Tarih Bilimine Giriş

*İlk kez İslam mimarisi Hristiyan mimarisiyle yarışabilecek seviyeye gelmiştir.(Şam’da Emeviye Camii, Kudüs’te Kubbetü’s Sahra)

Endülüs Emevi Devleti (756-1031)

*Emevi ailesinden Halife Hişam’ın torunu Abdurrahman tarafından İspanya’da kuruldu.(Avrupa’da kurulmuş ilk İslam devletidir.)

*Başkenti Kurtuba’dır.

*Daha çok bilim ve kültür alanında ilerlemişler ve Avrupa’nın kültürel yönden gelişmesini sağlamışlardır.Avrupa’da Rönesans hareketlerine etki etmişlerdir.

*Kütüphane, medrese ve mimarisiyle ünlüdür. (Kurtuba, Gırnata’da)

*Devlet Hristiyanların saldırıları sonucu 1031 yılında parçalandı.Bu parçalanmayla ortaya çıkan devletlerden Beni Ahmer Devleti(1232-1492)’nin başkenti Gırnata olup kültür ve uygarlık alanında ilerledi.Kastilya Kraliçesi İzabel ile Aragonya Kralı Ferdinand’ın evlenmesiyle İspanya birliği kurulmuş.Bu da Beni Ahmer Devleti’ni zor durumda bıraktı.

*1492 yılında İspanya’da İslam egemenliği sona erdi.İspanya’daki Müslümanları ve Yahudileri Oruç Reis ve kardeşi Hızır Reis(Barbaros) gemilerle Kuzey Afrikaya taşıdılar.Osmanlılar da İspanya’dan çıkarılan Müslümanları ve Yahudileri ülkeye kabul ettiler.

Abbasiler Devleti (750-1258)

*Ebul Abbas Abdullah, Kufe’de Ebu Müslim tarafından halife ilan edilerek Abbasi Devleti kurulmuştur.Devlet merkezi Kufe’den Haşimiye’ye taşındı.751’de yapılan Talas Savaşı’nda Türkler Karluk, Yağma ve Çiğil boyları Abbasilere yardım etmiş, savaştan sonra da İstamiyeti kabul etmişlerdir.

*Halife Mansur döneminde ilk kez eski Yunan ve Helenistik medeniyete ait eserler tercüme edilmeye başlanmıştır(Batı kültürünün etkisi).Ayrıca Bağdat kenti kurularak başkent yapılmıştır.

*Abbasilerin en parlak dönemi Harun Reşid’in halifeliği sırasında yaşanmıştır.Bu dönemde halkın yaşam standartı yükselmiş, kültür ve mimari alanda çalışmalar yapılmıştır.

Harun Reşid döneminde Bizans sınırında “Avasım” eyaleti kuruldu.Anadolu’da Tarsus’tan doğu yönüne uzanan bir hat boyunca kurulan bu şehirlere Türkler yerleştirilmiştir.(Abbasilerin sınır güvenliği sağlanmıştır.)

*Mutasım döneminde Türklere önem verilmiş, orduda, ordu komutanlıklarında ve valiliklerde görev verilmiş, Türklerin diğer uluslarla karışmasını ve savaşçı özelliklerinin kaybolmasını önlemek amacıyla Bağdat yakınlarında “Samarra” şehri kurularak onları buraya yerleştirmiştir.

Abbasilerin Dağılması ve Yeni Devletlerin Kurulması

IX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Abbasi halifelerinin otoritesinin zayıflaması nedeniyle eyaletlerdeki askeri valiler (Emir’ül Ümera) bağımsızlıklarını ilan etmeye başlamışlardır.Böylece Abbasi sınırları giderek daralmıştır.Tavaif-ül Mülük denilen devletler ortaya çıkmıştır.Abbasi toprakalarında kurulan bu devletler şunlardır:

-Samanoğulları (İran-Horasan/Sünni)

-Tolunoğulları, İhşitler (Mısır/Türk-İslam)

-Fatimiler (Mısır/Arap-Şii)

-Büveyhoğulları, Tahiriler (İran/Şii)

-İdrisiler, Ağlebiler (Kuzey Afrika)

-Safariler (Sistan)

*Abbasiler Şii tehlikesine karşı(Büveyhoğullarının Abbasi halifesine baskısı) 1055’te Büyük Selçukluların koruyuculuğu altına girmiştir.

