«tasdiqlayman»
Yüklə 80,33 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «TASDIQLAYMAN»
- TOSHK Е NT TIBBIYOT AKAD Е MIY А SI DAVOLASH FAKULTETINING FAKULT Е T VA GOSPITAL JARROXLIGI KAF Е DRASI
- Toshkent – 2015 Meda va o ‘ n ikki barmoqli ichak yara kasalligi asoratalari (qon ketishi, privratnik stenozi)
- MARUZA TEXNOLOGIK XARITASI
- Maruzaning tarbiyaviy maksadi.
- Maruzada kuriladigan masalalar.
- Mavzuni kiskacha asoslab berish.
- Maruzada kurilapigan masalalar va ularga ajratiladigan vakt.
- Mavzuni kanchalik uzlashtirganligini bilish uchun auditoriyaga beriladigan savollar.
- Mavzuning mazmuni Yaradan qon ketishi
- Demonstratsiya materialari. Slaydlar Rasmlar 3. Videofilmlar ADABIYOTLAR
|
TOSHKЕNT TIBBIYOT AKADЕMIYАSI DAVOLASH FAKULTETINING FAKULTЕT VA GOSPITAL JARROXLIGI KAFЕDRASI 
«TASDIQLAYMAN» O’quv ishlari bo’yicha prorektor professor O.R.Teshayev ________________________ «27» avgust 2015 yil
Davolash fakulteti dekani professor Zufarov P.S. ________________________ «27» avgust 2015 yil
Jarroxlik UMK yig’inida ko'rib chiqilgan va ma’qullangan protokol № 1 «27» avgust 2015 yil Toshkent – 2015 Me'da va o‘n ikki barmoqli ichak yara kasalligi asoratalari (qon ketishi, privratnik stenozi) O‘QITISh TEXNOLOGIYASI
MA'RUZA TEXNOLOGIK XARITASI
Ma'ruza maksadi: talabalarni me'da va 12 b. ichak yara kasaligi asoratlari (qon ketish, privratnik stenozi) bilan tanishtirib, ularning etiologiyasi va patogenezi bilan tanishtirish. Me'da va 12b. ichak yara kasalligi asoratlarini diagnostikasi, simptomatikasi va bajariladigan operatsiya usullari bilan tanishtirish. Ma'ruzaning tarbiyaviy maksadi. Ma'ruza davomida talabalarda me'da va 12b. ichak yara kasalligi asortalari bilan bemorlar bilan muloqat qilish, to‘g‘ri diagnostika usullarini bajarish, davolash usullari bilan tanishish, etika va insoniy xurmat, e'tiborni shakillashtirish talab etiladi. Ma'ruzada kuriladigan masalalar. Talabalarni me'da va 12b. ichak yara kasaligi asoratlari bilan tanishtirish (qon ketish, stenoz). Talabalarga me'da va 12b. ichak yara kasalligi asoratlari etiologiyasi, patogenezi, tasnifi, diagnostikasi va differensial diagnostikasi bilan tanishtirish. Talabalarga yara kasalligi asortalaridagi operatsiya turini tanlashni o‘rgatish. Mavzuni kiskacha asoslab berish. Me'da va 12-barmoqli ichakning yara kasalligi - hozirgi zamon gastroenterologiyasining asosiy muammolaridan biri hisoblanadi. Bu kasallik 1000 aholiga hisob qilganda 4-5 hollarda uchraydi. Kasallik yoshlar va yoshi ulg‘aygan hamda keksa odamlarda ham uchrab tursada, asosan 20-40 yoshdagi kishilarda bo‘ladi. Yoshlikda uning duodenal formasi, keksalikda me'da yarasi uchraydi. Erkak va ayollarda uchrash nisbati yoshlarda va o‘rta yoshlarda 5/6, yoshi ulg‘aygan odamlarda 3/1 va keksalarda deyarli 1/1. Bemorlarning nogiron bo‘lishlari jihatidan yara kasalligi 2 - o‘rinni egallaydi (yurak-tomirlar kasalliklaridan keyin). Ma'ruzada kurilapigan masalalar va ularga ajratiladigan vakt. Me'da-ichak traktidn qon ketish (MITQK) bo‘yicha va piloroduodenal stenozlar (PDS) bo‘yicha tushincha berish MITQK etiologiyasi va patogenezi MITQK klassifikatsiya MITQK klinikasi va diagnostikasi MITQK davolash PDS etiologiyasi va patogenezi PDS klinikasi va diagnostikasi PDS davolash usullari
