Tablo: I. Temel Ekonomik Büyüklükler

G. AR-GE ve YENİLİKÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ

1. Mevcut Durum

Günümüzde bilim, teknoloji ve yenilik yeteneği, rekabet üstünlüğünün ve sosyo-ekonomik gelişmenin en önemli etkenlerinden biri haline gelmiştir.

Ülkemizde Ar-Ge harcamalarının GSYH içindeki payı 2006 yılı itibarıyla yüzde 0,76 iken, AB-27 ortalaması yüzde 1,84’tür. 2005 yılından itibaren bu alana yönelik kamu kaynaklarının artırılması ve özel sektörün bu alana giderek daha fazla yatırım yapmaya başlaması neticesinde bu oranın artması beklenmektedir.

Türkiye’de Ar-Ge personeli sayısının toplam işgücüne oranı 2006 yılı itibarıyla yüzde 0,43 olup, yüzde 1,33 olan AB-27 2006 yılı ortalamasının oldukça altındadır. Ayrıca, ülkemizdeki tam zaman eşdeğer (TZE) cinsinden toplam Ar-Ge personelinin yüzde 33,1’i ticari kesimde iken, AB-27’de bu oran yüzde 49,3’tür.

Ar-Ge çalışmalarının ürüne dönüşmesi ve rekabet gücüne katkısının artırılmasında özel sektör önemli rol üstlenmektedir. Ülkemizde özel sektör tarafından gerçekleştirilen Ar-Ge faaliyetlerinin oranı 2005 yılında yüzde 33,8 iken 2006 yılında yüzde 37’ye yükselmiştir. Ancak, bu oran 2006 yılı AB-27 ortalaması olan yüzde 64’ün oldukça gerisinde kalmaktadır.

Ülkemizde 2004–2006 dönemi içerisinde 10 ve daha fazla çalışanı olan girişimlerin yüzde 31,4’ünün teknolojik yenilik faaliyetinde bulunduğu tesbit edilmiş olup, yenilik faaliyetlerini olumsuz etkileyen en önemli üç faktörün sırasıyla maliyetlerin yüksekliği, maddi kaynakların yetersizliği ve nitelikli personel eksikliği olduğu belirtilmiştir.

Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetleri alanında sağlanan teşvikleri düzenlemek üzere hazırlanan 5746 sayılı Araştırma Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun 12 Mart 2008 tarih ve 26814 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunun yürürlüğe girmesiyle beraber özel sektör tarafından gerçekleştirilen Ar-Ge harcamalarının ve özel sektörde istihdam edilen Ar-Ge personeli sayısının artması beklenmektedir.

Üniversiteler ve diğer araştırma kurumlarında yürütülen araştırma faaliyetlerinin en önemli sonucu bilimsel makale sayısında artış olarak ortaya çıkmaktadır. Ülkemiz, Bilimsel Atıf Endeksinde 2005 ve 2006 yıllarında olduğu gibi 2007 yılında da 19. sırada yer almıştır.

Dokuzuncu Kalkınma Planında, geleceğe yönelik olarak nanoteknoloji, biyoteknoloji, yeni nesil nükleer teknolojiler ile hidrojen ve yakıt pili teknolojileri; sanayi politikasının öncelik vereceği sektörlerdeki araştırmalar; yerli kaynakların katma değere dönüşmesini amaçlayan Ar-Ge faaliyetleri; aşı ve anti-serum başta olmak üzere yaşam kalitesinin yükseltilmesine yönelik sağlık araştırmaları; bilgi ve iletişim teknolojileri; savunma ve uzay teknolojileri öncelikli alanlar olarak belirlenmiştir. Başta bu alanlarda olmak üzere, büyük ölçekli araştırma laboratuvarları ve mükemmeliyet merkezleri kurulması, temel ve uygulamalı araştırma projelerine destek verilmesi ve araştırmacı insan gücü yetiştirilmesine yönelik programlar sürdürülmektedir.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB), Teknoloji Geliştirme Merkezleri (TEKMER) ve duvarsız teknoloji kuluçka merkezleri faaliyetlerinin desteklenmesine devam edilmektedir. 2008 yılı Eylül ayı itibarıyla 31 adet TGB kurulmuş olup, bunlardan 18’i aktif olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. 2008 yılı sonuna kadar faaliyete geçen TGB sayısının 34’e ulaşması hedeflenmektedir.

Ar-Ge harcamalarının etkin kullanımını ve Ar-Ge çalışmaları sonuçlarının uygulamaya geçirilmesini kolaylaştırmak amacıyla kamu kurumlarının faaliyet alanlarıyla ilgili Ar-Ge destek programları ilgili kamu kurumunun bünyesinde 2005 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Bu kapsamda Sanayi ve Ticaret Bakanlığında San-Tez (Sanayi Tezleri), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığında ENAR (Enerji Araştırmaları), Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğünde Temiz Kömür Teknolojileri Araştırma Programları başlatılmıştır.