Abbasilerin Yıkılış Nedenleri:

-Emir-ül Ümeraların keyfi tutumları

-Hassa ordularını yabancılardan kurmaları

-Mutezile mezhebini resmi mezhep kabul ederek, ehl-i sünnet alimlerine cezalar vermeleri

-Fetih hareketlerinin durması

-Moğolların Bağdat’ı işgal etmeleri

*1258’de İlhanlı hükümdarı Hülagu, Bağdat’ı işgal ederek Abbasileri yıkmış ve son Abbasi Halifesinin amcası Mısır’a kaçarak Memlüklere sığınmıştır.

Böylece Halifelik Memlüklerin koruyuculuğu altına girmiştir.Halifelik 1517’deki Yavuz’un Mısır Seferiyle Osmanlı Devleti’ne geçecektir.

Abbasilerin Genel Özellikleri

-Abbasiler döneminde Emevilere göre daha az fetih yapılmıştır.

-Abbasiler Arap olmayan uluslara hoşgörüyle yaklaşmış ve İslamiyet’in daha fazla yayılmasını sağlamışlardır.

-Bu dönemde Emevilere göre bilim ve kültür alanında daha çok gelişme gözlenmiştir.

-Türkler ilk kez bu dönemde İslamiyet’i kitleler halinde benimsemişlerdir.

-Abbasilerin denizciliğe önem vermemeleri ticari ve askeri alanda gelişmelerini engellemiştir.

-İlk kez Abbasi Halifeliği sırasında dünyada halifeliğe bağlı yeni devletler kurulmuştur.

*X. yüzyılda Abbasi, Fatimi ve Endülüs Emevi halifeliklerinin ortaya çıkması İslam dünyasında siyasal ve mezhep ayrılıklarının olduğunun göstergesidir.

İspanya’da Hristiyan, Abbasilerde Moğol istilası oluşturulan medeniyetleri yok etmiştir.

*İslam devletlerinde zekat, haraç, cizye vergileri, ganimetlerin 1/5’i, öşür, maden,orman, otlak, tuzla gelirleri, bağlı devletlerin vergileri, hediyeler, tüccarlardan alınan vergiler devletin gelir kaynaklarını oluşturuyordu.Toplanan gelirler orduya, kale yapımlarına, bayındırlık işlerine, dul, yetim ve hastalara harcanırdı.

*İslam devletlerinde resim, heykelcilik yasaklanmış, ancak minyatür, hat, tezhip, kakmacılık, oymacılık sanatları gelişme göstermiştir.

İslam Uygarlığının Temelleri

İslam uygarlığı, Arapların, Türklerin ve İslamiyeti kabul eden diğer ulusların ortak eseridir.Selçuklular ve Osmanlılar döneminde büyük gelişme gösterdi.

İslam Uygarlığının Oluşumunda Diğer Uygarlıkların Etkisi

İslam uygarlığı tıp alanında Yunan ve İran, matematik alanında Hint, sanat alanında Bizans, İran ve Türk sanatından etkilendi.

İslam Uygarlığının Diğer Uygarlıklara Etkisi

-Avrupa, İslam dünyasındaki gelişmeleri Endülüs Emevileri ve Sicilya Müslümanları aracılığıyla öğrendi.

-Haçlı Seferleriyle Avrupalılar kâğıt, matbaa, barut ve pusulayı Müslümanlardan öğrendi.

TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİ (10.-13. YÜZYILLAR)

Türklerin İslamiyet’e Girmeleri

*Türkler ile Müslümanlar Hz.Ömer döneminde İran’ın fethiyle sınır komşusu olmuşlardır.

*Hz.Osman döneminde Türkler ile Müslümanlar arasında ilk kez savaşlar başlamıştır.

