Tablo: I. Temel Ekonomik Büyüklükler

II. ÇOK TARAFLI VE İKİLİ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ

A. ÇOK TARAFLI EKONOMİK İŞBİRLİĞİ

1. Mevcut Durum

Türkiye, bir taraftan AB ile tam üyelik için müzakere sürecine devam ederken, diğer taraftan komşu ve bölge ülkeleriyle ikili ve çok taraflı ilişkilerini her alanda geliştirme çabalarını devam ettirmektedir. İslam ülkeleri ile ekonomik ve ticari ilişkilerin geliştirilmesine yönelik çabalar da sürdürülmektedir. İslam ülkeleriyle çok taraflı ekonomik ilişkiler, İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) çalışmaları çerçevesinde ve İKT’nin değişik platformlarında yürütülmektedir.

İSEDAK kapsamındaki önemli projelerden biri, İKT Üyesi Ülkeler Arasında Tercihli Ticaret Sistemi (TPS-OIC) kurulmasıdır. Bu bağlamda, TPS-OIC Çerçeve Anlaşması, TPS-OIC Tercihli Tarifeler Protokolü (PRETAS), TPS-OIC Menşe Kuralları görüşülmüş ve nihai hale getirilmiştir. TPS-OIC Çerçeve Anlaşması’nı 21 ülke onaylamıştır. PRETAS ve TPS-OIC Menşe Kuralları da Ticaret Komitesi üyesi ülkelerin imza ve onayına sunulmuş, PRETAS’ı Ekim 2008 itibarıyla on bir ülke imzalamış ve Türkiye dahil beş ülke onaylamıştır. Menşe Kuralları’nı ise Türkiye dahil yedi ülke imzalamıştır. TPS-OIC projesinin 2009 yılı başında yürürlüğe girmesi hedeflenmektedir. Anılan projeye katılımın arttırılmasını sağlamak üzere, ilgili TPS-OIC anlaşmaları 24. İSEDAK Toplantısı sırasında düzenlenecek imza töreninde diğer üye ülkelerin de imzasına açılacaktır. Menşe Kuralları Belgesinin 2009 yılı içerisinde ülkemizce onaylanması beklenmektedir.

İSEDAK’ın daha da etkinleştirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Bu çerçevede, İSEDAK Toplantılarına gündemdeki konularda uluslararası üne sahip uzmanların katılımı ve toplantılar sırasında ikili görüşmeler yapılması uygulaması başlatılmış ve İSEDAK gündeminin güncel küresel sorunları da içerecek şekilde zenginleştirilmesi için mutad gündem maddelerine yüksek gıda ve enerji fiyatları, küresel finans krizi ve e-devlet uygulamaları gibi maddeler ilave edilmiştir. 2008 yılındaki İSEDAK Bakanlar Görüş Alışverişi Oturumunda “İKT Üyesi Ülkelerde Yatırım Ortamının İyileştirilmesi” konusu ele alınmıştır.

İSEDAK’ın görevleri arasında bulunan üye ülkeler arasında ticareti artırma hedefi doğrultusunda çalışmalara hız verilmiştir. İKT içi ticaret 2006’da 160 milyar ABD dolarından 2007’de yaklaşık 200 milyar ABD dolarına, oransal olarak da yüzde 16,3’ten yüzde 16,4’e ulaşmıştır.

İKT üyesi ülkeler arasında ticareti artırmak amacıyla İslam Kalkınma Bankası bünyesinde İslam Uluslararası Ticaretin Finansmanı Şirketi kurulmuş ve 2008 yılı başında faaliyete geçmiştir. Şirket, İSEDAK üyesi ülkeler arasındaki ticaretin finansmanı için 2008 yılında 2,7 milyar ABD doları tutarında kredi kullandırmayı hedeflemektedir. Şirket, ülkemizdeki bazı katılım bankalarıyla da KOBİ’lere kullandırılmak üzere 60 milyon ABD doları tutarında finansman anlaşması yapmıştır.

