T. C. Sakarya üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 0,65 Mb.
|
                                    
      
T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ AZERBAYCAN VE TÜRK VERGİ SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI GENEL ANALİZİ YÜKSEK LİSANS TEZ PROJESİ Selçuk GÜLTEN Enstitü Bilim Dal ı: Maliye Tezsiz Yüksek Lisans Proje Danışmanı : Doç. Dr. Fatih SAVAŞAN HAZİRAN - 2012 T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ AZERBAYCAN VE TÜRK VERGİ SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI GENEL ANALİZİ YÜKSEK LİSANS PROJESİ Selçuk GÜLTEN Enstitü Bilim Dalı : Maliye Tezsiz Yüksek Lisans Bu proje 30/06/2012 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından oybirliği/oyçokluğu ile kabul edilmiştir. Jüri Başkanı Jüri Üyesi Jüri Üyesi Kabul Kabul Kabul Red Red Red Düzeltme Düzeltme Düzeltme BEYAN Bu tez projesinin yazılması esnasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitede başka bir tez veya tez projesi çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. Selçuk GÜLTEN 15.06.2012
BÖLÜM 2: AZERBAYCAN GELİR VERGİSİ KARŞILAŞTIRMASI 027 2.1. Azerbaycan Gelir Vergisi Siteminin Genel Esasları 027 2.2. Azerbaycan Gelir Vergisinde Mükellefiyet 029 2.3. Azerbaycan Gelir Vergisinde Konu 032 2.4. Azerbaycan Gelir Vergisinde Vergi Tarifesi 034 2.5. Azerbaycan Vergi Sisteminde İstisna, İndirim ve Muafiyetler 036
3.2.Menfaat Vergisi Vergi Ödeyicileri 041 3.3. Menfaat Vergisi Konusu ve Oranı 043 3.4. Menfaat Vergisinde İndirim, İstisna ve Muafiyetler 045 3.5. Amortisman Uygulaması 048 3.6. Leasing Uygulamaları 051 3.7. Azerbaycan Vergi Gelirleri İçerisinde Kurumlar Vergisinin Yeri 052
4.2. İlave Değer Vergisi’nde Mükellefiyet 057 4.3. EDV ’ye Tabi İşlemler 058 4.4. EDV ’den İstisna Olan İşlemler 060 4.5. EDV ’nin Oranı 063 4.6. Elektronik Vergi Hesap Faturası 064 BÖLÜM 5: AZERBAYCAN AKSİZ VERGİSİ 066 5.1. Aksiz Vergisi’nin Genel Esasları 066 5.2. Aksiz Vergisi Oranları 068 5.3. Aksiz Vergisi Hesaplanması ve Beyanı 070 5.4. Aksiz Vergisi İstisnaları 071 BÖLÜM 6: AZERBAYCAN EMLAK VERGİSİ 072 6.1. Emlak Vergisi’nin Genel Esasları 072 6.2. Emlak Vergisi İstisna ve Muafiyetleri 074 6.3. Emlak Vergisi Vergi Oranları 075 6.4. Gerçek Kişilerde Emlak Vergisinin Hesaplanması 076 6.5. Hukuki Şahıslarda Emlak Vergisinin Hesaplanması 077
7.2. Toprak Vergisi’nin Oranları 081 7.3. Toprak Vergisi’nin Hesaplanması ve Ödenmesi Kuralları 083
8.2. Yol Vergisinin Alınması 086 BÖLÜM 9:AZERBAYCAN MADEN VERGİSİ 088 9.1. Maden Vergisi Genel Esasları 088 9.1. Türkiye Maden Vergisi Uygulamaları 090 BÖLÜM 10:AZERBAYCAN SADELEŞTİRİLMİŞ VERGİ 091 10.1. Sadeleştirilmiş Vergi Genel Esasları 091 10.2. Sadeleştirilmiş Vergi Hesaplama Kuralları 093 BÖLÜM 11:AZERBAYCAN VERGİ SİSTEMİNİN EKONOMİK ANALİZİ 095 11.1. Azerbaycan Makroekonomik Göstergeleri 095 11.2. Azerbaycan Petrol Gelirleri 096 11.3. Azerbaycan Petrol Sektörü Kurumları 099 11.4. Azerbaycan Bütçesinde Petrol Gelirlerinin Payı 100 SONUÇ VE ÖNERİLER 102 KAYNAKLAR 106 ÖZGEÇMİŞ 112 SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Proje Özeti