Me'da-ichak traktidn qon ketish (MITQK) bo‘yicha va piloroduodenal stenozlar (PDS) bo‘yicha tushincha berish MITQK etiologiyasi va patogenezi MITQK klassifikatsiya MITQK klinikasi va diagnostikasi MITQK davolash PDS etiologiyasi va patogenezi PDS klinikasi va diagnostikasi PDS davolash usullari
Yaradan profuz qon ketishi. Uning sababchisi ko‘pchilik hollarda me'da va 12-barmoqli ichakning penetratsiyali yaralari hisoblanadi. Ko‘p marta qon ketib, ahvol tobora yomonlasha borishi mumkin. Yara kasalligi qo‘zigan davrda, bahor-kuz mavsumida qon ketish hollari ko‘payishi qayd qilinadi. Qon ketishining paydo bo‘lishida ichkilik ichish, dori-darmonlar qabul qilish (atsetilsalitsilat kislota, butadion, rezerpin, glyukokortikoidlar, antikoagulyantlar va boshqalar) ham sababchi bo‘la oladi. Yara kasalligining qon ketish bilan asoratlanishi 15-20 foizni tashkil etadi. Yara kasalligidan bemorlarning o‘limi sabablari orasida qon ketishi birinchi o‘rinni egallaydi. O‘tkir gastroduodenal qon ketishlarining klinik manzarasi ularning sabablariga, qon yo‘qotish darajasiga va asosiysi, qon ketish intensivligiga bog‘liq. Qon ketishining asosiy belgilari - umumiy holsizlik, bosh aylanishi, teri va shilliq pardalarning bo‘zarganligi, taxikardiya, yurak urishi, arterial bosim pasayishi; kollaps rivojlanishi mumkin. Gastroduodenal qon ketishining bosh belgilaridan biri «kofe quykasi» tipidagi yoki qirmizi qon rangli qon aralash qayt qilish (gematemezis) hisoblanadi. Qusuq massalarining xarakteri bo‘yicha aksariyat qon ketish manbai to‘g‘risida xulosa chiqarish mumkin. Qirmizi qizil qon yoki olcha rang ivindi manbai me'dada bo‘lgan qon ketishi uchun, «kofe quykasiga» o‘xshash qon manbai 12-barmoqli ichakdan qon ketishi uchun xos. Mo‘l qon ketishlarda hatto duodenal yaradan qon aralash qusish kuzatilishi ehtimol. Me'dadan qon ketishining boshka patognomik simptomi qatronsimon axlat (melena), ayrim hollarda olcha rang axlat bo‘lishi mumkin. Qon rangining o‘zgarishi me'dada gematin xlorid (yara kasalligida kislotalilik normal yoki oshgan) hosil bo‘lishi bilan, qatronsimon axlat - ichakda gemoglobinlar temir sulfat hosil bo‘lishi bilan bog‘liq. Mo‘l qon ketishi me'daning tez bo‘shalishiga, peristaltikasi kuchayishiga va qora rangli yoki kam o‘zgargan qon aralash badbo‘y mo‘l suyuq ich kelishiga sabab bo‘lishi mumkin. Qon ketish boshlangan vaqtdan 2-3 sutka o‘tgach bemorlarda tana harorati qon parchalanish maxsulotlarining ichakdan so‘rilishi hisobiga ko‘tarilishi qayd qilinishi