2007 yılında Türkiye’nin İKT üyesi ülkelere ihracatı 20,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 20,4’tür. 2008 yılının ilk sekiz ayında ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 73 artarak 21,9 milyar ABD dolarına yükselmiştir.

2007 yılında Türkiye’nin İKT üyesi ülkelerden ithalatı 21,5 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, toplam ithalatımız içindeki payı yüzde 12,6’dır. 2008 yılının ilk sekiz ayında ithalat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 61,3 oranında artışla 21,3 milyar ABD dolarına çıkmıştır.

Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Ticaret ve Kalkınma Bankası 2008 yılı itibarıyla finansman faaliyetlerine başlamıştır.

EİT Ticaret Anlaşması (ECOTA) yürürlüğe girmiş olup, Anlaşma çerçevesinde taviz listelerinin müzakeresine ilişkin çalışmalar sürdürülmektedir.

EİT Transit Ulaştırma Çerçeve Anlaşması (TTFA) ülkemiz tarafından 2008 yılında onaylanmıştır.

EİT sanayi işbirliği alanında sürdürülen EİT Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirme, Akreditasyon ve Metroloji Bölgesel Merkezi’nin (RISCAM) kuruluş çalışmaları devam etmektedir.

Türkiye'nin 2007 yılında EİT ülkelerine ihracatı 4,7 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 4,4'tür. 2008 yılının ilk sekiz aylık döneminde ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 41 oranında artarak 4,1 milyar ABD dolarına yükselmiştir.

2007 yılında Türkiye'nin EİT ülkelerinden ithalatı 10 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, toplam ithalatımız içindeki payı yüzde 5,9'dur. 2008 yılının ilk sekiz ayında ithalat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 51 oranında artarak 9,7 milyar ABD dolarına yükselmiştir.

Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ) ülkeleri; Arnavutluk, Azerbeycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan’dır. Uluslararası işbirliğine ve dış dünyaya açık işbirliği yapısı nedeniyle, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütünde (KEİ) gözlemci ülke ve kuruluş sayısı artmaktadır. Şu anda Polonya, Tunus, İsrail, Mısır, Slovakya, İtalya, Avusturya, Almanya, Fransa, Beyaz Rusya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, ABD ve AB Komisyonu KEİ’de gözlemci statüsündedir.

Türkiye’nin 2007 yılında KEİ ülkelerine ihracatı 16,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 15,6’dır. 2008 yılının ilk sekiz aylık döneminde ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 42,3 artarak, 14,7 milyar ABD dolarına yükselmiştir.

2007 yılında Türkiye’nin KEİ ülkelerinden ithalatı 34,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, toplam ithalatımızdaki payı yüzde 20,5’tir. 2008 yılının ilk sekiz ayında ithalat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 51,4 artarak, 33,4 milyar ABD dolarına yükselmiştir.

Gelişmekte Olan Sekiz Ülke (Bangladeş, Endonezya, İran, Malezya, Mısır, Nijerya, Pakistan ve Türkiye) 4-8 Temmuz 2008 tarihlerinde Kuala Lumpur’da düzenlenen D-8 6. Zirve’sinde, önümüzdeki on yıl içinde ticareti artırıcı faaliyet alanlarını belirleyen “D-8 2008-2018 Yol Haritası” kabul edilmiştir. D-8 bütçesi onaylanmış, D-8 Sekreteryası’nın gelecekteki statüsüne ilişkin düzenlemeler kabul edilmiştir.

Türkiye’nin 2007 yılında D-8 ülkelerine ihracatı 2,9 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup, toplam ihracatımız içindeki payı yüzde 2,8’dir. 2008 yılının ilk sekiz aylık döneminde ihracat, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,4 azalarak 2,9 milyar ABD doları olmuştur.

2007 yılında Türkiye’nin D-8 ülkelerinden ithalatı 11,2 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş olup toplam ithalatımız içindeki payı yüzde 6,5’dir. 2008 yılının ilk sekiz ayında ithalat yüzde 13,1 oranında azalarak 9,7 milyar ABD doları olmuştur.

