Tablo: I. Temel Ekonomik Büyüklükler
D. FİNANSAL SİSTEMİN GELİŞTİRİLMESİ
Yüklə 4,67 Mb.
|
D. FİNANSAL SİSTEMİN GELİŞTİRİLMESİ1. Mevcut Durum2007 yılı sonu itibarıyla finans sektörünün toplam aktif büyüklüğü, bir önceki yıla göre yüzde 17,8 oranında artarak 670,5 milyar TL’ye yükselmiştir. Bu büyüklük ABD doları bazında 575,7 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. 2006 yılında yüzde 75,1 olan finans sektörünün aktif büyüklüğünün GSYH’ya oranı, 2007 yılında yüzde 78,5’e yükselmiştir. Bankacılık sektörü yüzde 86,7 ile finans sektörü toplam büyüklüğü içinde en yüksek paya sahiptir. Ancak 2006 yılında yüzde 87,8 olan bankacılık sektörünün toplam finans sektörü içindeki payı, sigorta ve emeklilik şirketlerinin, finansal kiralama şirketlerinin, aracı kurumların ve yatırım ortaklıklarının finansal sektör içindeki payının artmasıyla birlikte nispi bir gerileme göstermiştir. 2006 yılında yüzde 3,8 olan sigorta ve emeklilik sektörünün toplam finansal sektör içindeki payı 2007 yılında yüzde 4,2’ye yükselmiştir. Finansal kiralama şirketleri, faktoring ve tüketici finansman şirketleri gibi bankacılık sektörüne alternatif mali enstrümanlar sunan kuruluşlar nispeten küçük sektör paylarıyla faaliyetlerini sürdürmektedirler. TABLO:IV. - Finans Sektörünün Aktif Büyüklüğü (2007)
Kaynak: BDDK, SPK, Hazine Müsteşarlığı, TSPAKB, Emeklilik Gözetim Merkezi (1) Yönetilen fon büyüklüğü verilmektedir. Hayat ve emeklilik şirketleri bireysel emeklilik şirketleri içinde sayılmıştır. (2) Aktif büyüklüğü olarak 2005 yılı toplam ödenmiş sermaye değeri verilebilmektedir. (3) Aktif büyüklüğü olarak 2006 yılı toplam sermaye değeri verilebilmektedir. (4) 99 aracı kuruma ait aktif büyüklüğü verilebilmektedir. (5) Yetkili müessese ve ikrazatçılar hariç kuruluş sayısı verilmektedir. Bankacılık Varlığa dayalı menkul kıymet ve bağlantılı türev ürün piyasalarınca tetiklenen ve uluslararası finansal piyasalarda 2007 yılı ortalarından bu yana belirginlik kazanan dalgalanmalara rağmen, Türk bankacılık sektörü olumlu görünümünü 2008 yılında da devam ettirmektedir. 2001 krizi sonrası gerçekleştirilen yeniden yapılandırma ve son yıllarda sektöre yönelik benimsenen daha ihtiyatlı bir düzenleme ve denetim yaklaşımı, uluslararası piyasalarda özellikle 2008 yılı Eylül ayından itibaren yaşanan finansal krizin Türk bankacılık sektörü üzerindeki etkisinin sınırlı kalmasını sağlamıştır. 2008 yılı Eylül ayı itibarıyla Türk bankacılık sektöründe faaliyet gösteren banka sayısı, 2007 yılı sonuna göre değişmeyerek 50 adet olarak gerçekleşmiştir. Bu bankaların 33’ü mevduat bankası, 13’ü kalkınma ve yatırım bankası ve 4’ü katılım bankasıdır. 2008 yılının ilk yarısında bankacılık sektörünün şube ve personel sayılarında ise artış kaydedilmiştir. Nitekim, 2007 Aralık-2008 Haziran döneminde şube sayısı 8.122’den 8.722’ye, personel sayısı 167.760’dan 177.175’e yükselmiştir. 