*Emeviler döneminde bu savaşlar devam etmiş ve Emevilerin Arapları diğer Müslümanlardan

üstün tutmaları ve Türklere karşı son derece sert davranmaları nedeniyle bu dönemde Türkler arasında İslamiyet yayılmamıştır.

*Abbasiler döneminde özellikle 751 Talas Savaşı’ndan sonraki dönemde Türklerle Araplar arasındaki savaşlar sona ermiş ve İslamiyet Türkler arasında hızla yayılmaya başlamıştır.

Talas Savaşı (751) (Abbasiler-Çinliler)

Nedeni:Çin’in Orta Asya’yı ele geçirmek için harekete geçmesi.

Sonuçları:Dini, siyasi ve kültürel sonuçları vardır.

-Türklerin de yardımıyla Abbasi ordusu Çin ordusunu yenilgiye uğratmıştır.(siyasi)

-Türk-Arap(Müslüman) mücadeleleri sona ermiştir.(siyasi)

-Orta Asya Çinlileşmekten kurtulmuştur.(siyasi)

-Çin’in batıya ilerleme politikası başarısızlıkla sonuçlanmıştır.(siyasi)

-751 yılı Türk-İslam Tarihinin başlangıcı olmuştur.(siyasi)

-Türkler, Abbasi Devleti’nin hizmetinde görev almışlardır.(siyasi)

-İslamiyet Türkler arasında yayılmış ve Orta Asya İslamlaşmıştır.(Dini)

-Kâğıt Çin dışında da üretilmeye başlanmıştır.(Kültürel)

*İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyları Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleridir.10. yüzyılın başlarında Oğuzlar, daha sonra da İtil(Volga) Bulgarları İslamiyeti kabul ettiler.

Türklerin İslamiyeti Kabul Etmelerini Kolaylaştıran Etkenler

-İslamiyetteki Allah inancı ile Türklerdeki Gök Tanrı inancı arasındaki benzerlik.

-İslamiyetteki Cihad düşüncesi ile Türklerdeki Cihan hakimiyeti düşünceleri arasındaki benzerlik.

-Her iki inanç sisteminde de ahiret düşüncesinin olması.

-İslamiyetin ahlaki kurallarıın Türk ahlak anlayışına uygun olması.

*Türkler İslamiyeti siyasi hakimiyet yolu ile değil, kendi istekleriyle ve Müslüman tüccarlar aracılığıyla tanıyarak benimsemişlerdir.

*Eski ve köklü bir kültüre sahip olan Türkler İslamiyeti kabul etmekle milli benliklerini kaybetmemişler ve milli kültürlerini korumuşlardır.

Türklerin İslam Devletindeki Hizmetleri

-İslam dünyasını dış saldırılara karşı (Bizans ve Haçlı saldırılarına) korudular.

-İslam dünyasında siyasi birliği sağladılar.

-Halifeliği koruyup(Büveyhoğularının baskısından) halifeliğin devam etmesini sağladılar.

-İslam dinini yaydılar. (Pakistan, Afganistan, Bangladeş ve Hindistan’ın bir kısmı ile Balkanlar).

-İslam kültür ve medeniyetini geliştirip yaydılar.

Türk-İslam Devletleri

1.Tolunoğulları (868-905)

*Mısır’da kurulan ilk Müslüman Türk devleti olup Mısır’daki bin yıllık Türk egemenliğinin öncüsü olmuştur.

*Abbasi Devleti’nin Mısır valisi olan Tolunoğlu Ahmet tarafından Mısır’da kurulmuştur.

*Tavaif-i Mülük devletlerindendir.

*Başkenti Fustat(Eski Kahire)’tır.

*Tolunoğlu Ahmet döneminde Suriye , Filistin, Lübnan ve Bingazi ele geçirildi.Suriye’ye hakim olan ilk Türk devletidir.

*Tolunoğulları, Mısır’ın bayındır hale getirilmesinde, sulama bentleri ve kanalların açılmasında büyük çaba harcadılar ve halkın refah düzeyini yükselttiler.Bu nedenle Tolunoğulları dönemine “Mısır’ın altın çağı” denilmiştir.