2. Temel Amaç ve Hedefler

İslam ülkeleri ile çok taraflı ve ikili ekonomik ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi ve derinleştirilmesi amacıyla yapılan çalışmalar sürdürülecektir. Bu ülkelere yönelik ihracat artışının sürdürülebilir hale getirilmesi hedefi çerçevesinde ihraç ürünlerinin çeşitlendirilmesine, yeni pazarlara açılmaya ve ticaret önündeki engellerin kaldırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülecektir.

TPS-OIC Tercihli Ticaret Sisteminin 2009 yılı Ocak ayında yürürlüğe girmesi hedefi uyarınca, PRETAS ve TPS-OIC Menşe Kurallarının en az 10 ülke tarafından imzalanıp onaylanması için üye ülkeler nezdinde girişimlere devam edilecektir. Türkiye, TPS-OIC Menşe Kurallarını imzalamış olup, Anlaşmayı 2009 yılı içerisinde onaylamayı hedeflemektedir.

Ülkemizin Afrika’ya Açılım Stratejisi kapsamında İKT üyesi ülkelerde fakirliğin azaltılması çabalarına destek sağlanacak ve bu çerçevede pamuk üretimi ve işlenmesinde işbirliği gibi kapasite geliştirme programları desteklenecektir.

EİT Bölgesinde bölge içi ticaretin artırılması için tarife ve tarife dışı engellerin azaltılmasına, ulaştırmanın ve taşımacılığın kolaylaştırılmasına, yatırım ortamının iyileştirilmesine ve özel sektör işbirliğinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülecektir.

KEİ’yi proje üreten bir örgüte dönüştürmek amacıyla oluşturulan Proje Geliştirme Fonuna destek verilmeye devam edilecektir.

KEİ ile ilişkilerimizde özel sektöre önem verilmeye devam edilecektir. Ortak projelerin finansmanında ve özel sektörün desteklenmesinde KEİ Ticaret ve Kalkınma Bankasının olanaklarından, Bankanın program ve politikaları dahilinde yararlanılacaktır.

Karayolu taşımacılığının önündeki engellerin kaldırılması ve geliştirilmesi ile ilgili çalışmalar yapılacak ve bu konuda ortak projeler üretilecektir. Bursa’da bir KEİ Ticaret Merkezi oluşturulmasına yönelik proje çalışmaları sonuçlandırılacaktır.

KEİ ülkeleri arasında iş ortamının iyileştirilmesi, ilgili işletme ve şirketlerin bireysel ve kolektif girişimleri için gerekli önlemler alınacak ve bu kapsamda iş adamlarına vize kolaylıkları sağlanacaktır.

Türkiye, D-8 çerçevesinde işbirliği faaliyetlerini desteklemeye devam edecektir. D-8 Tercihli Ticaret Anlaşması Menşe Protokolü konusundaki çalışmalar sonuçlandırılacaktır. D-8 Üyesi Ülkeler Arasında Gümrük Konularında İdari Yardımlaşma Çok Taraflı Anlaşmasının yürürlüğe konulması konusundaki çalışmalara öncelik verilecektir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 113. İSEDAK, EİT ve D-8 faaliyetleri çerçevesinde gerçekleştirilen tercihli ticaret sistemlerinin uygulamaya konulması amacıyla, ülkemizin de bu konudaki anlaşma, protokol ve menşe kurallarını imzalayıp onaylaması yönünde çalışmalar sürdürülecektir.
Tedbir 227. TPS-OIC Menşe Kurallarının onay işlemleri tamamlanacak, ECOTA’nın işlerlik kazanmasına yönelik çalışmalar sürdürülecek, D-8 Tercihli Ticaret Sistemi Menşe Kuralları Protokolünün sonuçlandırılması ve onaylanması sağlanacaktır.	DTM	TBMM, Başbakanlık, Dışişleri Bakanlığı, DPT, Gümrük Müşteşarlığı	Aralık Sonu	Üye ülkeler arasında ticaretin kolaylaştırılması ve artırılması sağlanacaktır.