Tarih Bilimine Giriş

b)   Hakan soyundan gelen Türk prenslerini birbirine karşı kışkırttı.

c) Hun hakanlarıyla Çin prenseslerini evlendirdi.

d)   Ayrıca Türk ülkesine ticaret yoluyla ipek ve lüks eşyalar sokarak halkı rahata ve lükse alıştırdı. Bunların sakıncaları başlangıçta pek fark edilmedi. Ancak, zamanla devlet zayıflayarak ülkedeki iç huzursuzluklar arttı.

21-Türk hakanlarının siyasi düşüncelerle Çin prensesleriyle evlenmelerinin sakıncasını açıklayınız?

* Siyasî düşüncelerle yapılan bu tür evlilikler, Türk devletleri için genellikle kötü sonuçlar doğurmuştur. Çünkü prensesler, kalabalık bir heyetle geliyor ve aralarındaki casuslar Türk boylarını ve prenslerini birbirine düşürüyordu. Çin kuvvet kullanarak yenemediği Hun Devletini içten yıkmak için bu ortamdan yararlanmaya başladı.

22-Asya (Büyük) Hun Devleti’nin parçalanışını açıklayınız?

* İpek Yolu'nun denetimi Çinlilerin eline geçti (M.Ö.60). Türkler bundan ekonomik olarak büyük zarar gördüler. Bu durum karşısında Hun Hakanı HO-HAN-YEH (M.Ö.58-31) Çin himayesine girmekten başka çare olmadığını düşündü. Bu düşünceyi utanç verici bulan kardeşi Çİ-Çİ, Ho-Han-Yeh'in hükümdarlığını tanımadı. Çıkan savaşı kaybeden Ho-han-yeh , güneye çekilerek Çin himayesine girdi (MÖ 58). Bu olay ,Hun Devleti’nin Doğu ve Batı Hunları olarak ikiye ayrılmasına neden oldu.

23-Batı Hun Hükümdarı Çiçi’nin bağımsızlık aşkını açıklayınız?

* İpek Yolu'nun denetimi Çinlilerin eline geçti (M.Ö.60). Türkler bundan ekonomik olarak büyük zarar gördüler. Bu durum karşısında Hun Hakanı HO-HAN-YEH (M.Ö.58-31) Çin himayesine girmekten başka çare olmadığını düşündü. Bu düşünceyi utanç verici bulan kardeşi Çİ-Çİ, Ho-Han-Yeh'in hükümdarlığını tanımadı. Çıkan savaşı kaybeden Ho-han-yeh , güneye çekilerek Çin himayesine girdi (MÖ 58). Bu olay ,Hun Devleti’nin Doğu ve Batı Hunları olarak ikiye ayrılmasına neden oldu.

Çi-çi, bağımsızlık konusunda son derece duyarlıydı. Bu konudaki düşüncelerini şöyle ifade ediyordu: "Boyun eğmeyeceğiz. Zira öteden beri Türkler kuvveti takdir eder, tâbi olmayı hakir görürler. Savaşçı süvari hayatımız sayesinde adı yabancıları titreten bir millet olduk. Biz ölsek de, kahramanlığımızın şöhreti kalacak, çocuklarımız ve torunlarımız diğer kavimlerin efendisi olacaklardır."

24-Çiçi tarafından kurulan Batı Hunlarının yıkılma sebepleri nelerdir?

* Batı Hunları’nın Yıkılmasının Sebepleri

1) Çi-çi’nin kendine bağlı boy beylerine çok sert davrandığı için onların Çinliler ile işbirliği yapması

2)  Çi-çi’nin şehir ve kaleler inşa ederek burada Türk savaş usullerine ters düşen bir savunma uygulaması.

25-Asya( Büyük) Hun Devleti hükümdarlarını sırasıyla yazınız?

*Teoman,

Metehan,

Ki-ok,

Kün-çin,

Huhanyeh---Çiçi (Doğu- Batı Hunları olarak bölündü)

26-Kavimler Göçü’ne sebep olan Türk topluluğunun ve komutanlarının adını yazınız?