*Tolunoğulları döneminde Mısır’da mimari alanda Ulu Camii, Tolunoğlu Ahmet Camii gibi önemli eserler yapılmıştır.

*Tolunoğlu Ahmet’in ölümünden sonra oğulları arasında karışıklıklar çıktı.

*Harun döneminde Suriye’de isyan eden Karmatilere karşı başarılı olunamadı.Bağdat’tan gönderilen Halifenin ordusu isyanı bastırdı.

Yıkılışı:

Tolunoğlu Ahmet’in ölümünden sonra oğulları zamanında iç karışıklıklar çıktı. Bu durumdan yararlanan Abbasiler, Tolunoğullarına son verdiler (905).

2.İhşidiler (Akşitler) (935-969)

*Mısır’da kurulan ikinci Müslüman Türk devletidir.

*Abbasi Devleti’nin Mısır valisi Muhammed Toğaç tarafından Mısır’da kuruldu.

*Tavaif-i Mülük devletlerindendir.

*Başkenti Fustat’tır.

*Halife tarafından Muhammed Toğaç’a İhşid ünvanı verildi.(İhşid, sultanların sultanı demektir.)

*Muhammed Toğaç Suriye, Filistin ve Hicaz’ı ele geçirdi.Hicaz bölgesine hakim olan ilk Türk devletidir.

Yıkılışı:

Fatimiler tarafından ortadan kaldırıldı.

Tolunoğulları ve İhşidilerin hükümdarları, yöneticileri ve orduları Türk, halkı Araplardan oluştuğu için bu iki devlet kısa sürede yıkılmıştır.

3.Karahanlılar (840-1212)

*Karahanlılar Devleti, Uygurların dağılmasından sonra Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından Doğu ve Batı Türkistan’da kurulmuştur.

*Kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dır.

*Başkenti Balasagun’dur.

*Karahanlı hükümdarlarından Satuk Buğra Han’ın etkisiyle Karahanlılar arasında İslamiyet’in yayılması hızlanmış ve Karahanlılar Orta Asya’da ilk Müslüman Türk devleti haline gelmiştir.

*Samanoğulları Devleti’ne 999’da son verdiler. Horasan’ı almak için Gaznelilerle yaptıkları savaşlarda yenildiler.(Nasr Ali Han dönemi).

*En güçlü oldukları dönem Yusuf Kadir Han’dır.

*Türklerin İslamiyet’e geçişlerinde ve Türk kültürüyle İslam kültürünün kaynaşmasında etkili olmuşlardır.

Yıkılış Nedenleri:

ØYusuf Kadir Han’ın ölmeden önce ülkesini çocukları arasında paylaştırması,

ØÇıkan karışıklıklar ve taht kavgaları,

ØKarahanlıların 1058’de Doğu ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye ayrılmasıdır.

-Doğu Karahanlılar (başkenti Kaşgar) 1211’de Karahitaylar tarafından

-Batı Karahanlılar (başkenti Semerkant) da 1212’de Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır.

Kültür ve uygarlık alanında ilerleyen Karahanlılar;

*Türkçe’ye önem vermişler ve resmi dil olarak kullanmışlardır.(Karahanlıların ulusçu bir anlayışı benimsediklerini gösterir)

*Türk dilini ve kültürünü devam ettiren Karahanlılar ilk Türk-İslam eserlerini ortaya koymuşlardır.En önemli eserleri;

Yusuf Has Hacib——-Kutadgu Bilig

Kaşgarlı Mahmut——Divan-ı Lügati’t Türk

Ahmet Yesevi————Divan-ı Hikmet

Edip Ahmet Yükneki—-Atabetül Hakayık

*Türk-İslam tarihinde ilk medreseleri kurarak eğitime önem vermişlerdir.

*Türk tarihinde ilk kervansarayları (Ribat) kurarak ticareti geliştirmişlerdir.

*Karahanlıların hakim oldukları topraklarda Türkler yaşadıkları için Arapça ve Farsça gelişmemiştir.Karahanlılar yazıda Uygur alfabesini kullanmışlardır.