GİRİŞ Çalışmanın Konusu Yüksek lisans tez projesinin konusu “Azerbaycan ve Türk Vergi Sistemlerinin Karşılaştırmalı Genel Analizi” olarak seçilmiştir. Bu çalışma konusunun seçilmesinin nedeni sadece tek bir vergi sistemi penceresinden bakılarak değerlendirmeler yapmanın çeşitli problemleri ve yetersizlikleri ortaya çıkaracağı gerçeğidir. Böylece birbirinden farklı vergi sistemlerinin incelenerek, her bir sistemde yer alan olumlu veya olumsuz yönleri görülecek ve analizlerde daha geniş bir perspektiften bakabilmek mümkün olacaktır. Esas olarak vergileme ilkeleri genel kabul görmüş olsa bile vergilendirme sistemleri yeknesaklık kazanmamıştır. Dünya üzerinde tek bir vergi sistemi idealdir veya bu sistem mükemmeldir diyebilmek için henüz çok erkendir. Küreselleşmeye artan iletişim ve ulaşım olanaklarına rağmen her ülke kendine has vergi sistemleri kullanmaktadır. Çalışmanın Önemi Proje çalışmasının önemi ise her iki vergi sistemini karşılaştırmalı olarak inceleyen çalışmaların Türk Maliye Literatürü’nde yok denecek kadar az olmasıdır. Azerbaycan Vergi Sistemi’nin belirli kısımlarını Türk Vergi Sistemi’nin belirli kısımları ile karşılaştıran birkaç tez çalışması yapılmış olmasına rağmen, genel olarak bu çalışmalar ülkemizde eğitim gören Azerbaycan uyruklu öğrencilere aittir. Doğal olarak yapılan çalışmalarda da bu öğrenciler kendi ülkelerinin penceresinden değerlendirmeler yapmaktadırlar. Daha önce ele alınmamış bir konunun seçilerek yüksek lisans tez projesi haline getirilmesini amaçlayan bu çalışmamızda, önemli bir diğer nokta ise Azerbaycan Vergi Sistemi’ndeki Devlet vergilerinin tamamının Türk Vergi Sistemi ile karşılaştırılacak olmasıdır. Böylece fiziki şahısların gelir vergisi; hukuki şahısların menfaat vergisi (belediye mülkiyetinde olan idare ve teşkilatlar hariç); ilave değer vergisi; aksizler; hukuki şahısların emlak vergisi; hukuki şahısların toprak vergisi; yol vergisi; maden vergisi ve sadeleştirilmiş vergi olmak üzere dokuz vergi türüne ait detaylı karşılaştırmalar yapılmış bulunacaktır. Çalışmanın Amacı Proje çalışması ile ülkelerin birbirinden farklı vergi sistemlerine sahip oldukları ve her bir sistemin kendine has üstünlükleri olduğunu göstermeyi amaçlamaktayız. Her ülke diğer ülkelerin vergi sistemlerini inceleyerek kendi sisteminin mükemmelleştirme yolunda çalışmalarına devam etmelidir. Sadece kendi sistemine odaklanan ve kendi sisteminin noksanlıklarını inceleyen sistemler belli bir süre sonra bir kısır döngüye girmektedir. Böylece sürekli olarak denenmiş eski yöntemleri uygulamaya sokmakta veya uygulamada olan yöntemleri kaldırarak önceki yöntemlere dönmektedir. Yüksek lisans tez projesinin amacı her iki sistemin benzerlik ve farklılıklarını açıklamak olumlu veya olumsuz yönlerini vurgulamaktır. Bu şekilde geçiş ekonomilerinden biri olan ve Türki ülkeler arasında ekonomik performansı çok dikkat çeken ve kültürel yapısı ülkemize çok benzeyen Azerbaycan ile Türk Vergi Sistemleri karşılaştırılmak istenmiştir. Kültürel yapısı, örf ve adetleri ülkemize benzeyen Azerbaycan ile Türk Vergi Sistemi arasında ciddi farklılıklar olduğu hemen ilk bakışta söylenebilecek bir tespittir. Vergi sistemlerinin oluşmasında kültürel yapı kadar ülkelerin tarihi, ekonomik, hukuki ve siyasal yapılarının da etkisi bulunmaktadır. Sovyetler birliğinin egemenliği altında bulunduğu dönemlerde, uygulanan sosyalist rejimin etkisi altında Azerbaycan hukuk sistemi, ekonomik yapısı, siyasal yapısı ülkemize göre ciddi farklılıklar göstermektedir. 