Bilim ve teknoloji alanında uygulanan politika ve destek mekanizmalarını izleme ve değerlendirme sisteminin iyileştirilmesi ihtiyacı devam etmektedir.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Bilim ve teknoloji politikasının temel amacı, özel sektörün yenilik yeteneğini artırmak, bilim ve teknolojide yetkinleşmek ve bu yetkinliği ekonomik ve sosyal faydaya dönüştürmektir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik / Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 40. Bilim ve teknoloji alanında kurumlar arası işbirliğini ve özel kesimin sistem içindeki etkinliğini artıran bir ulusal yenilik sistemi oluşturulacaktır.
Tedbir 76. Ulusal Yenilik Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanacaktır.	TÜBİTAK	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, DPT, İlgili Kamu Kurumları, , Kalkınma Ajansları, Özel Sektör, STK’lar, Mahalli İdareler	Aralık Sonu	Ulusal Yenilik Stratejisi ve Eylem Planı ilgili paydaş kuruluşların katılımı ile hazırlanacaktır. Bilim ve teknoloji alanında kurumlar arası işbirliği ve eşgüdüm sağlanarak, kurumların görev, yetki ve sorumlulukları yeniden tanımlanacaktır. İllerde gelişmeyi desteklemek ve illerin rekabet güçlerini artırmak üzere özel sektör, üniversite ve kamu kuruluşları ile yerel dinamikleri kapsayan yenilik ekseninde faaliyet gösterecek işbirliği ağlarının kurulması desteklenecektir.
Tedbir 77. Özel sektörce yürütülen Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması desteklenecektir.	TÜBİTAK	DPT, İlgili Kamu Kuruluşları, Üniversiteler, Özel Sektör	Aralık Sonu	Özel sektör tarafından yürütülen Ar-Ge projelerine verilen destekler artırılarak yenilik kültürünün geliştirilmesi ve Ar-Ge çalışmalarına olan talebin canlandırılması sağlanacaktır. Öncelikli alanlarda teknoloji yeteneğini üst düzeye çıkarmak ve sektör geneline yaygınlaştırmak üzere rekabet öncesi ortak ve kapsamlı Ar-Ge faaliyetleri desteklenecektir.
Tedbir 78. KOBİ’lere sağlanan Ar-Ge destekleri yaygınlaştırılacaktır.	KOSGEB	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Üniversiteler, Sanayi ve Ticaret Odaları	Aralık Sonu	KOBİ’lere sağlanan Ar-Ge destekleri etkinleştirilerek yaygınlaştırılacak ve KOBİ’ler tarafından daha fazla Ar-Ge talebi yaratılmasına yönelik faaliyetlerin sürdürülmesi sağlanacaktır. Üniversite-Sanayi İşbirliğinin sağlanması ve Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesini teminen Teknoloji Geliştirme Merkezleri (TEKMER) ve Duvarsız Teknoloji İnkübatörleri (DTİ) kurulması yönünde çalışmalar yapılacaktır.
Tedbir 79. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) güçlendirilecektir.	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, DPT, Hazine Müsteşarlığı	Aralık Sonu	4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Taslağı kurumların görüşleri çerçevesinde nihai hale getirilecek ve TBMM’ye sevkedilecektir.
Öncelik 41. Ar-Ge desteklerine ilişkin izleme ve etki değerlendirme çalışmaları başlatılacaktır.
Tedbir 80. Ar-Ge desteklerine ilişkin izleme ve etki değerlendirme çalışmaları başlatılacaktır.	DPT	Maliye Bakanlığı, TÜBİTAK, YÖK, Üniversiteler, Özel Sektör, STK’lar	Aralık Sonu	Ar-Ge destek programları ve mekanizmalarına ilişkin izleme ve etki değerlendirme sistemleri tanımlanacaktır. Gerek izleme sonucu elde edilen veri ve bilgiler ışığında gerekse özel olarak gerçekleştirilecek etki değerlendirme faaliyetleri ile programlar ve mekanizmaların etkinliği artırılacaktır.
Öncelik 42. Araştırmacı insan gücü kaynağı nitelik ve nicelik yönünden geliştirilecektir.
Tedbir 81. Araştırmacı insan gücü kaynağı nitelik ve nicelik yönünden geliştirilecektir.	TÜBİTAK	Milli Eğitim Bakanlığı, DPT, YÖK, Üniversiteler	Aralık Sonu	Yürütülmekte olan araştırmacı insan gücü yetiştirme programları deneyimler ışığında iyileştirilecektir. Tamamlayıcı olarak araştırıcılığın özendirilmesi için ödül, burs ve teşvik mekanizmaları geliştirilecektir.
Öncelik 43. Üniversite araştırma altyapılarını etkinleştirecek bir yol haritası hazırlanacaktır.
Tedbir 82. Üniversite araştırma altyapılarını etkinleştirecek bir yol haritası hazırlanacaktır.	YÖK	DPT, TÜBİTAK, Üniversiteler, İlgili Kamu Kurumları	Aralık Sonu	Üniversitelerde kurulan mükemmeliyet merkezleri, merkezi laboratuvarlar ve tematik araştırma merkezlerinin bütün araştırmacıların kullanımına açılmasını ve aynı alanda çalışan araştırmacıların aynı merkezlerde bir araya gelmelerini sağlayacak bir Ar-Ge Altyapı Yol Haritası hazırlanacaktır.
Öncelik 44. Akademik yükselme kriterlerinde araştırma faaliyetlerinin etkisi artırılacaktır.
Tedbir 83. Akademik yükselme kriterlerinde araştırma faaliyetlerinin etkisi artırılacaktır.	YÖK	Türk Patent Enstitüsü, Üniversiteler	Aralık Sonu	Akademik yükselme kriterlerinde patent, proje yürütme, özel sektörle ortak araştırma faaliyetlerinin etkisini artırıcı iyileştirmeler yapılacaktır.
Öncelik 45. Türk Uzay Kurumunun kurulmasına yönelik düzenleme yapılacaktır.
Tedbir 84. Türk Uzay Kurumunun kurulmasına yönelik düzenleme yapılacaktır.	Ulaştırma Bakanlığı	Milli Savunma Bakanlığı, DPT, TÜBİTAK, TÜRKSAT A.Ş., Telekomünikasyon Kurumu	Aralık Sonu	Ülkemizin uzayla ilgili çalışmalarını yürütmek, koordine etmek ve ayrıca uzay konusunda araştırma geliştirme faaliyetlerinin yapılmasını sağlamak üzere bir kurum kurulacaktır.