Tekstuitgave : doodvonnissen inzake hekserij

‘Geexecuteert metten viere” omwille van 'toverie'

in het graafschap Vlaanderen

1650-1700




Tekstuitgave

15/08/2001

door J. MONBALLYU¹

58. Nieuwpoort, schepenen, 16 mei 1650: Janneken de Deyster²
Omme dieswille dat ghy, Janneken de Deyster, de dochter Jans, weduwe van Jan Panne, ghebooren van deser stadt, oudt LVIJ jaeren, u vervoordert hebt, verghetende Godt almachtich, uwen schepper ende salichmaeker, de gheboden ende weldaden van hem ontfanghen, den selven uwen Heere ende Godt, metgaders u Dopsel te loochenen ende af te gaen, om anne te hanghen aen eenen boosen gheest ende helschen viandt, ghenaempt soo ghy seght Twee blanken. Aen welchen ghy ghegheven hebt uwe siele van over drie jaeren ende van hem ontfanghen eenen gheconterfeyten drie stuyver pennynck in de plaetse van andere ryckdommen die hy u belooft hadde omme u te troosten over seker dieverie tuwen huyse gheschiedt in uwe goederen, welcken pennynck ghy daer naer wechgeworpen hebt uuyt miscontentement. Van welcken boosen gheest, wesende in de ghedaente van een manspersoon van ontrent XL jaeren, ghedect met een blauw cleedt, ghy ontfanghen hebt een teecken onder uwe rechtere wymbrauwe. Hebbende van den selven tot vier keeren ende stonden ghetransporteert gheweest door de lucht in den nacht in de vergaderinghe van twee andere boose gheesten ende menschen up het Casteelandt, alwaer ghy te saemen met hun ghedanst hebt met een violon waerop was spelende eenen boosen gheest ofte andere persoonen van ghelicke conditie, telckent ontrent een heure, ende waernaer met hem gheeten eenich vleesch ende ghedroncken bier, alle ghebrocht by de boose quade gheesten. Vanwaer ghy wederom ghetransporteert syt gheweest binnen u huus, hebbende noch met selven tuwen huyse gheeten ende ghedroncken tot tweemaels toe, ende andersins met hem familiere gheweest. Bovendien dat ghy u eens up eenen avontstondt up de sponde van u beede van hem vleeschelick hebt laeten bekennen, twelck ghy seght maer eens te hebben ghepermitteert, soo wel dat hy u dickmaels ghesolliciteert heeft. Dat ghy oock op den dach van publicatie van paix van Holandt binnen deser stede met een quaden wensch en slach van uwen hant ghegheven met assistentien van den voorseyden boosen gheest up tlyf van Rickewaert Schroo, jonckman, met u ghedient hebbende, in hem veroorsaeckt hebt eene vreemde quellynghe ende sieckte, ende teynde diere syne doot, sonder den selven naderhant te hebben connen ghenesen, nietjeghenstaende dat ghy om den voorsseiden jonckman te contenteren, oock by consente ende persuasie van uwen boosen ghees, over hem hebt gaen segghen “Godt seghent u, Godt betert u”, ende dat alles volghens uwe confessien ghedaen, soo binnen torture alsdaer buyten ende andersins, wesende saecken ongoddelick, detestabel ende van quade ende pernitieuse consequentie niet lydelick sonder condigne punitie ende straffe van justicie andere ten exemple. Daeromme soo eyst dat burchmeesters ende schepenen deser stede, up den heesch, fynen ende conclusien tuwen laste ghenomen by dheer ende meester Adriaen van de Walle, bailliu, daeruppe ghehoort uwe antwoorde ende verlyt, u ghecondemneert hebben ende condemneren mits desen in handen van den officier crimineel omme by hem gheleet te worden ter maerckt deser stede ende aldaer up een schavot publicquelick gheexecuteert te worden ende ghestranguleert aen een staecke ende metten viere tot datter de doot naervolcht, ende teynde dien u lichaem ghevoert te worden buyten dese stede ter plaetse patibulaire ende aldaer te hanghen aen eene staecke ofte crickgalghe. Verclaersen alle ende ighelick uwe goederen, waer ghestaen ofte gheleghen syn, verbeurt, ten profficte van syne Conincklicke Majesteyt ofte van den gonne die behoort, de costen ende mysen van justicie daervan alvooren ghededuceert. Geprononchiert den XVJ mei 1650 ende gheexecuteert ten selven daeghe.
