Tarix 9-sinf 1-bilet

Ekspluatatsiya (fransuzcha) — mulkdorlarning boshqalar mehnati mahsulini 
o‗z-lashtirib olishi. 
 
15-BILET  
1. Shosh haqida ma‟lumot bering.
Shosh (Choch, Binkat) tarixiy viloyatining markaziy shaqri (9 — 12-
asrlar). Harobasi hozirgi Toshkentiiit eski shahar qismidagi binolar ostida 
saqlangan. 10-asr tarixiy maʼdumotlariga koʻra, B.ning uzunligi ham, kengligi 
ham 1 farsaxdan boʻlib, koʻhandiz (ark), shahriston (madina), ichki (rabodi 
doxil) va tashqi (rabodi xorij) rabodlardan tashkil topgan. Arkning mudofaa 
devori, 2 darvozasi boʻlib, ulardan biri shahristonga, ikkinchisi ichki rabodga 
olib chiqqan. Arkda oʻrda, zindon va jome masjidi joylashgan. Shahristonning 
ham alohida devori va 3 darvozasi boʻlgan. Bu yerda hunarmandlar ustaxonalari 
va savdo doʻkonlari joylashgan. Ichki rabodning ayrim maʼlumotlarga koʻra 8 ta, 
yana boshqa maʼlumotlarga qaraganda, 10 ta darvozasi boʻlib, unda asosan 
bozorlar joylashgan. Tashqi rabodda 7 ta darvoza boʻlib, paxsa, guvala va xom 
gʻishtdan qurilgan uy-joylar joylashgan. B. obodonligi va bahavoligi bilan 
sharkda shuxrat qozongan. Shahardan koʻplab suv tarmoklari oʻtgan, 
koʻchalariga tosh yotqizilgan. Tashqi rabodda bogʻ va tokzorlar koʻp boʻlgan. 
 
2. Chingizxonning harbiy yurishlari haqida fikr bildiring.
Mo‗g‗ul qabilalari orasidagi o‗zaro urushlarda, XIII asrning boshlarida 
Temuchin(1155-1227) g‘olib chiqadi. 1206-yilda Onon daryosi bo‘yidagi 
qurultoyda u ulug‘ xon debe‘lon qilinadi. Bosh shomon butun xalq oldida 
Temuchinga Chingizxon unvonini beradi.Chingizxon so‘zi ―kuchli‖, ―qudratli‖, 
―toza‖ ma‘nolarini bildiradi. Mamlakatni 
markazlashtirish maqsadida Chiungizxon Qoraqurum qal‘asini o‘z davlatining 
poytaxtigaaylantiradi. Chingizxon tez orada janubiy Sibirda yashagan ko‘pgina 
xalqlarni bo‘ysundiradi.Ular qatorida buryatlar, yoqutlar, qirg‘izlar va boshqalar 
bor edi. Chiungizxon 1211-yildaShimoliy Xitoyga qarshi urush boshlaydi. 
Mamlakatni batammom istilo qilinishi ining vorislaridavrida tugaydi. Yettisuv va 
Sharqiy Turkistonga qarshi 1218-yili boshlangan bosqinlar,xorazmshohlar 
davlatiga 
1219-1221-yillarda 
yoyildi. 
Afg‘oniston, 
Sharqiy 
Eron 
egallanib,Kavkaz orqali 1223-yilda Dashti Qipchoqqa chiqadi. Kalka daryosi 
bo‘yida qipchoqlarningittifoqchisi sifatida ularga yordamga kelgan ruslar 
qo‘shini mag‘lub etiladi. 1224-yildaChingizxon zabt etilgan hududlarni o‘z 
o‘g‘illari: Jo‘ji, Chig‘atoy, O‘qtoy va Tuliga uluslargabo‘lib, taqsimlab beradi. 

---

O‘qtoyni taxt vorisi etib tayinlaydi. 
 
3. “Karavella” atamasiga izoh bering.
Karavella - yelkanli kema turi, Evropada, ayniqsa Portugaliya va Ispaniyada, 
XV asrning ikkinchi yarmi - XVII asr boshlarida keng tarqalgan. Katta geografik 
kashfiyotlar davri boshlangan birinchi va eng mashhur kemalardan biri.