T. C. Lahey büYÜkelçİLİĞİ Tİcaret müŞAVİRLİĞİ hollanda’nin genel ekonomik durumu ve tüRKİye ile ekonomik-ticari

4.8. Ekonomiyi Etkileyen İç ve Dış Olaylar

ABD kaynaklı finansal krizin etkileri Hollanda’da 2008 yılı ikinci yarısından itibaren belirgin şekilde hissedilmeye başlanmıştır. Hollanda ekonomisi 2008 yılı ikinci çeyreğinden itibaren her çeyrekte bir önceki çeyreğe göre giderek artan oranlarda küçülmüş ve resesyona girmiştir. Öte yandan, ABN AMRO ile Fortis Nederland bankalarının satın alınması, ING Bank, SNS Reaal, LeasePlan ve Ageon firmalarına verilen sermaye, kredi ve garanti destekleri kamu borçlarının olaganüstü artmasına yol açmıştır. Ayrıca, reel sektöre ve istihdama yönelik ekonomik destek paketi önlemleri 2008 yılında rekor düzeyde bir bütçe açığını beraberinde getirmiştir.

Hollanda ekonomisi Avrupa’nın en güçlü ekonomilerinden birisi olmakla birlikte dünya ticaretindeki dalgalanmalara karşı en duyarlı ekonomilerden de biridir. Küresel kriz Hollanda’yı, finansal sektörü desteklemeye dönük kararlı bir hükümet müdahalesi ve zamanlıca alınan mali destek tedbirlerine rağmen, ağır bir durgunluğa sürüklemiştir. Hükümet finansal kriz nedeniyle hem likidite önlemleri almış hem de finans sektörünün büyük bir kısmını millileştirmiştir. Bu hükümet müdahalesinin maliyeti, toplam rakamın yarısı kısa sürede geri ödenmesine rağmen, GSMH’nın % 14’üne tekabül etmektedir.

Hollanda ekonomisi 2009 yılında, barış zamanlarında şimdiye kadar kaydedilen en yüksek düşüş olan % 4 oranında bir daralma yaşamıştır. Bu daralma 2009 yılının ilk yarısındaki oldukça olumsuz ekonomik gelişmelerin, önceki yıldan devam eden olumsuzluklarla birleşmesinden kaynaklanmıştır. 2008 yılında başlamış olan resesyon 2009 yılının ilk yarısında da devam etmiştir. 2009 yılının ilk iki çeyreğinde ekonomi, % 2,3 ve % 1,1 oranlarında küçülmüştür. İhracat talep düşüşü nedeniyle yavaşlamış, işletmeler ve hane halkları tüketim ve sermaye harcamalarını önemli ölçüde kısıtlamışlardır. Yılın ikinci yarısında ise ekonomik iklimin düzelmeye başlamasıyla hafif bir iyileşme göstermeye başlamıştır. Hollanda’nın dış ticareti de 2008 yılının son çeyreğinden başlayarak üç çeyrekte kümülatif olarak yaşamış olduğu % 15’lik düşüşün ardından toparlanmaya başlamıştır.