59. Ayshove in Kruishoutem, leenhof, circa 1651: Gillis Ogiers³
Omme dat ghy Gillis Ogiers, filius …(onleesbaar), audt ontrent de LXX jaeren, gheboren binnen de prochie van Huyse ende ghewoont hebbende binnen de prochie van Cruyshauthem den tydt van … (niet ingevuld) u soo verre hebt vergheten van oude ontrent de dertich jaeren af te gaen ende af te sweeren Godt almachtich uwen schepper ende te versaeken u doopsel ende christendom mitsgaeders anne te hanghen den duuvel, ende den selven telcken jaere ten diverssche stonden als Godt tanbidden ende beloefte ghedaen u leven lanck hem te dienen int faict van tooverye ende alle andere execrabele acten die den duuvel van u soude versoucken. Dat ghy ooc inghevolghe van dien ter executie stellende u verbant ende beloefte an den duuvel ghegheven ende ghedaen, u ten diverssche stonden hebt laeten transporteren duer de lucht by den selven duuvel in menichvuldighe vergaederynghen van tooveraers ende toveresssen ende specialick jeghens de hoochtyden die de heyleghe kercke jaerlicx es celebrerende. Dat ghy ooc in de voorseyde vergaderynghen ende dansynghen mette andere presente toveraers ende toveressen hebt gheheten ende ghedroncken wyn ende bier. Dat ghy present syt gheweest daer de voorseyde tooveraers ende toveressen onderlynghe hebben ghenomen vleesschelicke conversatien ende ooc de duuvels met de toveressen. Dat ghy gheduerende den tydt van de selve dertich jaeren dickmaels te wercke hebt ghestelt diverssche abominable acten van tooverye inghevolghe van de instructie, ingheven ende inventien van den duvel. Dat ghy specialick hebt betovert Jan van der Meulen tot Peteghem met het gheven van twee peeren daervan hy deenne hetende dadelick sieck es gheworden soodat hy syn water niet en heeft cunnen verliesen. Item het dochterken van Gillis Baert, ooc met het gheven van een peere daervan het selve immediatelick daernaer sieck es gheworden ende ten letsten naer vele quellynghen es overleden. Item het dochterken van Laurents de Buck insghelycx met het gheven van een peere die sy gheheten heeft daervan sy ooc naer vele miseryen gheleden thebben, is overleden. Item dhuysvrauwe van Pieter dAntony die ghy ghegheven hebt appelen daervan sy vele tyds sieckelick heeft ghegaen met groote smerte ende eyndelyghe door belesynghe ende andere remedien van de heylighe kercke is ghecommen tot beter ghesontheyt. Item het soontken van Daniel de Kuekelaere, twelck ghy soo hebt betoovert met het strecken van u handt over syn hansicht, segghende dese ofte ghelycke woorden in substantie: "Wat een soet ofte schoon manneken is dat". Dat tselve kindt door u malifitie ende tooverye naer seer lanckduerighe pyne heeft verlooren eene van syn hooghen die uytgheswoeren is ende eenighen tydt ghehanghen heeft op syn caeke ende dat daernaer tvoorseyde kindt naer onverdraghelicke miserie ten letsten door u tooverye es ghestorven. Item dat ghy hebt betoovert Monnyne van Elstraete, huysvrauwe van Symon Lenaert, met het gheven van twee pruymen daervan sy heeft gheheten ende naer langhduerighe pyne es ghestorven. Item het dochterken van Loys de Keysere met een beetken