*Batı Hunları---Balamir

27-Kavimler Göçü’nin sonuçlarından 5(Beş) tanesini yazınız?

*1)             Avrupa yüzyıla yakın bir süre karışıklık içinde yaşadı.

2)             Avrupa’daki krallıkların sürekli savaş ve yağmaların etkisiyle gücünü kaybetmesi , feodalite rejiminin ortaya çıkmasına zemin hazırladı.

3)             Barbar kavimlerin, topraklarına girmesini önleyemeyen Roma İmparatorluğu, 395 yılında Batı ve Doğu Roma İmparatorluğu olarak ikiye ayrıldı.

4)             476 yılında Batı Roma İmparatorluğu sona erdi.Batı Roma toprakları üzerinde bir çok devlet kuruldu bunların en güçlüsü Frank Devletidir.

5)             Göç eden kavimler bugünkü İtalya, İspanya, Fransa ve Britanya adalarına yerleşmişlerdir.

6)             Avrupa’daki kavimlerin birbirleriyle karışıp kaynaşması sonucu yeni milletler ortaya çıktı (İspanyollar, İngilizler).

7)             Günümüz Avrupa devletlerinin birçoğunun temelleri bu dönemde atıldı(İngiltere, Fransa).

8)             Kavimler Göçü'nün başladığı tarih olan 375 yılı, bazı tarihçiler tarafından İlk Çağ'ın sonu, Orta Çağ'ın başlangıcı olarak kabul edildi.

9)             Germenler, Hıristiyanlığı kabul ederek Ortaçağ Avrupasına damgalarını vurdular. Barbar kavimler arasında Hıristiyanlık hızla yayıldı. 

10)         Kilise,papalık ve skolastik düşünce güç kazanmıştır.

11)         Şövalyelik ruhu ortaya çıkmış ve ,ortaçağ boyunca devam etmiştir.

12)         Hunların temsil ettiği Bozkır sanatı Avrupa’da etkili olmuştur.

13)         Avrupa’da yerleşen Türkler , burada devletler kurdular.

28-Avrupa’da kurulan ilk Türk devletinin ve kurucusunun adını yazınız?

*Avrupa Hun Devleti---Balamir

29-Uldız Dönemi’nde Avrupa Hun Devleti’nin dış politikasını yazınız?

* Avrupa Hun Devleti’nin Dış Siyaseti : Buna göre, Doğu Roma (Bizans) sürekli baskı altında tutulacak, barbar kavimlere karşı Batı Roma ile iyi ilişkiler içinde bulunulacaktı. Bunun nedeni, Roma'nın düşmanı barbar kavimler aynı zamanda Hunların da düşmanı oldukları için, Batı Roma ile iyi ilişkiler içinde olmak gerekliydi.

30-Uldız Dönemi Hun dış politikasında Attila Döneminde meydana gelen değişikliği yazınız?

* Bizans'ı tamamen kendine bağlı kabul eden Attila, artık Batı Roma'ya yönelme zamanının geldiğine inanıyordu.Batı Roma ile iyi geçinme politikasına son verdi.

31—Attila’nın Batı Roma( Galya) (451) seferinin sebebi nedir?

* Sebebi: Bizans üzerinde kesin hâkimiyet kurduğuna inanan Attila, bu sefer Batı Roma'ya yöneldi. Attila, Batı Roma üzerine yapacağı sefere, bir bahane yaratmak için harekete geçti. Kendisine daha önce bir nişan yüzüğü gönderen İmparator III. Valantien'in kız kardeşi Honorya'nın (Honoria) teklifini kabul ettiğini bildirdi. Çeyiz olarak da, imparatorluğun yansını istedi. Attila, isteklerinin kabul edilmemesi üzerine, bunu savaş nedeni sayıp harekete geçti.

32- Göktürk Devleti kim tarafından kurulmuştur ve merkezi neresidir?

*Bumin—Ötügen

33—Orta Asya’daki Türk topluluklarının tamamını bir devlet çatısı altında toplamayı başaran Türk devletlerini yazınız?

*Asya (Büyük) Hun Devleti---Göktürk Devleti

34—Göktürk Devleti en güçlü dönemini ....................................................... zamanında yaşamıştır.

