Tab maravçu: Kəsgin nişançı

QARAÇAY BALQAR – AZƏRBAYCAN TÜRKCƏSİ SÖZLÜK

ARIN

QARAÇAY BALKAR – AZƏRBAYCAN TÜRKCƏSİ

SÖZLÜK
HƏSƏNBƏY HADİ
TƏBRİZ

2006

a 1. "ya" , "isə" anlamında bir sözcük. ünlü ilə bitən kəlimələrdən sonra “va” şəklində gəlir.
- sən a neq qəlməys: ya sən niyə gəlmirsin.
- anı ya çırtda görməğənmə. onu isə heç görmədim.
- mən toqta deyirəm. sən a çallab barasa: mən dur diyirəm. sən isə sıvışıb gedirsin.
- mən qadalıb işləymə. sən a?. mən harıl harıl çalışıram. ya sən ?
- ək. mümkün mü?. olur mu?.
- dilək bildirir. - aytsanq a: söyləsənə. - bersəng a: versənə. - barmay a. barmay amalıbız yoxdu: gedməmək olur mu. çarəsiz gidəcəğiz.

ab ab₁₁. yap. 1. usul. yol. metod. 1. qolaylıq. əl yatqınlığı.
- yapın, yolun tabmaq: işin qolayını bulmaq.
- yapına düzəlmək: işi usuluna görə yapmaq.
- işinin yapın bilgən armaz: işin yolun bilən yorulmaz.

aba əba. 1. örtüq. çulqa. din kişilərnin giytikləri cübbə. 1. nənə.

abaca appaça₁₁. qorxuluq.

abacı₁₁ 1. cin. xortlaq. 2. öcü.

abacırıq₁₁ topraq. - abacırıq yer: zəmin. təməl. əsas.

abadan böyük. iri. yaşlı.
- abadan yaşım üydədi: böyük oğlum evdədir.
- qaqqını abadanın sayla: yumurtanın irisini seç.
- abadan abadan: iri iri.

abadanlıq 1. irilik. böyüklük. 2. yaşlı. - yaşlanı ortasında abadanlıqın esqə alıb söyləşdi: gənçlərin ortasında yaşını gözə alaraq qonuştu.

abarmaq₁₁ yox etmək. bitirmək. tükətmək.
- aparılmaq: bitmək. tükənmək. yox olmaq.
- evdə qırcın aparılqandı. evdə əkmək bitmiş.

abartma göltürtüv₁₁.

abartmaq göltürtmək₁₁. götürtmək.

abatarlaq₁₁ daha quvvətli. daha böyük. daha gür.

abaza qoyan₁₁ əbə köməçi.

abaza₁₁ qafqaz xalqlarından abazinlər. abazalar. - abazalı: abaza boyundan qafqasyalı.

abçımaq₁₁ 1. şaşırmaq. səndələmək. çəkinmək. ürkmək. bezmək. cəsarəti qırılmaq. canı sıxılmaq. 2. zərər görmək. xərab olmaq.

abcın apsın₁₁. elti.

abçıqan₁₁ şaşırmış. sərsəmləşmiş. ürkmüş. bezgin. cəsarətsiz.

abçıtmaq₁₁ şaşırtmaq. səndələtmək. ürkütmək. bezdirmək.

abçıtqan₁₁ şaşırtan. sərsəmlətən. ürkütən. bezdirən.

aberi bir şey. hərhanqı bir şey. ıvır-qıvır. - aberi aşaymısız?: bir şey yiyor musunuz?.

abezeq qız, ərkəklərin qol qola girərək oynadıqları bir oyun. - abezeqqə barmaq: abezeq oyunını yapmaq. - abezeq tartuv: abezeq oyunun müziği. - abezeq təpsəv: abezeq oyunı.

abıçar₁₁ subay. zabit.

abınçaq qaycaq. dəvamlı ayaqı taxılan. sürçən. - ol abınçaq yaşçıq, qaçan da yıxılıb turadı. o ayağı davamlı taxılan cocuq hər zaman yerə düşür.

abındırmaq₁₁ düşürmək. səndələtmək. duraqsatmaq. quşquya düşürmək.

abınış₁₁ ayağı taxılmaq.

