Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

[و لهذا] حذفت منه الاسناد و کتبت الباقی علی وجهه لیکون اسهل علی الکاتب و الناظر فیه فان وجدت بعد ذلک من عنده سماع او اجازة من المصنف اتبعت الاسانید و کتبتها علی ما ذکره المصنف ”

(Tefsiru Ayyaşi, c. 1, s. 2).

1384Reveşşinasi-yi Tefsir-i Kur’an, s. 215-219 ve 223-227.

1385


^{عن رجل عن ابن ابی عمیر رفعه فی قوله غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ و غَيرِ الضَّالِّينَ و هکذا نزلت}

(Tefsiru’l-Ayyaşi, c. 1, s. 24, hadis 28).

1386


^{عن سعد ان بن مسلم عن بعض اصحابه عن ابی عبدالله علیه السلام فی قوله ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ قال کتاب علی لا ریب فیه}

(Tefsiru’l-Ayyaşi, c. 1, s. 25 ve 26).

1387Bkz: Tefsiru’l-Ayyaşi, c. 1, s. 53 ve 54, hadis 75.

1388Bkz: A.g.e., s. 54 ve 55, hadis 76.

1389Uydurma olduğu ve kabul edilmesizin imkansızlığı Dürrü’l-Mensur tefsiri incelenirken açıklanacaktır.

1390Bkz: Tefsiru’l-Ayyaşi, c. 2, s. 173, hadis 17.

1391Mesela Hamd suresinde son iki ayetin izahında sadece bir hadis nakledilmiş;
“^{الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ}” din ile, “^{الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ} ” ise gazaba uğramayacakları ve sapkın olmadıkları için Hazret-i Emirulmüminin’in (selamullahi aleyhi) Şiileriyle tefsir edilmiştir. Bakara suresinde 39 hadis nakledilmiştir. İlk hadis
“^{وَبَشِّرِ الَّذِين آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ}” ayetinin (Bakara 25) zeylinde İbn Abbas’tan şöyle nakledilmiştir: “^{نزلت فی علی و حمزة و عبیدة بن الحارث بن عبد المطلب}” Aynı ayetin altında ikinci hadis ise yukarıdaki cümleyi Hazret-i Emirulmüminin ve ondan sonraki Vasiler ve onların Şiileri olarak tefsir etmiştir. (Bkz: Kufi, Furat b. İbrahim, Tefsiru Furat el-Kufi, s. 51, 52, 53, 54)

139289 hadis İbn Abbas’tan (mesela 4, 9, 11, 20, 21, 22, 31, 32, 39, 42, 43, 50. hadisler gibi), 30 hadis Zeyd’den (mesela 131, 162, 178, 188, 194, 228, 229, 253, 254, 255, 259, 260, 268, 289, 314, 331, 332, 333, 371, 386, 432, 464, 473, 479, 512, 533, 534, 536, 573, 620, hadisler gibi) ve 79 hadis kırktan fazla diğer kişilerden nakledilmiştir. Mesela 212, 363, 428, 429, 508, 631 ve 729 numaralı hadisler Süddi’den, 58, 353, 674 ve 759 numaralı hadisler Ebuzer’den, 152, 153, 226 numaralı hadisler Muhammed b. Kaab Kurazi’den, 21, 211 ve 437 numaralı hadisler İbn Sirin’den vs. nakledilmiştir.

1393Bkz: Tefsiru’l-Kummi, c. 2, s. 332, Kaf suresi tefsiri, s. 437 Mutaffifin suresi tefsiri.

1394Bkz: Saduk, Muhammed b. Ali, Emaliyy-i Saduk, meclis 26, hadis 8.

1395Üstadi şöyle buyurmuştur: “İbn Tavus, Kitabu’l-Yakin’de Saduk’un telifi olan ama elimizde bulunmayan Kitabu Ahbari’z-Zehra Selamullahi Aleyha’dan bir rivayeti Furat b. İbrahim’den nakletmiştir. Yine beşinci yüzyıl ulemasından Ebu Abdullah Muhammed b. Ali Alevi Şeceri’nin telifi olan Fadlu Ziyareti’l-Huseyn, Aleyhisselam kitabında Furat’ın tefsirinden on bir konu nakledildiği söylenmiştir.” (Bkz: Üstadi, Rıza, Aşinayi ba Tefasir-i Kur’an-i Mecid ve Müfessiran, s. 28 ve 29) Muvahhidi Muhib de şöyle buyurmuştur: “Abdullah b. Muhammed b. Ali b. Hasan, Alevi (vefatı 445) Fadlu Ziyareti’l-Huseyn, Aleyhisselam kitabında (Menşur Mektebeti Ayetillahi’l-Mer’aşi el-Necefi, 1403 hicri, s. 49, 64, 68, 74, 77, 78, 91, 93 vs.) Muhammed b. Ahmed b. Velid vasıtasıyla ondan (Furat) hadis nakletmiştir.” (Bkz: Muvahhidi Muhib, Abdullah, Ayine-i Pejuheş, ardışık sayı 6 (ikinci üç aylık sayı-Çev.), s. 36)

1396Örnek olarak bkz: Şevahidu’t-Tenzil, 92, 164, 195, 447 vs. numaralı hadisler.

