Tablo: I. Temel Ekonomik Büyüklükler

H. BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN YAYGINLAŞTIRILMASI

1. Mevcut Durum

Elektronik haberleşme sektörü, iletişim hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulması yoluyla bilgi toplumuna dönüşümün hızlandırılması ve böylece ülkenin rekabet gücünün artırılması açısından kritik öneme sahiptir. 2004 yılında başlayan serbestleşmeyle birlikte sektörde rekabeti artırmaya yönelik düzenlemeler yapılmış, altyapı ve hizmet sunumuna yönelik sektöre yeni girişler olmuştur.

2008 yılı Eylül ayı itibarıyla Telekomünikasyon Kurumu tarafından 260 işletmeci yetkilendirilmiş durumdadır. Hizmete dayalı rekabeti geliştirmek üzere, uzak mesafe telefon hizmeti sunacak işletmecilerin yetkilendirilmesine 2005 yılında başlanmış, ancak hâlihazırda bu alanda yetkilendirilmiş toplam 32 işletmecinin pazardan aldıkları pay oldukça sınırlı kalmıştır.

Sabit telefon pazarının çok büyük bir kısmını teşkil eden şehir içi telefon hizmetlerinde rekabet sağlaması beklenen sabit telekomünikasyon hizmeti yetkilendirmesine ilişkin yönetmelik değişikliği 2007 yılı Ağustos ayında Resmi Gazete’de yayımlanmış, ancak Danıştay tarafından yürütmesi durdurulmuştur. Telekomünikasyon Kurumu tarafından yeni bir düzenlemeye yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Ayrıca, mobil haberleşme pazarına yeni işletmecilerin girişine imkan sağlayacak olan sanal mobil şebeke hizmeti işletmecilerinin yetkilendirilmesine yönelik düzenleme taslağı hazırlanmıştır.

Kablo TV şebekesi üzerinden elektronik haberleşme hizmeti sunmak üzere kablo platform hizmeti işletmecilerinin yetkilendirilmesi amacıyla yapılan düzenleme 2005 yılında yürürlüğe girmiş, ancak, 2007 yılında Danıştay tarafından iptal edilmiştir. Diğer taraftan, bu alanda daha önce Türk Telekomünikasyon A.Ş. ile gelir paylaşımı sözleşmeleri kapsamında hizmet sunan kablo TV işletmecileri ile TÜRKSAT A.Ş. arasındaki kablo TV altyapısının sahipliğine yönelik sorun yargıya taşınmış olup, henüz karara bağlanmamıştır.

Altyapıya dayalı rekabetin tesisini sağlamak üzere altyapı işletmeciliği konusunda yetkilendirmeler yapılmış olup, Eylül 2008 itibarıyla bu alanda 16 işletmeci lisans almıştır. Söz konusu işletmeciler, diğer şebeke endüstrilerinde faaliyet gösteren kamu kurumlarına ait mevcut fiber altyapısının işletilmesi ve bu kurumların geçiş haklarından faydalanılması konusunda çalışmalara başlamış olsa da, altyapı işletmeciliğinde yeterli düzeyde rekabetçi bir piyasa henüz oluşmamıştır.

Alternatif işletmecilerin yerleşik işletmeciden aldıkları hizmetlere ilişkin maliyet modellerinin geliştirilmesi hususundaki çalışmalar henüz tamamlanamamıştır.

Alternatif işletmecilerin genişbant internet erişim hizmeti sunmalarına imkan veren yerel ağın paylaşıma açılması ve veri akış erişimine ilişkin olarak Türk Telekomünikasyon A.Ş. tarafından referans teklifler yayımlanmıştır. Bu kapsamda, Türk Telekomünikasyon A.Ş. ile bazı işletmeciler arasında anlaşmalar imzalanmış olup, alternatif işletmecilerin bu alanda daha etkin rol almaya başladıkları görülmektedir.

