Tablo: I. Temel Ekonomik Büyüklükler

BEŞİNCİ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ VE DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER

I. TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ

1. Mevcut Durum

17 Aralık 2004 tarihli Avrupa Birliği Zirvesinde alınan karar doğrultusunda, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında 3 Ekim 2005 tarihinde başlayan katılım müzakerelerinin ilk ayağını oluşturan müktesebat fasılları itibarıyla yürütülen tarama süreci 13 Ekim 2006'da tamamlanmıştır.

Müktesebat fasıllarından Bilim ve Araştırma faslında müzakereler 2006 yılında açılmış ve geçici olarak kapatılmıştır. 2007 yılında, İşletmeler ve Sanayi Politikası, İstatistik, Mali Kontrol, Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, Trans-Avrupa Ağları fasıllarında müzakereler açılmıştır. Haziran 2008’de ise, Fikri Mülkiyet Hukuku ve Şirketler Hukuku fasıllarında müzakereler açılmıştır. Eğitim ve Kültür ile Ekonomik ve Parasal Politika fasıllarında Konsey tarafından açılış kriteri belirlenmemiş, ancak bu fasıllar henüz müzakerelere açılmamıştır.

11 Aralık 2006 tarihli Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyinde alınan ve 15 Aralık 2006 tarihli Zirvede onaylanan karar uyarınca, Malların Serbest Dolaşımı, İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi, Mali Hizmetler, Tarım ve Kırsal Kalkınma, Balıkçılık, Taşımacılık, Gümrük Birliği ve Dış İlişkiler fasıllarında müzakerelerin açılması, Türkiye'nin 2004 yılında imzalanan Ek Protokolden kaynaklanan yükümlülüklerini Güney Kıbrıs Rum Yönetimi bakımından da yerine getirmesi şartına bağlanmıştır. Ayrıca, bu husus, tüm fasıllar açısından kapanış kriteri niteliği taşımaktadır.

Avrupa Komisyonu tarafından Türkiye için 1998 yılından bu yana her yıl hazırlanan İlerleme Raporlarında tespit edilen hususlar esas alınarak hazırlanan Katılım Ortaklığı Belgelerinin dördüncüsü 2008 yılında kabul edilmiştir. Türkiye’nin Kopenhag kriterlerine uyum için yerine getirmesi gereken kısa ve orta vadeli öncelikleri içeren Katılım Ortaklığı Belgesi temelinde yeni bir Ulusal Program hazırlanmaktadır.

Türkiye-AB ilişkilerinde bu gelişmeler yaşanırken, AB’de de Birliğin geleceği açısından önemli sonuçlar doğuracak gelişmeler meydana gelmiştir. Bu kapsamda, AB’nin politikalarının ve kurumsal yapısının düzenlendiği Avrupa Anayasasının 2005 yılında Fransa ve Hollanda'da yapılan referandumlarda reddedilmesinin ardından hazırlanan yeni Antlaşma, 27 üye ülke tarafından 13 Aralık 2007 tarihinde Lizbon’da imzalanmıştır. Üye ülkeler tarafından onaylanarak 1 Ocak 2009 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmesi öngörülen ve resmi adı “Avrupa Birliği Antlaşmasını ve Avrupa Topluluğunu Kuran Antlaşmayı Değiştiren Lizbon Antlaşması” olan bu Antlaşma, üye ülkelerin büyük çoğunluğu tarafından onaylanmasına rağmen, Haziran 2008’de İrlanda’da yapılan referandumda reddedilmiştir. Halihazırda, Antlaşmanın 1 Ocak 2010’dan önce yürürlüğe girmesi beklenmemektedir.

2007 – 2013 döneminde AB’nin aday ve potansiyel aday ülkelere sağlayacağı mali yardımlar, Katılım Öncesi Mali İşbirliği Aracı (IPA) kapsamında, Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma, Sınır Ötesi İşbirliği, Bölgesel Kalkınma, İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi ile Kırsal Kalkınma bileşenleri altında kullandırılacaktır. Bu kapsamda, 2007-2009 döneminde Türkiye’ye sağlanacak mali yardım 1,6 milyar euro tutarında olup, 2009 yılı için Türkiye’ye 538,7 milyon euro tutarında kaynak tahsis edilmiştir.

IPA'nın Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma bileşimi kapsamında 2008 yılı programlama çalışmaları tamamlanmış, proje paketi Avrupa Komisyonuna gönderilmiştir. Bölgesel Kalkınma ile İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşenleri çerçevesinde hazırlanan Operasyonel Programlarda yer alan öncelikler gözetilerek gerçekleştirilen 2008 yılı programlaması kapsamında, Avrupa Komisyonu ile üzerinde mutabakata varılan projelerin hazırlanmasına yönelik çalışmalar sürdürülmüştür.