mumkin. Jigar-buyrak yetishmovchiligi ro‘y berishi ehtimol. Qon ketishi boshlanishining dastlabki soatlarida va hatto sutkalarida qizil qon ko‘rsatkichlarini o‘rganish haqiqiy o‘zgarishlarni va qon yo‘qotilishini aks ettirmaydi, shunga gemoglobin va eritrotsit ko‘rsat-kichlarinigina emas, balki gematokrit, markaziy vena bosimi (MVB), globulyar hajm (GH) tanqisligini ham dinamik o‘rganish lozim. Qon ketishining 4 darajasini farq qilinadi: I darajasi - kam qon yo‘qotadi, gemodinamikaning buzilishlari kam bo‘ladi. Qon tomir urishi oz-moz tezlashadi, arterial bosim normal. MVB tanqisligi keragidan 5 foizgacha, gemoglobin 100 g/ l dan yuqori. II darajasi - ko‘proq qon yo‘qotadi. Bemorning ahvoli o‘rtacha og‘irlikda, bo‘shashgan, teri qoplamlari rangpar. Qon tomir urishii tezlashgan, arterial bosimi simob ustuni hisobida 80 mm gacha. Gemoglobin 80 g/l. III darajasi - bemorning umumiy ahvoli og‘ir, rangi keskin bo‘zargan, uni sovuq ter bosgan, qon tomir urishii tezlashgan, arterial bosimi simob ustuni hisobida 60 mm gacha pasaygan. MVB tanqisligi keragidan 30 foizgacha, gemoglobin 50 g/l. IV darajasi - mo‘l qon yo‘qotib, bemor uzoq vaqtgacha hushidan ketadi, bu holat agonal holatga yaqin bo‘ladi. Qon tomir urishi va bosim amalda aniqlanmaydi. MVB tanqisligi 30 foizdan yuqori. Bunday ko‘p qon yukotishlar bemor hayoti uchun jiddiy xavf tug‘diradi va zudlik bilan globulyar hajm tanqisligini, qonning plazma hajmini qon quyish, eritrotsitar massa quyish, izotonik eritmalar yuborish bilan to‘ldirishni talab etadi. Transfuzion terapiya qon yo‘qotilishiga bog‘liq: chunonchi, MVBning 10 foizga tanqisligi deyarli korreksion terapiyani talab etmaydi, MVB tanqisligi 20 foiz atrofida bo‘lsa, qon o‘rnini bosadigan suyuqliklar (plazma, albumin, protein va b.) quyilishi shart. 25-35 foiz MVB atrofida qon yo‘qotilishi eritrotsitar massa (1/2 g hajm) va keyinchalik qon o‘rnini bosadigan suyuqliklar (yuqori molekulyar dekstranlar, kristalloid preparatlar) bilan to‘ldiriladi. Qon ketish sababini, uning kuchini differensial diagnostika qilishda, hozir shoshilinch gastroduodenofibroskopiyaga katta ahamiyat beriladi. Gastroduodenal qon ketishi bo‘lgan hamma bemorlar uning kuchi va darajasidan qat'i nazar, kechayu kunduz, shoshilinch yordam ko‘rsatadigan xirurgik bo‘limlarga yotqiziladi. Qon yo‘kotishning og‘ir darajasidagi, aktiv qon oqadigan bemorlar, yoshi ulg‘aygan va keksa odamlar reanimatsion bo‘limga yoki intensiv terapiya palatasiga yotqizilishlari kerak, bu yerda quyidagi diagnostik va davolash; MVB ni o‘lchash; 2) me'dani zondlash, uni sovuq hisligini to‘ldirish uchun o‘mrov osti venasini katetrlash; MVB ni o‘lchsh; 2) me'dani zondlash, uni sovuq suv yoki epsilonaminokapron kislota bilan yuvish; 3) shoshilinch ezofagogastrofibroskopiya; 4) oksigenoterapiya; 5) kardioterapiya; 6) qon yuqotish darajasini aniqlash; 7) gemostatik preparatlar yuborish. Gemostatik