İhracata ilaveten, yurt içi harcamalar da Hollanda ekonomisini önemli ölçüde etkilemiştir. Özel tüketim harcamaları 2009 yılında % 2,4 oranında azalmıştır. Tüketiciler kötüleşen ekonomik koşullar ve refah kaybı nedeniyle dayanıklı tüketim mallarına yönelik harcamalarını kısmışlardır.Bu da ekonominin yılın ilk yarısındaki keskin düşüşüne katkıda bulunmuştur. Yılın ikinci yarısında tüketim harcamaları düşmeye devam etmiş, fakat bu çok daha ılımlı bir hızda olmuştur. Yatırımlar da 2009 yılında % 12.7 oranında azalmıştır. İş yatırımları, sanayideki kapasite kullanım oranlarının ve kurum karlarının hızlı bir şekilde düşmesi sonucunda yavaşlamıştır. Emlak piyasasındaki durgunluk nedeniyle bu alandaki yatırımlar da canlılığını kaybetmiştir. Buna karşın kamu sektörü yatırımları artmaya devam etmiştir. Hükümetin yapmış olduğu harcamalar GSMH’ya olumlu etkide bulunmuştur.
Küresel talep daralması nedeniyle en büyük zarar gören sektörler olan ticaret ve imalat sektörleri yılın sonlarına doğru yaşanan canlanmadan da en büyük payı almışlardır. Bahar aylarında imalat çıktısı, önceki yıla oranla % 14 civarında daralmıştır. Bu daralma üretici güven endeksinin hızla düşmesiyle paralellik göstermiştir. İş dünyasında stoklar artmış, siparişler düşmüş ve böylece üretim projeksiyonları aşağı yönde revize edilmiştir. Ancak Ağustos ayından itibaren sanayi güveni ve çıktıları aşamalı olarak düzelmeye başlamıştır. Hollanda ekonomisinin diğer sektörlerindeki gelişmeler daha az dalgalı olmuştur. Çok zor bir yıl geçirmiş olan inşaat sektöründe yaratılan katma değer hacim açısından % 8.8 oranında düşmüştür. Ekonomik kriz emlak piyasasını da olumsuz etkilemiş, piyasadaki hareketlilik hızlı bir şekilde durgunluğa gitmiştir. Ev satışlarında % 30’un üzerinde azalma olmuştur. Ev fiyatları ortalama olarak 2009 yılında % 5 civarında düşmüştür. 2009 yılı sonunda fiyatlar 2006 yılı fiyatlarına geri dönmüştür.
Kredi işlemleri de, ekonomik krizin etkisiyle daralan kredi talebinin etkisiyle 2009 yılında yavaşlamıştır. İşletmeler, yatırım, stok artırımı, işletme sermayesi ve diğer ödemeler için kredi talep etmemiş, aynı zamanda bankalar da borç verme koşullarını zorlaştırmıştır. Ekonomik krizin ağırlığına oranla işsizlik oranlarında 2009 yılında yaşanan artış ılımlı olmuştur. İşsizlik oranı 2009 yılının ilk aylarında artmaya başlamış ve yıl sonunda, bir önceki yılın % 1.4 oranında üzerinde olan % 4.1’e ulaşmıştır. Hollanda işsizlik oranları, uluslararası standartlar açısından hala göreceli olarak düşük düzeyde seyretmektedir.
Küresel ekonomik durgunluğun etkisiyle, enerji ve gıda fiyatlarındaki düşüş nedeniyle enflasyon oranı keskin bir şekilde düşmeye başlamıştır. Enflasyon oranı 1989 yılından beri en düşük seviyesine inmiş ve 2009 yılında, % 1,2’lik bir düşüşle % 1 civarında gerçekleşmiştir. Yine krizin etkisiyle hükümet bütçesi 2008 yılındaki % 0.3’lük fazladan, 2009 yılında % 4.9’luk bir açığa maruz kalmıştır. Bir yıl içinde gerçekleşen bu büyüklükteki bir değişiklik geçmiş yıllara bakıldığında çok istisnai bir durum olarak tezahür etmiştir. Kamu harcamalarının GSMH’ya oranı 2008 yılındaki % 46.3’ten, 2009 yılındaki % 50.5’e yükselmiştir. Bu, kısmen hükümetin ekonomik teşvik paketinin bir sonucu olarak yapmış olduğu ilave ödemelerden kaynaklanmıştır. Bu paket krize karşı önlemler çerçevesinde 2009 ve 2010 yıllarında 5,6 milyar Euroluk ek bir harcama imkanı getirmiş, ancak hükümet 2009 yılında 2,0 milyar Euroluk bir kullanım gerçekleştirmiştir. Bu rakam, belediye ve eyaletler için ayrılmış olan 500 milyon euroluk teşvik paketini kapsamamaktadır. Bu ve diğer bazı ödemeler kamu harcamalarını GSMH’nın % 1’i oranında artırmıştır. Bunun dışında kalan ve GSMH’nın % 3’ü oranındaki kamu harcama artışı Hollanda bütçeleme sisteminden kaynaklanmıştır.
2009 yılında kamu borç oranı GSMH’nın % 61,8’ine yükselmiştir. Bu hem yükselen bütçe açıklarından ve hem de daralan GSMH’dan kaynaklanmıştır.
GSMH, 2007 yılında % 3,6, 2008 yılında % 2 oranındaki büyümenin ardından 2009 yılında % 4 oranında daralmıştır. 2009 yılında GSMH 795 milyar ABD $ olarak gerçekleşmiştir.

Büyümeye en büyük katkıyı ihracat sağlamaktadır. İhracat/GSMH oranı, 2005 yılında 0,55 iken 2008 yılında 0,61’e yükselmiş, 2009 yılında ise 0,54 olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılından itibaren GSMH’nın üzerinde gerçekleşen dış ticaret hacmi, 2008 yılında 1.029 milyar ABD $’na ulaşmış, 2009 yılında ise 817 milyar dolara gerilemiştir. Reeksporta dayalı dış ticaret yapısının sonucu olarak ihracat ithalatın üzerinde gerçekleşmekte ve böylece Hollanda devamlı dış ticaret fazlası vermektedir. Cari işlemler dengesinin de dış ticaret dengesine paralel şekilde fazla verdiği görülmektedir.

Enflasyon, gıda, petrol ve diğer hammadde fiyatlarındaki artışların sonucunda 2008 yılında % 2,5 oranına yükselmiş, 2009 yılında ise % 1,2 oranına gerilemiştir.