Bölgesel Kalkınma ile İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşenleri çerçevesinde finanse edilecek projeler ve Operasyonel Programlara ilişkin izleme sisteminin Ulaştırma Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı ve DPT’de kurulmasına yönelik çalışmalar DPT’nin koordinasyonunda yürütülmektedir.

IPA'nın beşinci bileşeni olan Kırsal Kalkınma Bileşeni altında sağlanacak mali yardımların kullandırılması çerçevesinde, 5648 sayılı Kanun ile kurulan Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumunun faaliyete geçmesi amacıyla kurumsal yapılanma çalışmaları sürdürülmektedir. Ayrıca, söz konusu bileşen için Avrupa Komisyonu ve Türkiye arasında imzalanacak olan Sektörel Anlaşmanın tamamlanmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir.

Diğer taraftan, IPA kapsamında mali yardımların kullanımını düzenleyecek olan Çerçeve Anlaşma, Avrupa Komisyonu ile Türkiye arasında 11 Temmuz 2008 tarihinde imzalanmıştır.

Ayrıca, IPA’nın Bölgesel Kalkınma ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi bileşenleri altında yer alan Operasyonel Programalara ilişkin Finansman Anlaşmalarının imzalanmasına yönelik çalışmalar sürdürülmüştür. Diğer taraftan IPA kapsamında oluşturulan yeni yapının Avrupa Komisyonu tarafından akreditasyonuna ilişkin süreç devam etmektedir.

2. Temel Amaç ve Hedefler

AB’ye tam üyelik hedefi doğrultusunda, Kopenhag siyasi ve ekonomik kriterlerine uyum düzeyinin yükseltilmesi ve 35 fasıl altında toplanan AB müktesebatına uyum sağlanması yönündeki çalışmalar sürdürülecektir. Müktesebata uyumda zorluklarla karşılaşılması muhtemel alanlarda etki analizleri yapılacak ve uyum çalışmaları etki analizleri sonuçları dikkate alınarak yürütülecektir. AB’ye uyum sürecinin, 2008 Katılım Ortaklığı Belgesi temelinde, ülkemizin öncelikleri dikkate alınarak yürütülmesi temel amaçtır.

AB’den sağlanacak mali yardımların Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecine en üst düzeyde katkı sağlaması temel hedeftir. Bu çerçevede, aday ülkeleri üyelik sonrası Yapısal Fonlara hazırlamayı da amaçlayan Bölgesel Gelişme ve İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşenleri kapsamında sağlanacak yardımlara yönelik izleme ve değerlendirme sistemi kurulacaktır.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 112. AB’ye tam üyelik hedefi doğrultusunda çalışmalar sürdürülecektir.
Tedbir 224. Katılım müzakereleri çerçevesinde etki analizi çalışmaları yapılacaktır.	DPT	İlgili Kamu Kuruluşları	Aralık Sonu	AB’ye katılım sürecinde müktesebata uyumda zorluklarla karşılaşılması muhtemel alanlarda uyumun ortaya çıkaracağı ekonomik ve sosyal etkilerini belirlemek amacıyla yapılacak etki analizlerine ilişkin Etki Analizi Rehberi hazırlanacak, alanlar belirlenecek ve çalışmalar başlatılacaktır.
Tedbir 225. IPA kapsamında kurumların işlevlerini belirleyen Başbakanlık Genelgesi çıkarılacaktır.	Başbakanlık	DPT, Hazine Müsteşarlığı, ABGS, İlgili Kamu Kuruluşları	Mart Sonu	Başbakanlık Genelgesi ile 2007-2013 dönemine ilişkin AB’den sağlanacak katılım öncesi fonların kullanımına ilişkin olarak kurumların yetki ve sorumlulukları belirlenecektir.
Tedbir 226. IPA’nın Bölgesel Kalkınma ile İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşenleri altındaki operasyonel programlar revize edilecek ve izleme sistemi kurulacaktır.	DPT	Ulaştırma Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı	Aralık Sonu	Bölgesel Kalkınma ile İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşenleri altında uygulanan Ulaştırma, Çevre, İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi ve Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programların 2009 yılı sonrası AB’den sağlanacak fonların kullanılabilmesi amacıyla Stratejik Çerçeve Belgesine uygun olarak revize edilmesi sağlanacaktır. Ayrıca, söz konusu programlara ve finanse edilecek projelere ilişkin izleme sistemi kurulacaktır.