Telekomünikasyon Kurulu, 2008 yılı Nisan ayından itibaren geçerli olmak üzere, sabit ve mobil şebekelerde çağrı sonlandırma ücretlerinde önemli oranda indirim yapmıştır. Bu indirimlerle alternatif işletmecilerin Türk Telekomünikasyon A.Ş.’den aldıkları hizmetlerin ve mobil işletmecilere yönelik çağrılarının maliyetleri azaltılmıştır.

Numara taşınabilirliğini sağlayacak merkezi referans veritabanı 2008 yılı Mayıs ayında tamamlanmış olup mobil numara taşınabilirliği Kasım 2008’de, coğrafi ve coğrafi olmayan numara taşınabilirliği ise Mayıs 2009’da uygulamaya geçecektir.

Elektronik haberleşme şebekelerinin güvenliğini sağlamaya yönelik olarak işletmecilerin yükümlülüklerini belirleyen Elektronik Haberleşme Güvenliği Yönetmeliği 20 Temmuz 2008 tarih ve 26942 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

İlki iptal edilen üçüncü nesil (3G) mobil iletişim lisans ihalesine yönelik yeni yetkilendirme planı 18 Eylül 2008 tarihli ve 27001 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu ihale, 2008 yılı Kasım ayı içerisinde yapılacaktır.

Mobil genişbant erişim piyasasına alternatif işletmecilerin girmesine imkân verecek olan genişbant telsiz erişim hizmetlerinde yetkilendirmeye ilişkin düzenleme çalışmalarının 2009 yılı içerisinde tamamlanması beklenmektedir.

Sektördeki gelişmeler ve AB düzenlemeleriyle uyumlu olarak hazırlanan ve sektörün ihtiyaç duyduğu düzenlemeler için genel çerçeveyi belirleyen Elektronik Haberleşme Kanunu Tasarısı TBMM tarafından kabul edilmiş ancak Cumhurbaşkanı tarafından bazı maddeleri tekrar görüşülmek üzere Meclise iade edilmiştir. Tasarının ivedilikle ele alınarak yasalaşması beklenmektedir.

Sabit telefon abone sayısı doyuma ulaşmış olmasına karşılık, mobil telefon abone sayısında artış sürmektedir. DSL altyapısının hızla genişlemesine paralel olarak, genişbant abone sayısında yaşanan hızlı artış devam etmektedir. Ancak, 2008 yılı Haziran ayı itibarıyla ulaşılan yüzde 6,8 yoğunluk oranı, AB üyesi ülkeler ile kıyaslandığında düşük düzeyde kalmaktadır. Diğer taraftan, kablo TV platformuna ilişkin olarak TÜRKSAT ve kablo platform hizmeti işletmecileri arasında yaşanan sorunlar nedeniyle hem kablo TV hem de genişbant kablo internet hizmetinin kullanımında ilerleme sağlanamamaktadır.

Uydu teknolojileri alanında yetkinliklerin geliştirilmesi ve milli uydu imal edilmesine yönelik Ar-Ge çalışmaları TÜRKSAT A.Ş. bünyesinde sürdürülmektedir.

Bilgi Teknolojileri (BT) sektörü, giderek büyüyen bir pazara sahip olması, iş süreçlerini etkinleştirerek rekabet gücüne sağladığı katkı ve yarattığı istihdam olanaklarıyla, bilgi toplumuna dönüşüm sürecini destekleyecek temel sektörlerden biridir.

Yazılım ve hizmetler pazarı büyümekle birlikte BT harcamaları içerisindeki oranı, donanım harcamalarındaki görece daha yüksek büyümenin etkisiyle yüzde 25’ler seviyesini aşamamaktadır. Bu oran, yüzde 65 civarında olan dünya ortalamasının oldukça altındadır.

Genellikle küçük ölçekli işletmelerden oluşan BT sektörünün temel sorunları arasında, nitelikli personel sayısının yetersiz oluşu, finansmana erişimde yaşanan güçlükler, kalite bilincinin oluşmaması, Ar-Ge ve yenilikçilik düzeyinin düşüklüğü, iç pazarın darlığı ve dış pazarlara açılmada yaşanan güçlükler ağırlığını korumaktadır.