*Mukan Kağan

35-............................................... Devleti tarihte Türk adını bir devlet adı olarak kullanan ilk devlettir.

*Göktürk
36—İstemi Yabgu’nun Batı siyasetini yazınız?

*-   Bu sırada Akhunlar, İpek Yolu'nun önemli bir kısmına hâkim durumdaydılar. İpek Yolu'na hâkim olmak isteyen Sâsânîler, Akhunlarla savaşmaktaydılar. İstemi Yabgu, Akhunlara karşı Sasanilerin desteğini alabilmek için kızını Sasani imparatoru ile evlendirdi. Sâsânîlerle anlaşarak, Akhunların İpek Yolu üzerindeki egemenliğini kırmaya çalıştı. Kurulan ittifak sonucu Akhun Devleti yıkıldı (557) . Akhunların toprakları, Ceyhun nehri sınır olmak üzere Göktürk ve Sasani devletleri arasında paylaşıldı. Göktürkler, bundan sonra İpek Yolu'na egemen oldular.Göktürklerin giderek güçlenmesinden çekinen Sâsânîler, ipek ticaretini engelleyerek, Göktürkleri zayıflatmayı amaçladılar. İpek ticaretinin engellenmesi, Göktürkleri olduğu kadar, Bizans İmparatorluğu'nu da olumsuz yönde etkiledi. İstemi Yabgu, Sâsânîlerle anlaşma umudu kalmayınca, İstanbul'a bir elçilik heyeti gönderdi. Bu olay, tarihte, Orta Asya'dan Bizans'a gönderilen ilk elçi heyeti olması yönüyle önem taşır (568) . Bizans imparatoru II. Justinos da, bir süre sonra Valentinos başkanlığında bir elçilik heyetini, İstemi Yabgu'ya gönderdi. Sonuçta Göktürkler ile Bizans arasında, Sâsânilere karşı antlaşma sağlandı. Yapılan antlaşma sonucu, doğudan Göktürkler, batıdan Bizanslılar, Sâsânîleri sıkıştırmaya başladılar. Göktürkler, Horasan'ı aldıktan sonra 571 yılında Kafkasya'ya girdiler. Ancak, bir süre sonra Göktürk-Bizans ilişkileri bozuldu. Bunun nedeni, Bizans'ın, Göktürklerin düşmanı olan Juan-Juanları (Avar) korumaya çalışmasıydı.Göktürk-Bizans saldırıları sonucu Sâsânî Devleti'nin zayıflaması, gelecekte Hz. Ömer zamanında İslâm ordularının İran'ı kolayca fethetmelerini sağladı.

37—Göktürk hükümdarı ............................................................., Buda dinini kabul etmesi,tapınak yaptırması  ve Çin'e karşı duyduğu hayranlık, halkın tepkisiyle karşılaştı.

* Tapo Kağan'ın

38-- İstemi Yabgu'nun yerine geçen oğlu ............................Göktürk Devleti'nin başına geçmek isteyince, Tapo ile arası açıldı.

* Tardu,

39—Kürşad Olayını açıklayınız?

*630 yılında Doğu ve Batı Göktürklerin Çin egemenliği altına girmesiyle elli yıl kadar süren bir esaret dönemi başladı. Bu süre içinde yeniden bağımsızlığın kazanılması amacıyla başlatılan ayaklanmalar, Çinliler tarafından kanlı bir şekilde bastırıldı. Bu ayaklanmaların en önemlisi, 639 yılında Kür-şad'ın, Çin sarayına düzenlediği baskın olmuştur. Kürşad'ın amacı, Kie-li Kağan'ın oğlunu Türk ülkesine kaçırıp, devleti yeniden kurmaktı. Bu amaçla 39 arkadaşıyla Çin sarayına bir baskın düzenledi. Ancak, düzenlenen baskın başarılı olmadı ve Kürşad ile arkadaşları kahramanca savaşarak hayatlarını kaybettiler.Böylesine büyük bir cesaret Çin sarayında derin yankılar uyandırmıştır.Sonuçları :a)      Kürşat isyanına kadar Türklere Çinlileştirme politikası takip eden Çin bu tavrından vazgeçmiş ve Türkleri Sarı ırmağının kuzeyine nakletmiştir.b)      Türkleri yalnız kendilerine ismen bağlamakla yetinmişlerdir.c)       Kürşad isyanı Çin’e karşı başlatılan isyan hareketinin ateşleyicisi olmuştur.