lyfcoecke an haer ghegheven daervan sy heeft gheheten ende ghestorfven is alsvoren. Item het dochterken van Jan van den Berghe met het gheven van peeren alsvooren, daervan sy deene heeft gheheten ende nietmin nae langhe quellynghe es ghenesen door het belesen ende andere remedien van de heyleghe kercke. Item dat ghy ooc hebt betoovert de coe van Joos van der Beke die ghy hem hadt vercocht, met het strecken van u handt op de selve beeste danof sy de moort es ghesteken. Item seker calf op Nazarette met het geven van loof soo ghy in den morghenstont waert ghecommen uuyt de duvelichsche vergaderynghe waermede tselve ooc de moort es ghesteken, ghelyck van alles es ghebleken by uwe kennisse ende anderssins den rechten onghenoughen, niet sonder groote ende vehemente suspicien van veele andere persoonen duer de voorseyde tooveryen gheinfecteert, ende naer lanckdurighe ende extraordinaire pynen ter doet ghebrocht thebben metgaeders menichvuldiche bestialen doen swellende ende eenighe vruchten te velde staende, bederfende, alle welcke acten syn seer abominable ende grootelicx schadeliic an de ghemeenen welvaert nochte lydelick sonder condigne punitie andere ten exemple. Soo eyst dat mannen van leene van de baronnye ende leenhove van Ayshove ende Cruyshautem, recht doende met advys van rechtsgeleerden van den Raede in Vlaenderen in competente ghetalle by thof specialic gheauthoriseert omme te besoingneren int faict van tooverye, naer manynghe van onsen ghesworenen maenheer, u ghecondemneert hebben, soo wy doen by desen ter causen voorscreven, ghevoert te woorden ter plaets patibulaire om aldaer verworcht te woorden an eene staecke tot datter de doodt naer volcht, ende aldaer u doode lichaem an den selve staecke verbrant te woorden ende het selve verbrant lichaem daernaer gheleyt op een rat om aldaer te blyven. Verclaerende alle uwe goedinghen soo leen, erfve als catheylen ende alle andere, gheene uytghesteken ende ghereserveert, waer al het selve gheleghen es, gheconfisqueert sheeren proffyte, de costen van den processe ende mysen van justitie alvooren ghededuceert. Donderscreven gheconsulteerde, naer visitatie van het bovenscreven proces crimineel, syn van advyse dat de voorschreven leenmannen behoorden ende schuldich syn te pronuntieren de bovenscreven sententie by hemlieden gheconcipieert. Ende alsoo onlancx binnen de selve prochie eenen tooveraere es gheexecuteert, sy sullen moghen kiesen tot het doen van dese executie een andere plaetse aldaer op de jurisdictie van den heer van Cruyshauthem.
60. Nieuwpoort, schepenen, 10 februari 1652: Mayken Tooris⁴
Omme dieswille dat ghy, Mayken Tooris, gheseyt Mayken Nassel, huisvrouwe van Pieter Carton, gheboren binnen deser stede, oudt LVIIJ jaren, soo ghy verclaerst, u vervoordert hebt, verghetende Godt almachtich, uwen schepper ende salichmaecker, de gracien, weldaden ende gheboden van hem ontfanghen, den selven uwen Heere ende Godt met syne ghebenedyde Moeder, doopsel, gheloove ende heilighe sacramenten te verlaeten, af te gaen ende renonchieren ende anne te hanghen aen eenen quaden ende boosen gheest, viandt van de menschelicke nature, ghenaemt Gheernaertjen soo ghy segt, den welcken hem aen u, leden neghentien jaeren ofte daerontrent, heeft veropenbaert ter kaye deser stede in de ghedaente van een jonghelinck van sesthien jaeren, ghecleet als eenen schipper int bruyne, hebbende neffens hem een corf gheernaerts die hy aen u vercochte voor sestien stuyvers ende u te kennen ghegheven uwe siele naer uwe doot. Daervooren hy