abınıvçu₁₁ ayağı dəvamlı taxılan. şansı yavər getməyən. bəxtsiz.

abınıvuq₁₁ 1. talehsiz. şanssız. 2. dəvamlı ayağı taxılan.

abınmaq₁₁ ayağı taxılmaq. ayağı sürçmək. - daşqa abınıb yıxıldı: daşa taxılıb düştü.

abınmaq₁₁ duraqsamaq. quşqulanmaq. - sözdə abınmaq: qonuşurkən duraqlamaq.

abınqı₁₁ axşam.

abın-sürün etmək₁₁ düşə qalxa yerimək.

abıray₁₁ otoritə. nifüz.

abirəq₁₁ bax > abrək.

abtal sant₁₁. axmaq. sərsəm. diqqətsiz. dalqın. təlisiman₁₁. axmaq. budala.

abtal sılqır₁₁. sərsəm. salaq.

abtallaşmaq sılqırlanmaq₁₁. sərsəmləşmək.

abtallaşmaq təlisinmək₁₁. axmaqlaşmaq.

abtallaşmaq təntəqlənmək₁₁. axmaqlaşmaq.

abtallıqla sançasına₁₁. axamaxlıqla. budallıqla.

abzar₁₁ avlu.

abzıramaq₁₁ ümidini itirmək. yılmaq. sinmək. şaşırmaq. sərsəmləşmək.

abzıraqan₁₁ yılmış. bitgən. şaşqın.

abzıratmaq₁₁ yıldırmaq. sindirmək. səndələtmək

abzıratmaq₁₁ yıldırmaq. sindirmək. səndələtmək. sərsəmlətmək.

abzırav₁₁ şaşqınlıq. ürkü.

ac aclıq. - ac bolmaq: acığmaq. - ac qaraqılay: aç qarnına.

aça aca₁₁. ilk cocuq

aca₁₁ aça. ilk cocuq

acal əcəl. - acalqa bolcal yox: əcələ və’də yoq.
- acal qayıq: çabuq devriləbilən incə, uzun qayıq.

acallı₁₁ avçı dilində dağ geçisinin tabu adı.

açan₁₁ haçan. kaçan. o çağ. o vax. o zaman.

acaşındırmaq₁₁ şaşırtmaq. itirmək. - qoyan izini acaşındırdı: tavşan izini itirdi.

acaşınmaq₁₁ şaşırmaq. itmək.

acaşmaq₁₁ bax > ayaşmaq.

açav₁₁ bağış. savat. sovğat. ulağ. ərməğan. mükafat.

açay₁₁ çalan.

açayıb düğün, şölənlərində əğləncəyi yönə tən kimsə.

açaymaq₁₁ acığmaq.

acdan taramaq₁₁ aclıq çəkmək. aclıqtan əziyət çəkmək.

acdaqan₁₁ dev. insanüstü varlıq.

acğınmaq sınıqmaq₁₁. üzgünmək. qırğınmaq. ruhi yöndən acı çəkmək. ruh qırıqlığına uğramaq.

acgöz qısdırıqçı. öləmən₁₁. qazanmara₁₁. obur. pisboğaz. cırtqıç₁₁. yırtqıç₁₁. qısmar₁₁. çimri. qızmar₁₁. qızqanc₁₁. qısqanc. toyumsuz₁₁. yuta. cuta. tamahkar. cudu₁₁. tamahkar. cut₁₁. yut. cutday₁₁. yuttay. obur. cutdayqa₁₁. yutdayqa. obur. cutlama₁₁. yutlama. tamahkar. cutqöz₁₁. yutqöz. cuttaqa₁₁. yuttaqa. cuttaqay₁₁. malgöz₁₁. tamahkar. yuttaqay. cuttay₁₁. yuttay. calamıs₁₁. yalamıs. dalqavuq. rüşvətçi. qırs₁₁. çimri. tamahkar.
- acgözlük editmək: cutlandırmaq₁₁. yutlandırmaq.
- acgözlük etmək: cutlanmaq₁₁. yutlanmaq.

acgözlük qırslıq₁₁. qızmarlıq. çimrilik. qızqanclıq₁₁. qısqancılıq. çimrilik. cutluq₁₁. yutluq. hirs. cutluq₁₁. yutluq. hirs. - acgözlük yapmaq: qızmarlanmaq₁₁. çimrilənmək. gözü doymamaq.