4.Gazneliler (963-1187)

*Gazneliler Devleti, Afganistan’daki Gazne şehrinde Samanoğullarının Herat valisi Alp Tigin tarafından kurulmuştur.

*Başkenti Gazne’dir.

*İran, Horasan, Afganistan ve Kuzey Hindistan’a hakim oldular.

*Gazneliler en parlak dönemlerini Sultan Mahmut zamanında yaşamışlardır.

*Sultan Mahmut döneminde Gazneliler, Hindistan’a 17 sefer düzenleyerek Kuzey Hindistan’a hakim olmuşlar ve burada İslamiyet’i yaymışlardır.

*Abbasi Halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı korudu.Bundan dolayı Abbasi halifesi kendisine “Sultan” ünvanını verdi.Böylece tarihte sultan ünvanını ilk kez kullanan kişi oldu.

*Gazneli Mahmut’un oğlu Mesut 1040’da Dandanakan Savaşı’nda Selçuklulara yenilince Gazneliler Horasan’daki topraklarını kaybederek, Hindistan ve Afganistan’da varlıklarını sürdürmeye çalışmışlardır.

Yıkılış Nedenleri:

Ø Selçuklularla yapılan Dandanakan Savaşından sonra devletin zayıflamaya başlaması.

Ø Ülkede iç karışıklıkların çıkması.

*Dandanakan yenilgisi ile zayıflayan Gazneliler toparlanamayarak 1187’de Afgan yerlilerinden olan Gurlular tarafından yıkıldı.

*Gaznelilerin birçok ulusu (Türkler, İranlılar, Hindular, Gurlular) bünyesinde bulundurmaları parçalanmalarında ve yıkılmalarında önemli rol oynamıştır.

*Türkçe’ye ve Türk kültürüne gereken önemi verememişler, ilim dili olarak Arapça, edebiyat dili olarak da Farsça’yı kullanmışlardır.

5.Büyük Selçuklular (1040-1157)

Büyük Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu ve Genişlemesi

*Oğuzların “Üçok” kolunun “Kınık” boyu tarafından kurulmuştur.

*Devlete ismini veren Selçuk Bey Oğuz Devleti’nde subaşı (ordu komutanı) idi.Selçuk Bey, Oğuz Yabgusu ile arasının açılmasından (Oğuz Yabgusunun yerine geçmek istediği için) sonra Cent’e gelerek bağımsız bir beylik kurdu.

*Selçuk Beyin ölümünden sonra yerine oğlu Arslan Bey geçti.Gazneli Mahmut Arslan Beyi yakalayıp hapsedince yerine Selçuk Beyin torunları Tuğrul ve Çağrı Beyler geçti.

*Tuğrul (1040-1063) ve Çağrı Bey Dönemi (Selçuk Bey’in oğlu Mikail’in çocukları)

Çağrı Bey, 1016’da yurt edinmek için Anadolu’ya keşif amaçlı bir akın düzenlemiştir.Çağrı Bey’in bu akınları 1021’de tamamlanmıştır.Selçukluların Anadolu’ya yaptıkları ilk akındır.

*Gaznelilerden Horasan’ı almak için yaptıkları Nesa (1035) ve Serahs (1038) savaşlarını kazanarak bu bölgeye egemen olan Selçuklular, Nişabu’u da alarak burada Tuğrul Bey adına hutbe okutmuşlardır.

Dandanakan Savaşı (1040)

Nedenleri:

–Gaznelilerin Horasan topraklarına hakim olan Selçukluları bölgeden atmak istemeleri.

-Selçukluların kendilerine yurt arayışı içinde olmaları.

Sonuçları:

-Gazneliler yenilmiştir.

-Gazneliler yıkılış sürecine girmiştir.

-Horasan kesin olarak Selçuklulara geçmiştir.

-Büyük Selçuklu Devleti resmen kurulmuştur.

-Tuğrul Bey sultan ilan edildi. Devleti Çağrı Bey ile birlikte yönetti.