davolash uchun qon ivish xususiyatini oshiradigan va qon ketayotgan sohadagi qon oqimini kamaytiradigan dori-darmonlar qo‘llaniladi: 1) quruq va nativ plazmami 20-30 ml dan har 4 soatda bo‘lib-bo‘lib yuborish; 2) 1% li vikasol eritmasini sutkasiga 6-8 ml gacha mushak to‘qimasiga yuborish; 3) vena ichiga 1 % li kalsiy xlorid eritmasi yuborish (uning 10% li eritmasini yuborishdan saqlanish kerak, chunki u qayta qustirib qon ketishini kuchaytiradi); 4) jelatinol, polivinolni vena ichiga yuborish; 5) epsilonaminokapron kislota 5% li eritmasini 100- 200 ml dan har 5-6 soatda yuborish; 6) qon ivish sistemasini yaxshilashga yordam beradigan ditsinon, pituitrin va boshka preparatlarning eritmalarini vena ichiga yuborish; 7) me'dani lokal gipotermiya qilish - muzli xaltacha qo‘yish, muz bo‘lakchalarini shimdirish, maxsus apparat bilan gipotermiya qilish; 8) endoskopik to‘xtatish (diatermokoagulyasiya, lazer ta'siri). Volemik buzilishlar MVB, umumiy statusni qat'iy nazorat qilib turgan holda korreksiya qilinishi (izga solinishi) kerak. Bemorga qon ketishi to‘xtagandan keyin ham 10-12 kungacha o‘rinda yotish tavsiya etiladi. Shoshilinch operatsiyaga ko‘rsatmalar bo‘lmaganda keyingi taktika va operatsiya usulini tanlash aniqlanmagan o‘zgarishlarga, bemorning ahvoliga bog‘liq bo‘ladi. Dastlabki 12-24 soat ichida massiv qon ketishi fonida ro‘yrost gemorragik shokda shoshilinch operatsiya konservativ davolash naf bermaganda, statsionarda qon ketishi qaytalangan bemorlarda o‘tkaziladi. Shoshilinch operatsiya (dastlabki 24-48 soatda) ko‘p qon ketganda anchagina mikdorda qon, suyuqlik quyish bemor ahvolini yaxshilamaganda, MVB avvalgi past raqamlarda qolganda, ya'ni konservativ davolashdan foyda bo‘lmaganda o‘tkaziladi. Yoshi ulg‘aygan va keksa yoshdagi odamlarda, yara anamnezi davomliligidan qat'i nazar qonab turadigan yaralar bo‘lganda shoshilinch operatsiyalarga ko‘rsatmalarni ayniqsa kengaytirish lozim, chunki bu kategoriyadagi bemorlarda kallyoz yaralar qonab turadi, qon yo‘kotishdagi kompensator mexanizmlar esa birmuncha pasaygan bo‘ladi. Qonab turadigan gastroduodenal yaralarda operatsiya qilishdan maqsad qon ketishini to‘xtatish va bemorni yara kasalligidan holi qiladigan radikal operatsiyani imkon boricha erta o‘tkazishdan iborat bo‘ladi. Me'da yaralarida me'da rezeksiya qilinib, qonab turgan yara olib tashlanadi (qon kam yo‘qotilsa va operatsiyadan xavf kam bo‘lsa); og‘ir yotgan, yoshi ulg‘aygan va keksa bemorlarda - yarani kesish yoki qonayotgan tomirni gastrotomik kesma orqali tikish, vagotomiya piloroplastika va bilan o‘tkaziladi. Ko‘pincha penetratsiya qiladigan duodenal yaralarda qonab turgan yarani piloroplastika va vagotomiya (yaxshisi, stvol vagotomiyasi) bilan tikish eng ma'qul operatsiya hisoblanadi. Qo‘shilib kelgan yaralarda stvol vagotomiyasi va antrumektomiya yoki me'daning birlamchi rezeksiyasini qilish kerak.