açı baxı. fal. - baxış açısı: anqı₁₁.

acı tırajik. acımlı₁₁. acığlı. acuv. hiddət. qızqınlıq. küyünc₁₁. dərt. iztirab. ökünc₁₁. kədər. üzüntü. qatuv₁₁. kədər. tasa. qayqı. qını₁₁. sərt. ası. dəğərli. qiymətli. yararlı.
- acı dişlər: qazuv tişlər.
- acı suv: qazlı su. – qını qonuşma.
- acı çəkmək: öqsümək₁₁. iztirab çəkmək. düçar olmaq. iztirab çəkmək. tərmilmək₁₁. əziyət çəkmək. sıxıntı çəkmək. öqüm ölü bolmaq₁₁. çox üzülmək. kədərlənmək. - acı dolu: iztirab çəkən. azablı₁₁.
- acı çəktirmək: öqsütmək₁₁. üzmək. iztirab vermək.
- acı bağırmaq: hahaylamaq₁₁. qaqaylamaq.

acığan əkşi. - açıxan tılı: mayalanmış xəmir.

acığlı tarıquvlu₁₁. həzin. kədərli. tırajik. acımlı₁₁. acı.

acığmaq açaymaq₁₁.

açılanmaq 1. qırıtmaq. kəndini bəğəndirməyə çalışmaq. 2. sırtılmaq. səfehləmək.

açılış çaqım₁₁.

açılmaq aralanmaq. ayazımaq₁₁. ayılmaq. kəndinə gəlmək. baxmaq. aylanmaq. nazir olmaq. cayıqmaq₁₁. yayıqmaq₁₁. gərilmək₁₁. genişləmək. yalanlanmaq. yalınlanmaq. soyunmaq.
- arası açılmaq: suvsumaq₁₁. soğumaq.
- arası açılmaq: suvsuşmaq₁₁. soğumaq.
- ardına qədər açılmaq: gərilmək₁₁.
- eşik qenqinə gərildi: qapı ardına qədər açıldı.

acım₁₁ 1. peşmanlıq. əsəf. təəssüf. 2. şübhə. quşqu. - acım edmək: əsəf duymaq. olan bir şeyə üzülmək.

acıma mərhəmət.

acıman₁₁ gökyüzü.

acımaq 1. ayavmaq₁₁. ayavlamaq. əsirqəməmək. rəhm edmək. yazıqsınmaq₁₁. yazıqsınmaq. 2. yandavur bolmaq₁₁. üzülmək. çetnəmək₁₁. ağrımaq. sızlamaq. içi qararmaq. iç sıxıntısı çəkmək. kapris yapmaq. 3. zərər görmək.

acımasızlığ qamçılıq. qaddarliq.

açımaz acmaz. iqit.

acımaz ayavsuz₁₁. zalim. rəhmsiz. zalim. ayavsuz₁₁. rəhimsiz.

acımçı₁₁ şübhəli. quşqucu.

acımlamaq₁₁ şübhə etmək. şübhələnmək. quşqulanmaq.

acımlı₁₁ 1. iqna edici olmayan. 2. şübhəli. mübhəm. 3. tırajik. acı. acığlı. tırajik. acı. acığlı.
- acımlı acal iki yigirmi günnü alqa gələdi. acığlı ölüm qırx gün öncə gəlir.
- acımlı bolmaq: acı duruma düşmək. acığlı durumda olmaq.
- acımlı edmək: nərsəni anlamamaq. bir nərsəni gözətləməktə qusur etmək.
- acımlı ölmək: qəza sonucu ölmək. əcəli gəlmədən ölmək.
- acımlı ölgən iki ölür: ölən iki kərə ölür.

acımsı qaqsı₁₁. dadımış. - yav qaqsı bolqandı: yağ acımış.

acımsınmaq₁₁ üzülmək. əsəf duymaq. qayqılanmaq.

acın-puru₁₁ öküzün tabu adı.