-Rey şehri alınarak başkent yapıldı.

-Selçuklular savaştan kısa bir süre sonra büyük bir imparatorluk haline gelerek İslam dünyasının siyasi lideri oldular.

Tuğrul Bey Dönemi (1040-1063)

Pasinler Savaşı (1048)

Nedenleri:

-Dandanakan Savaşı’ndan sonra Selçuklular’ın batı yönünde ilerlemeleri.

-Bizanslıların, Türklerin Anadolu’ya girmelerini engellemek istemeleri.

Sonuçları:

-Selçuklu ordusu Bizans ve Gürcü kuvvetlerini yenilgiye uğratmıştır.

-Gürcü Kralı Liparit esir alınmıştır.

-Van’dan Trabzon’a kadar olan Doğu Anadolu toprakları Selçukluların eline geçmiştir.

-Bizans İmparatoru ile bir antlaşma yapılmıştır.Antlaşmaya göre; Bizanslılar kendi ülkelerindeki camilerde Abbasi halifesi ve Tuğrul Bey adına hutbe okutmayı kabul etmiştir.

Pasinler Savaşı, Büyük Selçukluların Bizans ile yaptıkları ilk büyük savaştır.

*Şii Büveyhoğulları Abbasi halifesini esir edince, Tuğrul Bey Bağdat Seferi’ne çıkarak halifeyi esaretten kurtarmıştır (1055).Bu gelişme üzerine halife Tuğrul Bey’i, “Doğunun ve batının hükümdarı” ilan etmiştir.Bağdat Seferi’nden sonra Büyük Selçuklu Devleti İslam dünyasının siyasal liderliğini üstlenmiş, Abbasi halifesi ise dini liderliğini devam

ettirmiştir.

*Türkler Anadolu’ya geldiğinde Ermeniler Bizans İmparatorluğu’na bağlı küçük krallıklar halinde yaşıyorlardı.Bizans İmparatorluğu Doğu Anadolu’yu ele geçirerek buradaki Ermenileri Orta Anadolu’ya göç etmeye zorlamışlardır.Ermeniler ağır vergiler altında ezilmiş, Bizans’a karşı ayaklanan Ermeniler yakalanıp öldürülmüş, dinsel kıyımlar yapılmıştır.Selçuklu Türkleri de Ermenilerin dinsel inançlarına, sosyal ve ekonomik faaliyetlerine karışmadılar.

Alp Arslan Dönemi (1063-1072)

*Alparslan ilk seferini Azerbaycan ve Kafkasya üzerine yaptı. Ani ve Kars kalelerini ele geçirdi.

*1067’deki Türkistan seferinde Cent ve Gürgenç’i aldı.

*Alparslan, komutanlarından Gümüştegin, Afşin, Ahmet Şah, Arslantaş ve Dilmaçoğlunu Anadolu’ya akınlar düzenlemekle görevlendirdi.1067’de Türk kuvvetleri Malatya dolaylarında Bizans kuvvetlerini yenerek Kayseri’yi ele geçirdiler.

*Alp Arslan döneminin en önemli gelişmesi Bizans ile yapılan Malazgirt Savaşı (1071)’dır.

Nedenleri:

-Selçukluların yurt edinmek amacıyla Anadolu’ya akınlar düzenlemesi.

-Bizans’ın Türkleri Anadolu’dan atmak istemesi.

İki ordu arasında Muş yakınlarında yapılan Malazgirt Savaşı’nı Büyük Selçuklular kazanmıştır .

Savaş esnasında Bizans ordusunda bulunan Peçenek ve Uzlar, Selçuklu tarafına geçtiler. Pusuya yatan Türk askerlerinin seri hücumu ile Bizans ordusu büyük bir yenilgiye uğradı.

Malazgirt Savaşı’nın sonucunda;

– Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır.Keşif amaçlı akınlar yerini yurt edinmeye yönelik akınlara bırakmıştır.

-İslam dünyası üzerindeki Bizans baskısı sona ermiştir.