Türkiye’nin uluslararası bilgi teknolojileri firmaları için üretim ve operasyon merkezi niteliği kazanarak doğrudan yabancı sermaye yatırımları için uygun ortam oluşturulması ve sektörde yer alan küçük ölçekli firmaların, uluslararası firmaların bölgesel ağlarını kullanarak yurt dışına açılımlarının sağlanması amacıyla kurulacak Bilişim Vadisi Projesinin fizibilite ihalesine 2008 yılı Ağustos ayında çıkılmış, ancak tekliflerin yeterli görülmemesi nedeniyle ihale sonuçlandırılamamıştır. Eylül ayı içerisinde çıkılan ikinci ihalenin kısa sürede sonuçlandırılarak, fizibilite çalışmasının 2009 yılı içerisinde tamamlanması öngörülmektedir.

BİT sektöründe ihtiyaç duyulan nitelikli personel sorununa çözüm geliştirmek üzere nitelikli bilişim çalışanları yetiştirilmesine ilişkin e-Dönüşüm Türkiye İcra Kurulu kararı alınmış ve gerekli görevlendirme yapılmıştır.

BİT sektörü, 2001 yılı krizi sonrasındaki istikrarlı büyümesini devam ettirmektedir. 2007 yılı sonu itibarıyla 21,7 milyar ABD doları olan BİT sektörü büyüklüğünün 2008 yılında yüzde 20 oranında artarak 26 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Bunun yüzde 79’unu telekomünikasyon sektörü, yüzde 21’ini ise bilgi teknolojileri sektörünün oluşturacağı öngörülmektedir.

TABLO:IV. - Bilgi ve İletişim Teknolojilerine İlişkin Temel Göstergeler

	2006	2007	2008^(1)
Sabit telefon santral kapasitesi (bin hat)	21 100	21 772	21 300
Sabit telefon abone sayısı (bin kişi)	18 832	18 201	17 500
Sabit telefon abone yoğunluğu (%)	25,8	24,9	23,9
Mobil telefon abone sayısı (bin kişi)	52 663	61 975	65 000
Mobil telefon abone yoğunluğu (%)	72,2	84,9	89
Genişbant abone sayısı (bin kişi)	2 774	4 404	5 700
Genişbant abone yoğunluğu (%)	3,8	6	7,8
İnternet kullanıcı yoğunluğu (%)^(2)	18	26,7	35,8
Kablo TV abone sayısı (bin kişi)	1 208	1 141	1 150
BİT Pazar Büyüklüğü (milyar ABD doları)	17,9	21,7	26
- Telekomünikasyon	13,8	17	20,5
- Bilgi Teknolojileri	4,1	4,7	5,5

Kaynak: Telekomünikasyon Kurumu, TÜİK, IDC (International Data Corporation)

(1) Gerçekleşme tahmini (DPT)

(2) Oranlar 16-74 yaş arası nüfus bazındadır. 2006 yıl sonu gerçekleşme tahminidir. 2007 (Haziran) ve 2008 (Nisan) yılı verileri ise TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketi sonucudur.
Posta hizmetleri piyasasının kontrollü ve kademeli bir şekilde serbestleştirilmesi ve sektörün ilgili AB Direktifleri paralelinde yeniden yapılandırılmasına yönelik yasal düzenleme çalışmaları devam etmektedir.

Karasal vericiler üzerinden sayısal yayıncılığa geçiş politikası doğrultusunda hukuki altyapının oluşturulması için 3984 sayılı Kanun ve ilgili ikincil mevzuatta değişiklikler yapılacaktır.

Avrupa Birliği ile yürütülen “Bilgi Toplumu ve Medya” Faslı müzakereleri kapsamında, yayıncılık sektöründe gerçekleştirilecek düzenlemeleri içeren bir eylem planı hazırlanmış ve 3984 sayılı Kanun ile ilgili ikincil mevzuatta yapılacak değişikliklere ilişkin yol haritası belirlenmiştir.