2008 yılının ilk yarısında aktif büyüklüğü açısından bankacılık sektörü yoğunlaşmasında belirgin bir değişim olmamıştır. En büyük beş bankanın sektör içerisindeki payı yüzde 59,8’den yüzde 59,4’e, en büyük 10 bankanın payı ise yüzde 82,5’ten yüzde 82,4’e gerilemiştir. Bu dönemde aktifler itibarıyla sektördeki fonksiyonel grup payları önemli bir değişim göstermezken, sahiplik itibarıyla grup paylarında yabancı sermayeli bankalar lehine bir artış olduğu gözlenmektedir. Bu çerçevede; 2008 yılı Haziran ayı itibarıyla sektörün toplam aktifleri içerisinde mevduat bankalarının payı yüzde 93,3, katılım bankalarının payı yüzde 3,5 ve kalkınma ve yatırım bankalarının payı yüzde 3,1 olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, yılın ilk yarısında kamu bankalarının payı yüzde 30,4’ten yüzde 30,1’e, özel sermayeli bankaların payı yüzde 55,7’den yüzde 52,6’ya gerilemiştir. Aynı dönemde bir mevduat ve bir katılım bankasının yabancı banka statüsüne geçmesi sonucunda, ortaklık yapısı içinde yabancı payı yüzde 50’den fazla olan bankaların toplam sektör içindeki payı yüzde 14’ten yüzde 17,3’e yükselmiştir. 2008 yılı Temmuz ayı itibarıyla sektördeki toplam yabancı payı ise, İMKB hariç yüzde 24,3, İMKB dahil olduğunda ise yüzde 41,5’e ulaşmıştır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK), katılım bankalarını da içeren bankacılık sektörü toplulaştırılmış bilanço verileri incelendiğinde, 2008 yılı Haziran ayı itibarıyla Türk bankacılık sektörünün aktif büyüklüğünün 2007 yılı sonuna göre TL bazında yüzde 12,9 oranında artarak 656,9 milyar TL’ye, ABD doları bazında ise yüzde 7,5 oranında artış ile 537 milyar ABD dolarına ulaştığı görülmektedir. Bankacılık sektöründeki derinleşmenin önemli bir göstergesi olan sektör aktif büyüklüğünün GSYH’ya oranı da, 2007 yılı sonuna göre 3,4 puan artarak yüzde 68,1’den yüzde 71,5’e yükselmiştir. Son yıllarda bankacılık sektörü kredilerinde görülen yükseliş eğilimi, bir miktar yavaşlamakla birlikte, 2008 yılında da devam etmiştir. Bankacılık sektörü kredi hacmi 2008 yılının ilk yarısında, 2007 yılı sonuna göre yüzde 20 oranında artışla 285,6 milyar TL’den 342,7 milyar TL’ye yükselmiştir. 2008 yılı Haziran ayı itibarıyla bankacılık sektörü toplam kredileri içinde yabancı para kredilerin payı yüzde 25 seviyesindedir. Kullanıcılar itibarıyla bakıldığında; 2007 Aralık-2008 Haziran döneminde KOBİ kredilerinin yüzde 14,7 oranında artış ile 80,3 milyar TL’den 92,1 milyar TL’ye, bireysel kredi hacminin yüzde 16,2 oranında artış ile 95 milyar TL’den 110,3 milyar TL’ye ve diğer ticari ve kurumsal kredilerin yüzde 27,1 oranında artış ile 110,3 milyar TL’den 140,2 milyar TL’ye ulaştığı görülmektedir. 2008 yılının ikinci çeyreğinden itibaren tüketici kredilerinin artış hızı yavaşlamıştır. Kredilerdeki artışla birlikte, 2006 yılı sonunda yüzde 43,8 ve 2007 yılı sonunda yüzde 49,1 olan, kredilerin toplam aktifler içerisindeki payı 2008 yılı Haziran ayı sonu itibarıyla yüzde 52,2’ye ulaşmıştır. 2006 yılı sonunda yüzde 28,9 ve 2007 yılı sonunda yüzde 33,5 olan bankacılık sektöründe kullandırılan kredilerin GSYH’ya oranı da 2008 yılı Haziran ayı sonu itibarıyla yüzde 37,3’e yükselmiştir. Diğer taraftan, tahsili gecikmiş alacak stokunun toplam kredilere oranı 2007 Aralık-2008 Haziran döneminde yüzde 3,5’den yüzde 3,1’e gerilemiştir. TABLO:IV. - Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri (1)
Kaynak: BDDK (1) BDDK’nın katılım bankalarını da içeren bankacılık sektörü verileri kullanılmıştır. Mevduat kalemine katılım bankaları nezdindeki özel cari hesaplar ve katılım hesapları da dahildir. (2) 2008 Haziran dönemi için söz konusu oranların yıllıklandırılmış değerleri verilmiştir.