1397Örnek olarak bkz: Şevahidu’t-Tenzil, 57, 215, 262, 345, 355, 356, 359, 360, 371, 384, 388, 394 vs. numaralı hadisler.

1398Örnek olarak, Şevahidu’t-Tenzil’in 57 numaralı hadisi Tefsiru Furat’ta (s. 248) 336 numaralı hadis olarak yeralmaktadır. Şevahid’in 92 numaralı hadisi Furat’ın 302 numaralı hadisi (s. 225), Şevahid’in 164 numaraıl hadisi Furat’ın 50 numaralı hadisi (s. 76) ve sırasıyla 195. hadis 99. hadiste, 215. hadis 126. hadiste, 262. hadis 171. hadiste, 345. hadis 217. hadiste, 355. hadis 221. hadiste, 356. hadis 222. hadiste, 359. hadis 228. hadiste, 360. hadis 229. hadiste, 371. hadis 236. hadiste, 384. hadis 239. hadiste, 388. hadis 251. hadiste, 394. hadis 263. hadiste, 447. hadis 307. hadiste vs.

1399Örnek olarak bkz: Vesailu’ş-Şia, c. 4, s. 467, bab 19, hadis 17; c. 6, s. 274, bab 12, hadis 7; c. 7, s. 328, bab 14, hadis 13; c. 12, s. 108, bab 25, hadis 8; c. 18, s. 40, bab 6, hadis 50.

1400Bkz: Biharu’l-Envar, c. 15, s. 8, hadis 8, s. 6, hadisler 5 ve 6; c. 24, s. 32, hadisler 6 ve 7, s. 281, 2 numaralı hadisin zeyli, s. 282, 4 numaralı hadisin zeyli; c. 25, s. 2, hadis 4; c. 26, s. 63, hadisler 146, 147, s. 254, hadis 29, s. 255, hadis 30, s. 256, hadis 31, s. 278, hadis 20, s. 293, hadis 53.

1401Bkz: Mir’atu’l-Envar (ikinci makalenin üçüncü mukaddimesi) s. 84 ve 85, “emanet” kelimesinin zeyli; s. 92, “beyt” kelimesinin zeyli; s. 116, “cebel” kelimesinin zeyli; s. 129, “hak” kelimesinin zeyli; s. 165, “rahm” kelimesinin zeyli.

1402Bkz: Nuri, Mirza Hüseyin, Müstedreku’l-Vesail, yeni baskı, c. 1, s. 169, bab 27, hadis 275; c. 2, s. 39, bab 37, hadis 1351; c. 3, s. 14, bab 2, hadis 2895; c. 4, s. 70, bab 37, hadis 4188; c. 5, s. 238, bab 35, hadis 5771; c. 6, s. 277, bab 3, hadis 6842; c. 7, s. 302, bab 4, hadis 8270 ve yaklaşık 25 diğer yer.

1403Bkz: Faslu’l-Hitab, bab 1, delil 11, hadisler 245 ve 246, delil 12, A’raf suresi, hadisler 6, 7, 8, 9; Hicr suresi, hadisler 11 ve 12, Furkan suresi, hadisler 5 ve 6, Ahzab suresi, hadis 7.

1404El-Zeria, c. 4, s. 299.

1405Tefsiru Furat el-Kufi, s. 19-22.

1406Bkz: A.g.e., s. 22.

1407Bkz: A.g.e., s. 5.

1408Örnek olarak, ilk kırk hadis şu ravilerden nakledilmiştir: Muhammed b. Said b. Rahim Hemedani, Muhammed b. İsa b. Zekeriya, Ahmed b. Hasan b. İsmail b. Sabih, Hasan b. Ali b. Hasan, Ahmed b. Musa, Kasım b. Cemal, Hasan b. Ali b. Haşim, Cafer b. Ali b. Nuceyh, Cafer b. Abdullah, Ubeyd b. Kesir, Hüseyin b. Hakem, Cafer b. Muhammed Fezari, Ali b. Hamdun, Ahmed b. Salih Hemedani, Muhammed b. Kasım b. Ubeyd ve Ahmed b. İsa b. Harun el-İcli, Muhammed b. Ali, Hüseyin b. Abbas, Cafer b. Muhammed b. Said Ahmesi, Ali b. Muhammed Zühri, Cafer b. Ahmed ve Hüseyin b. Said.

1409İlm-i diraye ıstılahında “muan’an”; tahdis (haddesena-Çev.), ihbar (ahberana-Çev.) ve sema (semi’tu-Çev.) beyan edilmeksizin rivayetin senedinin “