açıq 1. açıx. ayırırca₁₁. anlaşılır. oxunaqlı. anqılaşqan₁₁. anlaşılır. net. - anqılaşqan cuvab. açıq, net cəvab. 2. ala₁₁. parlaq. 3. gün₁₁. hava. 4. görgünclü₁₁. göstərişli. şart₁₁. çart. açıqça. sərih. şatıq. çatıq. çınlayın. net. tizivün₁₁. anlaşılır şəkildə. sərih. turu₁₁. duru. ələnən. uturu₁₁. ələnən. sərih. aşikar.
- açıq üzlü: gülbet. gülüz. (# külbet. donüz. donuqüz.).
- əli açıq: tarqan₁₁ darqan. comərt.
- açıq sarı: quba₁₁. qova. sarıya yaxın rəng.
- açıqlanmaq. gerçəğin ortaya çıxması. ortaya çıxmaq. ay bilə gün kimi açıq edmək: ortaya çıxarmaq. göz önünə sərmək.
- açıq saçıq: tiyərsiz₁₁. yaxışıqsız. uyqunsuz. ağıza alınmaz.
- açıq sarı: aqsarı₁₁. ağsarı₁₁.

açıqca tüzüvün₁₁. anlaşılır şəkildə. şart₁₁. çart. açıq. sərih.

açıqəl əliaçıq. berimli₁₁. cörmət.

acıqən 1. sonyazda gec qırxılmış qoyun yünü. 2. üç dörd aylıq quzu dərisi.

açıqgöz qıysablı₁₁. bəcərikli. qabiliyətli. yetənəkli. teşqic₁₁. kurnaz.: üzqəç₁₁.

açıqgözlülük teşgiçliq₁₁. kurnazlıq.

açıqlamaq anqılatmaq.

açıqlanmaq izah etmək. sezdirmək. anlatmaq.

acıqlı acığlı. tarquv₁₁. darğuv ( darılmış: darıxmış). taralqan₁₁. daralqan. kədərli. hisli.

açıqlıq tapmaq çaramaq₁₁. yaramaq. faydalı olmaq

açıq-seçik kəsqin₁₁. kəsin

acır₁₁ 1. ayqır. ərkək at. 2. öfgəli. kinli. kötü.
- acırqa aylan₁₁: qısrağın ayqırla cütləşməsi.
- acır ülüş₁₁: at sürüsündə hər ayqırın idarəsindəki igirmi igirbeş atlıq sürüsü.

acıramaq ayrılmaq. - bu ikisi birbirindən acıradılar: bu ikisi birbirindən ayrıldılar.

acıratmaq ayırmaq.

acıtmaq₁₁ zərər vermək.

acıtqı₁₁ maya.

açıtqıç₁₁ əkşitmə mayası.

acıvaz₁₁ yabanı sarımsaq.

açmaq cayıqdırmaq₁₁. yazmaq₁₁. yayıqdırmaq. iyiləştirmək. gərmək₁₁. genişlətmək. macarmaq₁₁. bacarmək. bəcərmək. həlletmək. cırmaq₁₁. ayırmaq. yarmaq. - yel günü yayıqdırdı: yel havayı açtı. - darman avruqannı cayıqdırdı: əlac xəsdəyı iyiləştirdi. - çiyin açmaq: ağın çıxartmaq. içyüzünün ortaya çıxarmaq.

acmaz açımaz. igit.

açqa ( çq < _met > qç ) aqça. para.

açqa₁₁ para.

açqasız badava.

açqıç açar.

acqıl acımsı. acımtıraq.

acuv hiddət. qızqınlıq. acı.
- acuvdan qaynamaq: çox qızmaq. hiddətlənmək.
- acuvu qozqalmaq: qızmaq. sınırlanmək.
- acuvu tutmaq: qızmaq. sınırlanmək. qeyrətə gəlmək.

acuvlanmaq₁₁ öfgələnmək. qızmaq.
- qönçəqini cırtılqanına acuvlandı₁₁: şalvarını yırtılmasına öfgələndi.
- yaşı qeçgə qalqanına acuvlandı: oğlunun gec qalmasına qızdı.

acuvsamaq öfgələnmək. qızmaq.

ad - adı qetgən: adı, gücü getmiş.