40---   682 yılında Ötüken'i ele geçiren Kutluk, kendini kağan ilân ederek, .............................(devleti derleyip toplayan, devlet kuran) unvanını aldı.

*"İlteriş"

41-Kutluk Devleti’nin kurucusunu ve merkezini yazınız?

*Kutluk---Ötüken

42- İlteriş Kağan'ın yerine kardeşi ...............................geçti. Çünkü, İlteriş Kağan öldüğü zaman, çocuklarından Bilge 8, Kültigin 7 yaşında idi.

* Kapgan

43—Kapgan Kağan’ın dış politikasını yazınız?

*(Kapgan Kağan’ın Dış Politikası) :

a)       Çin'i sürekli olarak baskı altında tutmak.

b)      Çin'de yaşayan Türk boylarını Ötüken'e çekmek (Çin’de dağınık haldeki Türkleri bir devletin bünyesinde toplamak)

c)       Asya'daki bütün Türk boylarını Göktürk birliği içinde toplamak.

44- II. Göktürk Devleti en parlak devrini ..........................zamanında yaşamıştır.

* BİLGE KAĞAN

45--    ........................................ Bilge Kağan ve Kültigin'in başarılarında da önemli bir paya sahiptir. Çin'de doğmuş ve büyümüş olduğundan, Çin'in Türklerle ilgili amaçlarının neler olduğunu çok iyi biliyordu.

* Tonyukuk,

46- Tonyukuk' tan sonra 731 yılında Kültigin öldü. Bilge Kağan, kardeşinin adına kitabe diktirdi . Kitabede yer alan Türkçe metni, Kültigin'in atabeyi ..........................................yazmıştır.

* Yollıg Tigin

47-- Hanedan üyeleri birbirine düşünce, devlete bağlı boylar ayaklandılar. Bu durumdan yararlanan ...................................,...................................,...........................birleştiler. Daha sonra Göktürk kağanı Ozmış'ı öldürdüler ve Göktürk hâkimiyetine son verdiler.

* Basmiller, Kartuklar ve Uygurlar

48—Göktürk Devleti’nin Türk tarihindeki önemini yazınız?

*1)      Tarihte ilk kez Türk adını devletin resmî adı olarak benimseyen ve kullanan Göktürkler olmuştur.( Tarihte Türk adını taşıyan ilk devlettir.)

2)      İslamiyet’ten önce kurulan Türk devletleri içinde en geniş sınırlara sahip olan ve en güçlü olanıdır.

3)      Göktürkler, Sibirya'daki Yakut Türkleri ve batıda Ogur Türkleri (Bulgarlar) dışında, Orta Asya'daki bütün Türk asıllı kavimleri ve boyları bir yönetim altında toplamayı başardılar.

4)      Göktürkler, gerçekleştirdikleri siyasî örgütlenme ile daha sonraki Türk devletlerine örnek oluşturdular.

5)      Göktürkler, Batı Türkistan'ın Türkleşmesini sağladılar.

6)      Göktürkler, Türkçe’nin tarihte görülen ilk alfabesini meydana getirdiler. (Gelişmiş bir yazı ve takvim kullandılar).

7)      Göktürklere ait Orhun kitabeleri, Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı eserleridir.

8)      Orta Asya’da yaşayan Türklerin Bizans ile ilişkileri Göktürkler zamanında başlamıştır.

9)      Kendisinden sonra gelen Türk devletlerine her türlü imkansızlık içinde dahi bağımsızlıklarını elde etme ve koruma ilhamı vermişlerdir.

10)   Milliyetçilik duygusu, Fransız ihtilalinden 1000 yıl önce Göktürkler döneminde en yüksek seviyede yaşanmıştır.