1991 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra Azerbaycan, kapitalist sisteme, karma ekonomik düzene geçmek için ciddi atılımlar göstermiş ve ülkenin, hukuki, ekonomik ve vergisel yapısını hızla değiştirmek istemiştir. Ancak yaşanan ekonomik krizler ve Ermenistan ile yapılan savaş bu gelişmelerin önünü kesmiştir. Ülkenin istikrar kazanması ile bugün yürürlükte olan anayasa, başkanlık sistemi ve vergi mecellesi (vergi kanunları külliyatı) uygulanmaya başlanmıştır. Modern bir anayasa ile ülke hukuk sistemi kısa zamanda revize edilmiş ancak eski dönemden kalan rüşvet, tekelci yapı, aşiret ilişkileri vb. olumsuzluklar henüz bütünüyle giderilememiştir. Vergi sisteminde ise internetten beyanname verilmesi ve e-fatura düzenlenmesi gibi modern uygulamalarla Azerbaycan, diğer bağımsız devletler topluluğu üyesi ülkelerden önde olduğunu göstermektedir. Çalışmanın Yöntemi Proje çalışmasında yöntem olarak şekiller ve tablolar, açıklamalardan, karşılaştırmalardan yararlanılacaktır. Ayrıca kullanılan vergi terminolojisinde birliktelik sağlayabilmek amacıyla Azerbaycan vergi sistemine ait olan terminoloji de Türkçe ’ye çevrilecektir. Azerbaycan’da yerleşik uygulamalardan da örnekler verilecek ve konunun açıklanmasıyla ilgili her türlü anlatım yöntemi kullanılacaktır. Ayrıca detaylı bir kaynak taraması yapılmıştır. Ülkemizde Azerbaycan vergi sistemine ilişkin kaynakların yeterli olmaması, Azerbaycan’da kaynak taraması yapılmasını da gerektirmiştir. Çalışmamızın birinci bölümünde genel esaslar ve kavramsal çerçeve açıklanmıştır. Bu bölümde Azerbaycan vergi sisteminde yer alan anayasal ilkeler, vergi denetim sistemi, vergi yargısı sistemi, vergi cezaları anlatılmış olup, her iki ülke sisteminin temel farklılıkları ve benzerlikleri de gösterilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise her iki ülke sisteminin de temel unsuru olan gelir vergisi uygulamaları detaylı bir şekilde ele alınarak incelenmiştir. Bu bölümde Azerbaycan gelir vergisi sistemi önemli tüm maddelerinin türkçeleri açıklanmış ve Türk vergi sistemindeki gelir vergisi ile benzerlik ve farklılıkları açıklanmıştır. Çalışmamızın üçüncü bölümünde ise Türk vergi sisteminde kurumlar vergisi olarak adlandırılmasına karşılık Azerbaycan’da menfaat vergisi olarak tanınan verginin önemli tüm maddeleri incelenmiştir. Yapılan bu açıklamalarda her iki ülke sisteminin karşılaştırmalı detaylı bir analizi de yapılmıştır. Çalışmamızın dördüncü bölümünde ise Azerbaycan sisteminin önemli bir öğesi olan ilave değer vergisi ile ülkemizdeki katma değer vergisi uygulamaları karşılaştırılmıştır. İlave değer vergisi uygulamaları anlatılarak ülkemiz sisteminden farklı işleyen yapının tüm boyutlarının göz önüne serilmesine çalışılmıştır. Bir Türk maliyecisinin bakış açısını oldukça genişletecek olan bu sistemin uygulamadaki sonuçları anlatılmak istenmiştir. Çalışmamızın beşinci bölümünde Aksiz vergisi anlatılmış, Türk vergi sistemindeki karşılığı olan ÖTV ile karşılaştırılmıştır. Altıncı bölümde ise Azerbaycan Emlak vergisi uygulamaları anlatılmıştır. Toprak vergisi uygulamaları ise Emlak vergisinden bağımsız bir şekilde yedinci bölümün konusunu oluşturmuştur. Çalışmamızın sekizinci bölümünde yol vergisi anlatılırken, Azerbaycan Vergi Mecellesi’ndeki sıralamaya uygun olarak dokuzuncu bölümde maden vergisi anlatılmıştır. Onuncu bölümde sadeleştirilmiş vergi uygulamaları kısaca açıklanmıştır. Onbirinci bölümde Azerbaycan vergilerinin ekonomik analizi yapılmıştır. Azerbaycan vergi sistemi ile ilgili genel değerlendirmeler sonuç bölümünde gösterilmiştir. ŞEKİLLER VE TABLOLAR LİSTESİ Şekil 1: Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Vergi Sistemi 012 Şekil 2: Vergi Tutmanın Prensipleri 017 Şekil 3: Vergi Bakanlığı İdari Yapılanması 019 Şekil 4: Azerbaycan Yargı Sistemi 020 Şekil 5: Azerbaycan’da Vergi Denetim Sistemi 022 Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|