adam
- kişi qanı bolmaq: çox bahalı olmaq.
- qış qatı bolqanında biçənni baqası kişi qanı bolqandı. qış sərt geçtiğində quru otun fiyatı çox bahalı oldu.
- kişi arası (ortası) bolqan₁₁: orta yaşlı.
- kişi arasına yetişgən: orta yaşlı.
- kişi quranına qoşul: 1. ərginliğə ulaşmaq. ağıllı baliğ olmaq. 2. tərbiyəli olmaq. ədəbli olmaq. 3. sağlığına qavuşmaq.
- kişi ayaqı tınqanda: gecə yarısı.

adamsınmaq kişi yerinə qoymaq. kişidən saymaq.
- məni adamsınmay uzub qetdi. məni adam yerinə qoymayıb geçib getti.

adaq adamaq nəzir demək. yükünmək.

adaqa₁₁ xoruz.

adarqı cılız. qıt. az. gücsüz. cüzi. zayıf. kiçik.
- adarqı bolmaq: nə yapacağını bilməmək. çarəsizlik içində olmaq.
- adarqıqa qalmaq: şaşırmaq. nə yapacağını biləməmək. əli ayağı dolaşmaq.

adarqıdan₁₁ 1. biraz. azıcıq. - tərəqdən yıxılırqa adarqıdan qaldı. az qalsın ağactan düşmüşdü. 2. bilmədən. həyəcandan. - adarqıdan aytadı alay. həyəcandan öylə söylür.

adarqılı bilmədən. həyəcanlı. cüz'i. az. qıt.

adaş atdaş₁₁.

adət bəllə₁₁.

adi çaynaq. çeynək. bayağı.

adım atmaq atlamaq. yerimək.

adıqam₁₁ şaman. büyücü.

adırqılı₁₁ adarqılı₁₁. bilmədən. həyəcanlı.

adısız bolmaq₁₁ yorqun düşmək.

afacan camanqa₁₁. yamanqa. yaramaz. haylaz. qamsıx₁₁. yaramaz. haylaz.

afacan yaramaz. qılıplı₁₁.

ağac tirək₁₁ (> irəxt_fars). qıçırım₁₁. çağırım. uzaqlıq ölçusü. bağıraraq duyurabiləcək qədər uzaqta olan məsafə. yaxlaşıq bir kilometr. - ağac oyma: sadraç₁₁.

ağacqaqan ağac tavuq.

ağapbağ çımmağ. çimağ.

ağarmaq bizarmaq₁₁. bozarmaq. pozarmaq.

ağarmış çal₁₁. qırçıl.

ağdalı yapışqan. sozuq. süzük.

ağı uv₁₁. zəhər

ağıl bav₁₁. axır. anqı₁₁. zəka. zehin. qavrayış. qavrama gücü. qora₁₁. axır. ətrafı duvarla çevrili yer. məhəvvətə. kəpər. qoş₁₁. oyum₁₁. zəka. turqu₁₁.
- heyvan ağılı: qalcar₁₁.
- ayın ətrafında araya gələn ağıl: kürən₁₁.
- ağıl verən. ağıl xocası: onovçu₁₁. şef. yönətmən. başçı. bakan. devlət kişisi.
- ağlı qaçıq: cartı₁₁. yartı₁₁. sapaq. səfeh. dəli.
- ağlını oynatmış: şaşqan₁₁. qaçıq. dəli.

ağıllı anqılavlu₁₁. anlayan. uslu. bilincli. şuurlu. onovlu₁₁. sağ duyulu. düşüncəli. aqılman₁₁. uslu. geniy. hər tərəli kişi. uslu. - çox ağıllı, uslu: qartquna₁₁.

ağılsız oysuz₁₁. ussuz. sapaq. səfeh. zəkadan yoqsun. oyumsuz₁₁. düşüncəsiz. ehtiyatsız.

ağılsız qalbara₁₁. budala. aylaq. avara. yeq₁₁. axmaq. sərsəm. budala.

ağımtıaq aqsıldım₁₁.

ağır batman₁₁. qotman₁₁. qantal. ağır. şişman. qotman₁₁. qantal. şişman. ağır. qottur₁₁. kotur. qantal. şişman. sərivün₁₁. sakin. yavaş. - ağır xəstələnmək: qıynınlaşmaq₁₁.
- ağır davranmaq: tesuqa etmək₁₁. gecikmək.
- ağır kişi: sirəlci₁₁.

ağırbaşlı ciddı. avur₁₁. ağır. sıylı. e'tibarlı.