11)   Asya Hun Devleti'nden sonra Türkleri tarihte ikinci defa tek bayrak altında toplamayı başarmışlardır.

49-- Uygur adının .................................... anlamına geldiği kabul edilmektedir.

*"akraba-müttefik"

50-Uygurların Kurucuları............................................................, merkezleri ......................................................kentidir.

*KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN---- Ordubalık (Karabalsagun)'dur.

51- .....................................Türklerin şehir kuran ilk hükümdarıdır. İlk Türk şehri ...................................şehridir.

*Kutluk Bilge Kül Kağan--- Ordubalıkdır.

52- Bilge Kül Kağan'dan sonra ................................başa geçmiş, onun döneminde Müslüman Araplar(Abbasiler) ile Çinliler arasında .............................Savaşı yaşandığından, Abbasilere yenilen Çinliler güç kaybına uğramışlardı. Bu durumdan yararlanan Uygurlar Çinin TARIM havzasını ele geçirdiler

* MOYENÇUR--------- Talas

53- Bu devirde Uygur Türkleri ile Çin arasında iyi ilişkiler kuruldu, ticaret gelişti.Bögü Kağan Çine yardım amacıyla ...........................Seferine" çıktı.

*"Tibet

54-Bögü Kağan’ın Tibet Seferi’nin sonuçlarını yazınız?

*

Tibet Seferi ve Sonuçları:

Bögü Kağan Tibet seferi sırasında iki MANİ(MANİHEİZM) rahibini yanına alarak ülkesine geri döndü. Bu rahipler Uygur Türkleri arasında Mani dininin yayılmasına sebep oldular. Ayrıca Türkler arasında Budizm'de yayılmaya başladı.

55-Mani Dininin özelliklerini ve Uygurlar üzerindeki etkilerini yazınız?

* Mani Dininin Özelliği: Avlanmayı, et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir dindir.
Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri:

1- Uygurlar Savaşçılıklarını kaybettiler.

2- Yerleşik hayata geçtiler. (Türklerde ilk defa yerleşik hayata Uygurlar geçmiştir.)

3- Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret,bilim, sanat ve edebiyat gibi bir çok alanda geliştiler.

56-İlk Türk Yurdu olan bölgenin Moğollardan geri alınamamasının sebebini açıklayınız?

* NOT: Kırgızlar; Orhun Bölgesinden Uygurları kovarak, buradaki Türk nüfusunun azalmasına sebep olmuşlardır. Bu yüzden bu en eski Türk Yurdu, daha sonra Kırgızları yenen Moğolların eline geçerek kolayca Moğollaşmış, MOĞOLİSTAN olarak anılmıştır.

57-Uygurlarla ilgili önemli hususları belirtiniz?

* * 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.

* Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet

teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.

* Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Özbek ve Çağatay Türkleri)

* İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların İslamiyeti yaymak istemeleri.)

* Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar.

* Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.

58- Akhunlar Sasani Devletinde başlayan .................................İSYANI'nı bastırmakta etkili oldular.

* MAZDEK

59-- Göktürk Devleti'nin Batı Bölgelerini idare eden İSTEMİ YABGU ipek yoluna egemen olmak için, Sasanilerle ortak hareket ederek ..........................Devleti'nin yıkılmasını sağladı.

* Akhun

60- Anadolu'ya ilk Türk akınları ...........................tarafından, ikinci akın ................................tarafından yapılmıştır.

* Avrupa Hunları ------------- Sibirler

61-* Bugünkü SİBİRYA adı ......................Türklerinden gelir.

* Sibir

62- ......................................Emevi ordularını durdurarak, Orta Asyanın Araplaşmasını önlediler.
* Türgişler

63-.............................................. II. Göktürk Devletinin yıkılmasında Basmil ve Uygurlar'la birleşerek rol oynadılar.

*Karluklar

64-.......................................840 Yılında Ötügen'i alarak Uygur Devletine son verdiler.

*Kırgızlar

65-................................., Cengiz Han'a bağlanan ilk Türk Kavmidir.

* Kırgızlar

66-