-Türklerin batı yönünde ilerlemesi ve Bizans’ın kışkırtmaları sonucunda Türk-İslam dünyası üzerine Haçlı Seferleri başlamıştır.

-Anadolu’nun fethini hızlandırmak ve Türkleşmesini sağlamak için ilk beylikler kurulmuştur.(Saltuklular, Mengücekler,Danişmentliler, Mengücekler, Çaka Beyliği)

-Türkiye Tarihi’nin başlangıcı sayılmıştır.

Savaşın sonunda esir düşen Romen Diyojen ile bir antlaşma yapılmış olmasına rağmen Bizans’ta taht değişikliği meydana geldiği için antlaşma uygulanamamıştır.

*Nizamiye Medresesi ilk kez Alp Arslan döneminde Nizamülmülk tarafından Bağdat’ta kurulmuştur (1067).

Melikşah Dönemi (1072-1092)

*İlk önce kendisine karşı ayaklanan amcası Kavurd’la mücadele ederek onu ortadan kaldırdı.

*Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Tutak ve Artuk Beyleri Anadolu’nun fethiyle görevlendirdi.

*Anadolu, Suriye, Filistin alınmıştır.

*En geniş sınırlara ulaşılmıştır.

*Devletin en güçlü olduğu dönemdir.

*Melikşah döneminin en önemli iç olayı, Hasan Sabbah’ın Selçukluları içten yıkmak ve yönetimi ele geçirerek kendi görüş ve düşüncelerini yaymak amacıyla yaptığı Bâtınilik çalışmalarıdır.Batıniler Nizamülmülk’ü öldürmüşlerdir.

*Melikşah’ın ölümüyle Büyük Selçukluların yıkılış dönemi başlamıştır.Oğulları Berkyaruk, Muhammed Tapar ve Sencer arasında taht kavgaları başlamıştır.1108-1117 arasında Fetret Dönemi yaşanmıştır.

Sencer Dönemi (1117-1157)

Son hükümdar Sencer döneminde devlet toparlandıysa da Sencer, 1141 Katvan Savaşı’nda Moğol kökenli Karahitaylara yenilince Büyük Selçuklu Devleti zayıflamış ve 1157’de Sultan Sencer’in ölümüyle yıkılmıştır.

Büyük Selçuklu Devleti’nin Parçalanma Nedenleri

-Ülkenin hükümdar ailesinin ortak malı sayılmasından kaynaklanan taht kavgaları

-Devlete küstürülen Oğuzların ayaklanmaları (Devletin esas kurucuları olan Oğuzlara yönetimde yer verilmeyip önemli görevlere Farslar (İranlılar)ın getirilmesi ve kendilerinden vergi almak için gelen memurun zorluk çıkarması nedeniyle ayaklanmışlardır.)

-Haçlı Seferleri

-Hanedana mensup beylerin bağımsız devletler kurmaları

*Irak ve Horasan Selçukluları (1119-1194)

*Kirman Selçukluları (1048-1187)

*Suriye Selçukluları (1069-1118)

*Türkiye Selçukluları (1077-1308)

-Atabeylerin merkezden ayrılıp ayrı devlet kurmaları (Görevleri yanına verildikleri melikleri iyi bir komutan ve devlet adamı yetiştirmek olan bu kişiler devletin zayıflaması üzerine bağımsızlıklarını elde etmişlerdir.)

*Salgurlular (Fars Atabeyliği) (1147-1284)

*İldenizliler (Azerbaycan Atabeyliği) (1146-1225)

*Beğteğinoğulları (Erbil Atabeyliği) (1146-1232)

*Böriler (Şam(Dımaşk) Atabeyliği) (1128-1154)

*Zengiler (Musul Atabeyliği) (1127-1259)

-Fatimilerin çalışmaları

-Hasan Sabbah’ın Bâtınilik propagandası (Batınilik, Fatimi Devleti’nin din(Şii) görüntüsü altında siyasi terör faaliyetidir.)

-Abbasi halifelerinin, Selçuklu egemenliğinden kurtulmak için yürüttükleri çalışmalar

-Karahitayların saldırıları ve 1141 Katvan Savaşı

gibi nedenler etkili olmuştur.