TRT Genel Müdürlüğünün yeniden yapılandırılması amacıyla hazırlanan ve 2954 sayılı Kanunda değişiklik yapan 5767 sayılı Kanun 2008 yılı Haziran ayında yürürlüğe girmiştir.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaştırılması ve etkin kullanılmasıyla, bilgi toplumuna dönüşüm sürecinin hızlandırılması ve bu yolla ülkemizin rekabet gücünün ve refah düzeyinin artırılmasına katkı sağlanması temel amaçtır.

Bilgi Toplumu Stratejisi’nde yer verilen, elektronik haberleşme sektörünün hizmet yeteneğinin rekabetçi bir ortamda küresel düzeyde geliştirilmesi hedefi doğrultusunda devletin düzenleyici rolü etkinleştirilecek, alternatif altyapı ve hizmetlerin devreye girmesi sağlanacak, pazarın potansiyel gelişimi ve bilgi toplumu hizmetlerinin yaygınlaşmasını olumsuz yönde etkileyen sorunlar giderilecektir.

Bilgi teknolojileri sektörünün, bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde ortaya çıkacak iç talebi karşılayarak daha fazla değer yaratması ve dış pazarlarda yer edinebilmesi amacıyla küresel rekabet gücü artırılacaktır. Bu kapsamda, seçici bir yaklaşım izlenerek, bilgi teknolojileri hizmetleri alanında proje odaklı hizmetlere ve uygulama yönetimi, barındırma, iş süreçlerinin yönetimi gibi dış kaynak hizmetlerine, yazılım alanında ise rekabet avantajının daha yüksek olduğu telekomünikasyon, sağlık, eğitim, savunma sanayi gibi stratejik alanlara odaklanılacaktır. Bilişim Vadisi Projesi, fizibilite çalışmaları tamamlanarak başlatılacaktır. Ayrıca, sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli işgücünü karşılamaya yönelik eğitim programları başta olmak üzere, Bilgi Toplumu Stratejisinde belirlenen diğer eylemler hayata geçirilecektir