ağırbaşlı cuvaş₁₁. yuvaş. sakin. səssiz. uysal.

ağırlaştırmaq sərivünlətmək₁₁. yavaşlatmaq. sakinləştirmək. dindirmək.

ağıt küv₁₁. - ağıt yaxmaq: sarınlamaq₁₁. gözyaşı tökmək. ağlamaq.

ağız - ağız aramaq: osmaqlamaq₁₁. maraq etmək. bilmək istəmək. - sözü ağzında qalmaq: çaçıqmaq₁₁. çeçiqmək. tıqanmaq. - avuzuna çapmaq: ağzından vurmaq. sözünü kəsmək.

ağız avuz₁₁. şifahi. qumot₁₁. gəmit. çənə.

ağlağan yılavuq₁₁. yığlavuq. sulugöz.

ağlama yılavma₁₁. ağlayış.

ağlamaq yılamaq₁₁. yığlamaq.

ağlaşmaq aqarmaq₁₁. ağarmaq.

ağlatmaq yılatmaq₁₁. yığlatmaq₁₁.

ağlayıb bağırmaq yıla-sarnamaq₁₁.

ağlayış yılavma₁₁. ağlama.

ağrı sızlama₁₁. sızı. dərd.

ağrımaq sancmaq₁₁. sızlamaq. sızlamaq₁₁.

ağrına getmək tıqılın qozqamaq₁₁. qəlbi qırılmaq. toxunmaq.

ağus avus. afət.

ah - ah çəkmək: qücsünmək. iç çəkmək.

ahəngli yaraşuvlu₁₁. uyumlu.

ahsınmaq₁₁ ah çəkmək. iç çəkmək.

akrobat sirkbaz. ciqit₁₁. yiğit.

aksaqlıq carsuv. yarsuv.

al ön. ilk. birinci.
– alay - toturnu alayı₁₁: mart ayı. # art. son.
- al gözüv: ilköncə. ilk.
- al tiş: kəsici ön diş.
- al tizgin: ön səf.
- al üy: dış oda. sofa.

ala 1. çağla, zamanla ilgili bir söz. 2.parlaq. açıq. - ala qolan: açıq alacalı. - ala göy: açıq göy. - ala qöz: açıq rəng göz.
- ala doğan: qırqıy₁₁. qırqı.
- bir alada: bə’zən. zaman zaman.
- yaz ala: yazda. yaz vaxtı.
- ingir ala: axşam vaxtı.
- tanq ala: sabah vaxtı.
- tanq alada: sabahləyin.
- ala barmaq₁₁: birliktə götürmək.
- ala çıpçıq₁₁: saqqa quşu.

alabaş₁₁ ağ başlı.

alabay₁₁ sığırgözü bitgisi.

alabora etmək tompaytmaq₁₁. devirmək. yıxmaq.

alabuqa₁₁ bir tür balıq.

alaca cuqur₁₁. yuqur. bənəkli. ləkəli. çubar₁₁. alacalı. - alacalı bulacalı: ala-qula₁₁. alacalı. qarışıq rənglı.

alacalı ala qula₁₁. qarışıq rənglı. coqar₁₁. naxışlı. desənli. alacalı bulacalı. çubar₁₁. alaca. qolansıman₁₁. qolan₁₁. alalı beləli.

alaçaq alaşa₁₁. 1. alçaq. yüksək olmayan. qısa boylu. 2. iğdiş edilmiş ərkək at.

alacın₁₁ şahin. atmaca.

ala-çola yarım yamalaq. baştan savma. şöylə böylə. zarzor. sığ. özənsiz.
- işni ala-çola bardıradı. işi yarım yamalaq. baştan savma yapır.
- sən ala çola bilgənləring bilə ol işin tındıralmaszsan. sən yüzəysəl biltiklərinlə o işi həlledəməzsin.

ala-çuba₁₁ alalı beləli. bənəkli.

aladoğan qartcıqa. atmaca.

alafota bir tür yabanı ot.

alageyik bulan₁₁.

alahı alayın₁₁. başqaca.

alahısın alaysın₁₁. başqa türlü.

alala gülğanı₁₁. lalə.

alalı beləli ala-çuba₁₁. bənəkli.