Uning sababi ko‘pincha 12-barmoqli ichak yoki pilorik bo‘limi, yoki pilorik kanalidagi yarada periulseroz infiltrat, shish, spazm va chandiqdanish bo‘lishidir. Yarali anamnez odatda davomliligi, biroq, yoshi ulg‘aygan va keksa odamlarda kasallik paydo bo‘lgan vaqtdan boshlab 1-3 oy ichida stenoz rivojlangan hollar ma'lum. Evakuatsiyaning buzilish darajasiga ko‘ra stenozning 3 asosiy bosqichi farq qilinadi. Kompensatsiyalangan stenoz biror belgilarsiz o‘tadi: ovqatning toraygan uchastka orqali qiyinlik bilan o‘tishi me'daning kuchaygan peristaltikasi bilan qoplanadi, ya'ni kompensatsiyalanadi. Klinik jihatdan yara kasal-ligining odatdagi simptomlari fonida me'daning to‘lib ketish sezgisi, epigastriyda, ayniqsa ko‘p ovqat yeyilgandan keyin og‘irlik paydo bo‘ladi. Nordon kekirish, ba'zan me'da suyuqligi aralash nordon hidli qayt qilish yengillik beradi. Rentgenologik tekshiruvda me'da o‘lchami normal, biroq gipermotorika, bariyning o‘rtacha tutilib qolishi aniqlanadi. Subkompensatsiyalangan stenoz me'dada to‘liqlik hissi palag‘sa bo‘lgan tuxum hidi keladigan yoqimsiz kekirish, sanchiqsimon og‘riq, qorin quldirashi bilan o‘tadi. Qusish ko‘prok bo‘ladi, bemorlar o‘zlarini qusishga majbur etadilar, u yengillik beradi. Qusuq massasida undan oldin yoyilgan ovqat qoldiqlari bo‘ladi. Bemorlarning ahvoli yomonlashadi, holsizlanish, ozib ketish, suv-elektrolit balansi buzilishlari ifodalangan. Ob'ektiv tekshirishda epigastriyda «chayqalish shovqini» qayd qilinadi. Rentgenologik nahorga me'dada suyuqlik, uning peristaltikasi sustlashgan, toraygan piloduodenal kanal orqali sekinlashgan evakuatsiya qayd qilinib, bariy 6-12 soatgacha tutilib qoladi. 24 soat o‘tgach me'dada bariy bo‘lmaydi. Dekompensatsiyalangan stenoz me'dada suyuqlik evakuatsiyasining keskin buzilishi, umumiy holatning yomonlashishi bilan o‘tadi. Me'dada suyuqlikning turib qolishi me'daning cho‘zilib ketishiga, dilatatsiyasiga olib keladi, me'dada bir necha litrgacha badbo‘y suyuqlik to‘planib qoladi, palag‘sa bo‘lgan tuxum hidi keladigan kekirish paydo bo‘ladi. Atayin qo‘zg‘atilgan qusishdan keyin bemor ahvoli vaqtinchalik yengillashadi, biroq tez-tez qayt qilish, ko‘p mikdorda suyuqlik, xloridlar, kaliy ionlari yo‘qotish degidratatsiyaga, qonning quyuklashuviga, xloridlar kamayishiga, alkaloz, diurez kamayib ketishiga olib keladi. Bemorlarning umumiy ahvoli yomonlashadi, ular ozib ketadi, teri qoplamining elastikligi pasayadi, adinamiya bo‘ladi. Qorin devorining turtkisimon chayqalishlarida «chayqalish shovqini», me'dada ko‘zga ko‘rinadigan qisqarish aniqlanadi. Rentgenologik tekshiruvda qabul qilingan kontrast aralashmasi pastga tushadi va me'da kosacha ko‘rinishini oladi, bunda me'daning pastki qutbi taroqsimon chiziqdan 6-10 sm pastga tushadi, tekshirish vaqtida suyuqlik evakuatsiyasi bo‘lmaydi, me'da peristaltikasi sekin yoki bo‘lmaydi, me'dada bariy 24 soat va bundan ko‘p vaqt tutilib qoladi. Dekompensatsiya bosqichida bemorda keskin suvsizlanish, kaxeksiya rivojlanishi ehtimol, buyrakdan qon oqimi pasayadi, diurez kamayadi, nordon mahsulotlar siydik bilan chiqarilmaydi, alkaloz atsidozga o‘tadi, og‘ir hollarda gastrogen tetaniya rivojlanadi (talvasa, trizm, «akusher qo‘li»- Trusso simptomi). Bunday asoratlar