2009 yılında telekomünikasyon hizmet pazarı ve bilgi teknolojileri pazarının 2008 yılına göre yüzde 17 oranında büyüyerek sırasıyla 24 milyar ABD doları ve 6,4 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. 2009 yılında mobil telefon abone yoğunluğunun yüzde 96’ya ve genişbant abone yoğunluğunun ise yüzde 10’a ulaşacağı tahmin edilmektedir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 46. Elektronik haberleşme sektöründe alternatif altyapı ve hizmetlerin sunumuna önem verilerek sektör daha rekabetçi hale getirilecektir.
Tedbir 85. Genişbant telsiz erişim hizmetinin yetkilendirilmesine ilişkin düzenleme çalışmaları yapılacaktır.	Telekomünikasyon Kurumu	Ulaştırma Bakanlığı, DPT	Aralık Sonu	Kablosuz genişbant erişim hizmetlerinin sunulmasına imkan sağlanacak, mevcut genişbant altyapı ve hizmetlerine alternatifler oluşturularak genişbant erişim piyasasında rekabet artırılacaktır.
Tedbir 86. Sanal mobil şebeke hizmeti işletmeciliği yetkilendirilmesine ilişkin düzenleme çalışmaları sonuçlandırılacaktır.	Telekomünikasyon Kurumu	Ulaştırma Bakanlığı, DPT	Eylül Sonu	Mevcut mobil şebeke işletmecilerinin altyapıları üzerinden alternatif işletmecilerin de hizmet sunmasına imkân tanıyacak yetkilendirmeler yapılacaktır.
Tedbir 87. Yeni nesil mobil telekomünikasyon hizmetlerine ilişkin yetkilendirme çalışmaları sonuçlandırılacaktır.	Telekomünikasyon Kurumu	Ulaştırma Bakanlığı, DPT	Aralık Sonu	Genişbant erişime imkan verecek ve üzerinde birçok uygulamanın çalışacağı yeni nesil mobil sistemler konusunda yetkilendirmeye ilişkin çalışmalar sonuçlandırılacaktır.
Öncelik 47. Bilgi Toplumu Stratejisinde belirlenen küresel rekabetçi bilgi teknolojileri sektörünün tesisine ilişkin eylemler hayata geçirilecektir.
Tedbir 88. Bilişim Vadisi fizibilite çalışması tamamlanacaktır.	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı	Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, DPT, YÖK, TÜBİTAK, TOBB, TTGV	Aralık Sonu	Türkiye’nin uluslararası bilgi teknolojileri firmaları için üretim ve operasyon merkezi niteliği kazanması ve sektörde yer alan küçük ölçekli firmaların, uluslararası firmaların bölgesel ağlarını kullanarak yurt dışına açılımlarının sağlanması amacıyla kurulacak Bilişim Vadisi’nin fizibilite çalışması tamamlanacaktır.
Tedbir 89. Nitelikli bilişim çalışanları yetiştirilmesine yönelik sertifika programları başlatılacaktır.	İŞKUR	DPT, STK’lar	Aralık Sonu	BİT sektörünün nitelikli personel ihtiyacı, belirlenecek uzmanlık alanlarında hayata geçirilecek uluslararası kabul gören sertifika programları vasıtasıyla karşılanacaktır.
Öncelik 48. Posta sektörü kalite, güvenilirlik ve erişilebilirlik esasları ve AB düzenlemeleri paralelinde rekabetçi bir anlayışla yeniden yapılandırılacaktır.
Tedbir 90. Posta hizmetleri piyasasının serbestleştirilmesine yönelik düzenlemeler yapılacaktır.	Ulaştırma Bakanlığı	DPT, Hazine Müsteşarlığı, PTT	Mart Sonu	Posta sektörünü bütün yönleriyle düzenleyecek kanun tasarısı TBMM’ye sevk edilecektir. Söz konusu kanunla piyasayı düzenlemek ve denetlemekle görevli, işletmecilerden ayrı ve operasyonel olarak bağımsız bir yapı oluşturulacak ve mevcut posta tekelinin daraltılması süreci başlatılacaktır.
Tedbir 91. PTT Genel Müdürlüğünün sektörde oluşacak rekabet ortamına hazır hale getirilmesi için gerekli yasal düzenleme yapılacaktır.	Ulaştırma Bakanlığı	DPT, Hazine Müsteşarlığı, PTT	Mart Sonu	Posta sektörünün yeniden yapılandırılması çerçevesinde, PTT Genel Müdürlüğünün sektörde üstleneceği role uygun olarak organizasyon yapısının ve izlenecek politikaların belirlenmesine yönelik kanun tasarısı TBMM’ye sevk edilecektir.
Öncelik 49. Yayıncılık sektörü teknolojideki gelişmeler de dikkate alınarak geliştirilecektir.
Tedbir 92. Sayısal yayıncılığa geçiş için gerekli hukuki altyapı tamamlanacak ve teknik altyapı çalışmalarına devam edilecektir.	RTÜK	Ulaştırma Bakanlığı, DPT, Telekomünikasyon Kurumu, TRT	Aralık Sonu	Karasal vericiler üzerinden sayısal yayıncılığa geçiş konusunda 3984 sayılı Kanunda gerekli değişiklikler yapılacak ve belirlenen illerde analog yayınlarla paralel olarak karasal vericiler üzerinden sayısal yayıncılık hayata geçirilecektir.
Tedbir 93. Yayıncılık sektöründe AB’ye uyum amaçlı düzenlemeler gerçekleştirilecektir.	RTÜK	DPT	Aralık Sonu	Kapsam, tanımlar, yayın ilkeleri, yargı yetkisi, önemli olaylar, alım ve yeniden iletim, bağımsız eserlerin teşviki gibi konularda 3984 sayılı Kanunda gerekli değişiklikler yapılacaktır.