Selçukluların Tarihteki Rolleri

-Anadolu’nun Türk yurdu haline getirilmesi

-Anadolu’nun İslamlaşması

-Halifeliğin korunması

-Haçlılara karşı İslam dünyasını korumaları

6.Harzemşahlar (1097-1231)

*Aral Gölü’nün güneyinde yer alan Harezm bölgesinde kuruldu.

*Devletin kurucusu Atsız’dır.Başlangıçta Büyük Selçuklulara bağlı iken daha sonra Atsız’ın oğlu İl Arslan, Sencer’in ölümünden sonra bağımsızlığını ilan etmiştir.

*Sultan Alaattin Muhammet döneminde en geniş sınırlara ulaşmışlardır.(Doğuda Maveraünnehir’den batıda Azerbaycan’a kadar)

*Moğol istilası sonucu topraklarının büyük bir kısmını kaybederek Azerbaycan’a çekilen Harzemşahlar, Celalettin Harzemşah döneminde Selçuklulara ait toprakları(Ahlat) ele geçirmek isteyince 1230 Yassı Çemen Savaşı’nda Anadolu Selçuklularına yenilmiş, 1231’de Moğollar bu devlete son vermişlerdir.

*Harzemşahların tarihteki en önemli rolleri Moğol istilasının hızını kesmiş olmalarıdır.

*Harzemşahlar kendilerini Büyük Selçukluların mirasçısı olarak kabul etmişler ve Büyük Selçuklu Devleti’nin bıraktığı boşluğu büyük ölçüde doldurmuşlardır.

7.Eyyubiler (1171-1250)

*Mısırdaki Fatimi Devleti’nin yıkılmasıyla kurulmuştur.

*Devletin kurucusu Selahattin Eyyubi’dir.

*Selahattin Eyyubi, kısa zamanda Filistin, Suriye, Irak ve Güneydoğu Anadolu’yu ele geçirdi.

*Kudüs kralını Hattin Savaşı’nda yenerek Kudüs’ü Haçlılardan aldı.(En önemli başarısı)

*Baharat Yolu’na hakim oldular.

*Selahattin Eyyubi’nin ölümünden sonra Eyyubiler eski gücünü kaybetmiştir.

*Selahattin Eyyubi, ülkeyi kardeşi ve çocukları arasında paylaştırdı.Ölümünden sonra ülkede iç karışıklıklar çıktı.Mısır’da Aybey Memlükler Devleti’ni kurdu.Suriye ve Irak’taki Eyyubilere, İlhanlılar son verdi.

Eyyubilerin Tarihi Önemi

-Selahattin Eyyubi, Fatimi Devleti’ne son vererek Müslümanlar arasındaki mezhep kavgalarını önemli ölçüde önledi.

-Haçlılardan Kudüs’ü alarak İslam dünyasına kazandırdı.

-Suriye ve Filistin üzerindeki Hristiyan üstünlüğüne son verdi.

-Mısır’ın imarına önem veren Eyyubiler burada önemli eserler meydana getirdiler.

8.Memlükler (1250-1517)

*Aybey tarafından Mısır’da kurulmuştur.

*Sultan Kutuz İlhanlı Hükümdarı Hülagu’yu 1260 Ayn Calut Savaşı’nda yenilgiye uğrattı.Böylece Moğolları tarihte ilk kez yenen ve durduran devlet olmuşlardır.

*Sultan Baybars, Bağdat’tan kaçan Mustansır’ı Mısır’da halife ilan etti.Baybars’ın amacı, bütün İslam dünyasını Memlüklerin çevresinde toplamaktı.

*Baybars, 1243 Kösedağ Savaşı sonrasında Moğol baskısının Anadolu’da artması karşısında Türk beyleri tarafından Anadolu’ya davet edilmiş.Baybars, Elbistan’da Moğolları yenilgiye uğratarak Kayseri’yi ele geçirmiş.Ancak Anadolu beyleri gerekli yardımı yapmayınca Baybars, Mısır’a geri dönmüştür.