operatsiyadan oldingi korreksiyani qunt bilan o‘tkazish, bemorlarni reanimatsion bo‘limga yotqizishni taqozo etadi. Piloroduodenal stenozlarni operatsiya yo‘li bilan davolash. Operatsiyaning maqsadi bir tomondan o‘tkazuvchanlikni tiklash va ayni vaqtda yara kasalligini batamom tuzatib yuborish uchun shart-sharoitlar yaratishdan iborat. Hozirgi vaqtda piloroduodenal zona stenozlarini davo-lashning ko‘p sonli usullaridan asosan 3 turi kullaniladi: 1- radikal operatsiyalar - dekompensatsiyalangan stenozda me'daning 2/3 qismini rezeksiya qilish gastrodudenoanastomoz Bilrot- I (rasm 1,2,3) yoki gastroentero- anastamoz Bilrot- II usulida bajariladi (12-barmoqli ichak- ning stenozlovchi yarasi va me'da yarasining qo‘shilib kelishi; duodenostaz bo‘lganda ham), ikki tomonlama stvol vagotomiyasi bilan antrumektomiya (o‘sha ko‘rsatmalar bo‘lganda va kislotalilikning yuqori raqamlarida); II- palliativ operatsiyalar-me'dani drenajlashning har xil turlari (gastroenteroanastomoz, gastroduodenoanastomoz, piloroplastika). Biroq operatsiyalarning bu turlari alohida variantda juda og‘ir yotgan, holsizlangan va keksa bemorlardagina qo‘llanilishi mumkin, chunki saqlanib qolgan kislota hosil qiladigan va sekretor funksiyalar peptik yaralar paydo bo‘lishiga olib keladi; III-a'zoni saqlab qoladigan operatsiyalar vagotomiyaning turli variantlari (stvol, selektiv, selektiv proksimal, vagotomiyaning boshqa har xil variantlari) bilan birga o‘tkaziladigan me'dani drenajlovchi operatsiyalar.
3. Videofilmlar ADABIYOTLAR 1. Хирургик касаликлар. Ш.И.Каримов, Тошкент, 2005. 2. Хирургические болезни. Ш.И. Каримов, Ташкент, 2005. 3. Chirurgik kasalliklar. Sh.I. Karimov. Toshkent, 2011. 4. Хирургик касаликлар. Ш.И.Каримов, Н.Х.Шамирзаев, Тошкент, 1995. 5. Хирургические болезни. Под ред.М.И.Кузина., Медицина, 2002. 6. Методическое пособие по госпитальной хирургии. Назыров Ф.Г. с соав.Ташкент 2004г. 7. Клиническая хирургия. Под ред. Панцырева Ю.М. М. «Медицина», 1988 8. Воробьев А Справочник практического врача в 3х томах. 1990 9. Конден Р., Нейхус Л. Клиническая хирургия Москва. Практика 1998 10. Назиров Ф.Г., Денисов И.И., Улугбеков Э.Г. Справочник-путеводитель практикующего врача. Москва, 2000. 11. Петровский Б.В. ред. Руководство по хирургии (в 12 томах) М.Медицина 1959-1966. 12. Астапенко В.Г. Практическое руководство по хирургическим болезням. Минск, 2004. 13. Вахидов В.В., Хаджибаев А.М. Постваготомные синдромы и их хирургическая коррекция. Ташкент, 1993. 14. Савельев В.С. 50 лекции по хирургии. Москва 2004. 15. Основы оперативной хирургии. Под ред. С.А.Симбирцева, 2002. 16. Прикладная лапароскопическая анатомия: брюшная полость и малый таз. Винд Г. Дж. 1999 год 17. Диагностический справочник хирурга – Астафуров В.Н. 2003. 18. Этюды желудочной хирургии – Юдин С.С.2003. 19. Однорядный непрерывный шов анастомозов в абдоминальной хирургии – Егиев В.Н. 2002г 20. Здравый смысл в неотложной абдоминальной хирургии – Моше Шайн.2003г 21. Неотложная абдоминальная хирургия – Майстренко Н.А.2002г 22. Абдоминальная хирургия – Григорян Р.А. В 2-х томах.2006г 23. Хирургическая операция. Расстройство гомеостаза, предоперац. подгот. - И.Я.Макшанов. 2002 г. Yüklə 80,33 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||