Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

Güvenilirliği

Said b. Müseyyeb’in biyografisi Şii ve Sünni rical kitaplarında vardır. Ehl-i Sünnet’in Ahmed b. Hanbel ve Ebu Zer’a gibi bazı âlimleri onu mevsuk kabul etmişlerdir.⁸⁷⁵ Zehebi, Ehl-i Sünnet’in altı sahihinde ondan rivayet nakledildiğini bildirmiştir.⁸⁷⁶

Şii kaynaklarda onu öven ve yeren çok sayıda rivayet gelmiştir. Ayetullah Hoi, övgü rivayetlerini senedlerinin zayıflığı veya mürsel olmaları bakımından hasarlı saymış ve sadece bir rivayetin senedini kabul etmiştir. Fakat onun da mevsuk olduğuna delaletini kabul etmemiştir.⁸⁷⁷ Burada örnek olarak bir rivayeti zikredeceğiz:

Şeyh Kuleyni, Muhammed b. Yahya’dan, o Ahmed b. Muhammed’den, o Abdullah b. Ahmed’den, o da İbrahim b. Hasan’dan şöyle dediğini nakletmiştir: Vehb b. Hafs bana İshak b. Cerir’den İmam Sadık’ın (a.s) şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Said b. Müseyyeb, Kasım b. Muhammed b. Ebibekr ve Ebu Halid Kabuli, Ali b. el-Hüseyin’in (a.s) sika ravilerindendi...”⁸⁷⁸

Ayetullah Hoi, bu rivayeti aktardıktan sonra şöyle buyurmuştur: “Bu rivayet, seneddeki İbrahim b. Hasan nedeniyle zayıftır. Çünkü o meçhul biridir.”⁸⁷⁹

Onun kınandığına delalet eden rivayetler konusunda şöyle buyurmuştur:

Onlar arasında Said’in İmam Zeynülabidin’in (a.s) cenaze namazını kılmaktan kaçındığına dair şöhret bulmuş bir rivayet vardır. Fakat bu haber sadece iki mürsel rivayette zikredildiği için sabit değildir. Buna ilaveten, bir grup da Said’in 94 senesinde veya daha önce, İmam Seccad’ın (a.s) 95 yılındaki vefatından önce vefat ettiğini belirtmiştir.⁸⁸⁰ Onu yeren rivayetler arasında şöyle bir rivayet vardır: “O, Ehl-i Sünnet’in görüşüne uygun fetva veriyordu. Bu sayede Haccac’ın elinden kurtuldu ve öldürülmedi.” Bu rivayet sened açısından zayıftır. Senedinin sahih olduğu farzedilse bile zarar vermez, çünkü takiyye nedeniyle fetvalarının Ehl-i Sünnet’in görüşüne uygun olma ihtimali vardır.

Sonda ise şöyle buyurmuştur: Zikrettiklerimizin tamamından çıkardığımız sonuç şudur ki, sahih görüş bu şahıs hakkında “tevakkuf” etmektir. Çünkü onu öven ve yeren rivayetlerin hiçbiri kâfi değildir.⁸⁸¹

Ünlü rical âlimi Mamekani onu mevsuk göstermiştir.⁸⁸² Şuşteri de her ne kadar onun güvenilirliğine açıklama getirmemişse de şu beyanla onu övmüştür: “Bu adam büyük bir şahsiyettir. Nasıl ki İmamlarımızın yüceliği herkes nezdinde apaçık bir gerçekse onların Şiileri de böyledir. Şii ve Sünnilerden az sayıdaki kişinin [onu yeren] sözünün itibarı yoktur. Buna ek olarak, Müfid’in Erkan’ından nakledilmiş [onu zayıf gösteren] şeyler, muhtemelen Ehl-i Sünnet karşısında cedel amacıyla sarfedilmiş olmalıdır.⁸⁸³

Muhaddis Kummi demiştir ki: “Onun mürsellerinin en sahih mürseller olduğunda ittifak edilmiştir.”⁸⁸⁴

Üstadı

Tefsir, fıkıh ve diğer ilimlerde üstadının kim olduğu konusunda elimizde bir haber yoktur. Fakat Şeyh Tusi onu İmam Seccad’ın (a.s) ashabından saymış ve şöyle buyurmuştur: “Hazret’ten dinlemiş ve rivayet etmiştir.”⁸⁸⁵ Medine’de ikamet ettiği ve İmam Seccad’ın (a.s) ashabından olduğu⁸⁸⁶ hesaba katılırsa ilminin asli kısmını Hazret’ten öğrendiği uzak ihtimal değildir.

“Müminlerin Emiri Ali (a.s) Said b. Müseyyeb’i eğitti. Dedesi Hazan, onun eğitimini Hazret’e vasiyet etmişti.”⁸⁸⁷ denildiği hatırlanırsa bilgi ve kemalatının büyük bölümünü Hazret’in lütfuna borçlu olduğu ve Hz. Ali’nin onun ilk üstadlığını yaptığı söylenebilir.