalına 996.88 m kotunda tesis edilmiş olan 4 adet 800 mm çaplı çelik borular vasıtasıyla, arıtılmış sular çıkış kanalından ayrılabilmektedir.

Proje kapsamında arıtılmış atıksuyun geri kazanım sistemine basılabilmesi için çelik boruların sonuna 100 m³ kapasiteli betonarme bir depo inşa edilecektir.

Çelik borulardan ikisine monte edilecek DN 800’lük aktüatörlü vanalar vasıtasıyla, proje için kullanılacak arıtılmış sular 100 m³’lük betonarme bir depoya alınacak ve dalgıç tip pompayla 1001.70 m zemin kotuna kurulacak geri kazanım sistemine beslenecektir.

Betonarme deponun yapımı yüklenici firma tarafından proje ekibinin kontrolörlüğünde gerçekleştirilecektir. Deponun yapımına, projenin 4. ayında başlanacak ve 1 ayda bitirilecektir.

1.4.1.2. Geri kazanım tesisi binası yapımı

Proje kapsamında kurulacak filtrasyon ve dezenfeksiyon sistemi ile, pompalar, panolar ve diğer ekipman ve malzemelerin dış ortam şartlarından korunması amacıyla, arıtılmış atıksu deposundan yaklaşık 10 metre uzaklıkta geri kazanım binası inşa edilecektir.

Toplam 478.27 m² kapalı alana sahip binada, işletmede kullanılmak üzere 1 adet teknisyen odası olacaktır. Binanın inşaatı yüklenici firma tarafından yapılacaktır, proje ekibi de kontrolörlük yapacaktır. Geri kazanım tesisi binasının yapımına projenin 4. ayında başlanacak ve 2 ayda bitirilecektir.

1.4.1.3. Geri kazanım tesisi kurulması

Atıksu geri kazanımı için seçilecek teknoloji tipini etkileyen faktörler; atıksuyun nerede geri kullanılacağı, atıksu karakteristikleri, geri kazanılacak atıksuyun kalitesi, ağır metallerin miktarı, prosesin esnekliği, işletme, enerji ve personel ihtiyacıdır.

Arıtılmış atıksuların geri kazanımı ve yeniden kullanımı ile ilgili teknik esaslar, 20 Mart 2010 tarih ve 27517 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği’nde yer almaktadır.

Tebliğin 13. maddesinin c fıkrasında, “Atıksuların sulama amaçlı olarak geri kazanılmasının planlandığı durumlarda, UV sistemleri kullanılır. UV dezenfeksiyonuna etki eden en önemli husus, atıksu içerisindeki askıda katı madde konsantrasyonudur. UV, organizmaların temel yapısını bozduğu için patojen mikroorganizmaların zarar vermesini önler.” denmektedir. Yine tebliğin Ek 7 bölümünde, “Park, bahçe gibi kentsel alanların sulanmasında, insanların bitkilere ve sulama suyuna teması olabileceği için iyi kalitede sulama suyu gerekmektedir.”

Konya Atıksu Arıtma Tesisinde ileri biyolojik arıtma (azot gideren aktif çamur sistemi) ve UV dezenfeksiyon sistemi uygulanmaktadır. Yapılan arıtılmış atıksu analizlerinde, daha fazla askıda katı madde ve fekal koliform gideriminin gerektiği anlaşılmıştır. Bu nedenle, proje kapsamında ileri filtrasyon ve dezenfeksiyon ünitesinden oluşan bir geri kazanım tesisi kurulacaktır.

Konya Atıksu Arıtma Tesisi çıkış kanalına yakın bir alanda kurulacak olan geri kazanım tesisiyle, Konya Atıksu Arıtma Tesisi’nde arıtılan atıksuların günlük 2900 m³’ü ileri arıtıma tabi tutularak mevzuatta belirtilen kalite kriterlerine uygun sulama suyu üretilmiş olacaktır.

Kurulması planlanan arıtılmış atıksu geri kazanım tesisi, çok katmanlı kum filtrasyonu ve otomatik klor dezenfeksiyon sistemi olmak üzere 2 ana sistemden oluşacaktır.

1.4.1.3.1. Çok katmanlı basınçlı kum filtrasyon sistemi

Askıda katı madde, sulama sistemini tıkadığı için önemlidir. Klasik atıksu arıtma tesisi çıkışında AKM konsantrasyonu, 5-25 mg/L aralığında değişmektedir. Üçüncül arıtma uygulandığında, 10 mg/L’nin de altına düşmektedir.

Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği Tablo E7.1’de kentsel yeşil alanların sulanmasında kullanılacak arıtılmış atıksuların arıtma tipinin kum filtreleri, mikrofiltrasyon, ultrafiltrasyon veya membran filtreler olabileceği belirtilmiştir.

Literatüre göre, arıtılmış atıksu içindeki askıda katı maddelerin giderilmesi sulama suyu kalitesi için yeterli ise, ilk yatırım ve işletme maliyeti düşük olan basınçlı kum filtrelerinin kullanılması yeterlidir. Şayet suyun askıda katı maddeleri haricinde giderilmesi gereken tuzluluk ve ağır metal gibi sulamada kullanımı engelleyici özellikler varsa mikrofiltrasyon, ultrafiltrasyon veya membran filtreler gibi ilk yatırım ve işletme maliyeti oldukça yüksek sistemler gerekmektedir.

Arıtılmış suların sulamaya uygunluğunu belirleyen önemli kalite parametreleri olan iletkenlik, tuzluluk, sodyum absorbsiyon oranı, bor ve diğer ağır metal ve toksik madde konsantrasyonları açısından Konya Atıksu Arıtma Tesisi çıkış sularının uygun olduğu analiz sonuçları ile tespit edilmiştir (Ek KOSKİ-18).

Konya Atıksu Arıtma Tesisi arıtılmış atıksu askıda katı madde (AKM) tasarım değeri 20 mg/L’dir. Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği Tablo E7.1’e göre yeşil alan sulaması için gereken 5 mg/L’ye değerinin sağlanması için proje kapsamında geri kazanım tesisi bünyesinde çok katmanlı basınçlı kum filtrasyon ünitesi kurulacaktır.

Çok katmanlı basınçlı kum filtrasyon sisteminin temin ve montajı yüklenici firma tarafından Proje ekibinin kontrolörlüğünde gerçekleştirilecektir.

Proje kapsamında tesis edilecek çok katmanlı basınçlı kum filtrasyon sistemi; tank, medya, vanalar ve yıkama blower’inden oluşmaktadır. Medya, antrasit, kum ve çakıl katmanlarından oluşmaktadır. 1–2 bar basınç altında çalışan bu filtreler ters yıkama özelliğine sahiptir.

Tesiste 2 adet Q=110m³/h kapasiteli otomatik çok katmanlı basınçlı kum filtrasyonu ve 1 adet yıkama bloweri kullanılacaktır. Bu sayede, arıtılmış atıksular daha ileri filtrasyona tabi tutulacaktır. Atıksu içinde bulunan askıda katı maddeler 5 mg/L ‘ye kadar giderilerek sulamada kullanılacak damla sulama ve yağmurlama sistemlerinin tıkanması önlenmiş olacaktır. Çok katmanlı basınçlı kum filtrasyon sistemi yapımına projenin 4. ayında başlanacak ve 3 ayda bitirilecektir.