Bankacılık sektörünün pasif yapısına bakıldığında; bankaların en önemli fon kaynağı durumundaki toplam mevduatın, 2008 yılı Haziran ayı sonu itibarıyla 2007 yıl sonuna göre yüzde 13,7 oranında artarak 356,9 milyar TL’den 405,8 milyar TL’ye çıktığı, buna karşılık mevduatın bankacılık sektörü pasifleri içerisindeki payının sınırlı bir artışla yüzde 61,4’den yüzde 61,8’e yükseldiği görülmektedir. Mevduatın TL-YP kompozisyonu ise 2008 yılının ilk yarısında önemli bir değişim göstermemiş ve Haziran ayı sonu itibarıyla TL cinsinden mevduatın oranı yüzde 64,1, YP cinsinden mevduatın oranı yüzde 35,9 olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, uluslararası finansal piyasalardaki gelişmelerin de etkisiyle bankaların yurt dışı fon kullanımlarında bir miktar daralma görülmektedir. Türkiye’de faaliyet gösteren bankaların yurt dışından sağladıkları sendikasyon ve seküritizasyon kredileri 2007 yılı sonuna göre ABD doları bazında yüzde 7,7 oranında azalarak, 26,4 milyar ABD dolarından 2008 yılı Haziran ayı sonu itibarıyla 24,4 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Bu gerileme sonucunda, son yıllarda sektörün önemli kaynaklarından birisi haline gelen söz konusu kredilerin bilanço içerisindeki payı, 2008 yılının ilk yarısında yüzde 5,3’ten 4,5’e gerilemiştir. Küresel finansal krizin etkisiyle önümüzdeki dönemde bankaların yurtdışı borçlanma imkanlarında azalış ve maliyetlerinde artış görülebilecektir. Mevduatın krediye dönüşüm oranında 2002 yılından itibaren görülen artış eğilimi 2008 yılında da devam etmiştir. 2006 yılı sonunda yüzde 71,2 ve 2007 yılı sonunda yüzde 80 olan mevduatın krediye dönüşüm oranı 2008 yılı Haziran ayında yüzde 84,4 olarak gerçekleşmiştir. Gruplar itibarıyla ise bu oran özel bankalarda yüzde 94,1, kamu bankalarında yüzde 56,9 ve yabancı bankalarda yüzde 116,9’dur. Son yıllarda, kredi portföyünde görülen hızlı büyüme, risk ağırlıklı varlıkların artmasına ve dolayısıyla bankacılık sektörünün sermaye yeterlilik oranının gerilemesine neden olmuştur. 2008 yılının ilk yarısında da, özkaynaklardaki artışın sınırlı seviyede kalması ve kredilerdeki artış paralelinde risk ağırlıklı varlıkların artmasının etkisiyle, sektörün sermaye yeterlilik oranı 2007 yılı sonuna göre 2,1 puan azalarak yüzde 16,8’e gerilemiştir. Banka grupları bazında bakıldığında, kamu bankalarının sermaye yeterlilik oranının sıfır risk ağırlıklı DİBS stokunun portföylerindeki ağırlığı nedeniyle, kalkınma ve yatırım bankalarının sermaye yeterlilik oranının ise plasman yapıları nedeniyle, diğer banka gruplarına göre daha yüksek seyrettiği görülmektedir. Nitekim 2008 yılı Haziran ayı itibarıyla, sermaye yeterlilik oranları kamu bankalarında yüzde 20,9, özel bankalarda yüzde 15,8 ve yabancı bankalarda yüzde 14,9 iken fonksiyonel gruplar itibarıyla mevduat bankalarında yüzde 15,3, kalkınma ve yatırım bankalarında yüzde 61,1 ve katılım bankalarında yüzde 14,1 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılı Haziran ayı itibarıyla, bankacılık sektörünün bilanço içi yabancı para açık pozisyonu, 2007 yılı sonuna göre 6,3 milyar dolar artarak, 8,1 milyar dolardan 14,4 milyar dolara yükselmiştir. Ancak söz konusu dönemde bilanço içi açık pozisyon bilanço dışı işlemlerle büyük ölçüde kapatılmıştır. Bilanço dışı işlemlerin etkisiyle 2007 yıl sonunda 173 milyon dolar fazla veren yabancı para net genel pozisyonu, 2008 yılı ortası itibarıyla 140 milyon dolar açık vermiştir. Ancak bu açıktan kaynaklanan kur riski yönetilebilir seviyelerde seyretmektedir. 2008 yılının ilk yarısında, bir önceki yılın aynı dönemine göre Türk bankacılık sektörünün net karı nominal olarak artmakla birlikte reel olarak gerilemiştir. Haziran ayı itibarıyla vergi sonrası net kar, nominal olarak yüzde 2,3 oranında artışla 8,1 milyar TL’den 8,3 milyar TL’ye yükselirken, reel olarak yüzde 6,6 oranında gerilemiştir. Karlılıktaki azalma aktif ve özkaynak getiri oranlarında da gözlenmektedir. Bu çerçevede, 2007 yılı itibarıyla yüzde 3,4 olan vergi öncesi kar bazında aktif getiri oranı, 2008 yılı Haziran ayı itibarıyla yıllıklandırılmış bazda yüzde 3,2’ye inmiş, aynı dönemde özkaynak getiri oranı yüzde 26,8’den yüzde 25,3’e gerilemiştir. Kredilerden elde edilen faiz, ücret ve komisyonlar ile bankacılık hizmet gelirlerinde sağlanan artışa ve bir önceki yıl sermaye piyasası işlemlerinde ortaya çıkan zararın yerini kara bırakmasına rağmen, menkul değerler portföyünden elde edilen faiz gelirlerindeki daralma, personel giderleri ile provizyonlardaki artış ve kambiyo karlarındaki azalış, 2008 yılının ilk yarısındaki karlılık performansı üzerinde azaltıcı etkide bulunmuştur. 2002 yılından itibaren kredilerden sağlanan gelirlerin ve bankacılık hizmet gelirlerinin toplam gelirler içindeki payı artarken, halen gelirler içinde önemli bir paya sahip olmasına rağmen menkul değerler portföyünden alınan gelirlerin toplam içindeki payı azalmaktadır.
Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|