naerdien u ghegheven hadde syn marck onder uwen rechteren boesem, u belooft heeft alderhanden diensten te doene int dragen ende vercoopen van uwe gheernaers ende versschen vissche, soo binnen deser stede als in de steden van Veurne, Ipre ende elders ende hiernamaels te doene, hebbende alderhande glorien ende delicien. Ende om u daervan te gheven eenich schynsel, heeft u ghedaen voeren van deen plaetse in dander in een carosse ghetrocken by vier swarte peerden, ghelyck u dochte, twelcke waeren vier boose. Ende den selven gheest u ghedient, soo ghy verclaerst, alsnu den tyt van XIX jaeren continuelick ende sonder interumptie int draeghen ende slepen van uwe corfven met versschen vissche ende gheernaerts ende deselve te vercoopen, soo binnen deser stede als elders, te weten: naer ende binnen de steden van Ipre, Dixmude ende Veurne, alwaer hy u altyt heeft vergheselschapt in den werck met u ghedaen ende den selve soo vercort dat ghy in een ooghenblyck u vont, met uwen voorseyden visch, ter gedestineerde plaetsen soodat ghy ende den selven boosen geest gheduerende den voorseyden tyt gheleeft hebt, als vrouwe en man, metten welcken nietjeghenstaende hy was stynckende als een buck, volgens uwe eyghen confessien, ghy soo meenickvuldighe vleeschelicke congressien ende conversatien ghehadt hebt, dat uwe menschelicke nature hadde behooren te schroomen ende abhoreren, ende daervan de particulariteyt alhier wort achtergehouden in faveure van de vrouwelicke eerbaerheyt. Hebt oock ten verscheydene stonden metten voorseyden boosen gheest ghevloghen ten danse, soo upt casteellant als elders binnen deser stede, met noch verscheidene boose gheesten ende notabel getal van mans ende vrauwen van uwe conditie. Mette welcke ghy aldaer in den nacht ghedanst hebt up den trommel ende syfelaere, metgaeders wyn ende bier ghedroncken, die den selven boose gheesten aldaer ghebrocht hadden. Hebt oock ledent eenighe maenden gheschoncken een teughe ghebranden wyn aen Meester Joos de Cock, chirurgien woonende binnen deser stede, ende daerin geleyt een weynich suicker om hem met een quaden vloeck te doen quellen, ghelick het hem ghebuert is tsynder groote prejudicie. Bovendien noch een particuliere indespositie by u ghecauseert door tgeven van eenen appel aen het kynt van Guillaume de Man woonende in de Hooghstrate binnen deser voorseyde stede, den welcken ghy naderhant gebetert hebt. Ende daermede niet te vreden synde, hebt u soo verre vergheten leden drie maenden ofte daer ontrent, geinformeert synde dat Jerooy Willaert ende Matthys de Vynck, visschers ende stierlieden binnen deser stede, in zee vaerden, elck met syne chalouppe, ende om wraecke te nemen van dat sy u huerlieden versschen vissche niet en hadden willen vercoopen, ghy u by den voorseyden boosen gheest hebt doen draeghen door de lucht tot over ofte ontrent den duycker, alwaer ghy beede in de ghedaente van twee craeyen gevlogen zyt eerst up de chalouppe van den voorseyden Willaert, daernaer op de gonne van den voorseyden de Vynck, den boosen hem houdende boven an den maest ende ghy boven het vooronder. Hebt de voorseyde twee visschers en hunne chalouppen doen zyncken in den gront als steenen, nochtans hebt daeruuyte laeten salveren dandere maets ofte medevisschers gheweest synde op de selve twee chalouppen uit redenen sy u niet hadden misdaen. Naer welcke syt wederomme met den voorseyden boosen gheest naer deser stede ghevlogen met groote blydscap ende het succes van tselve u abominabel exploit, niet sonder suspicie van noch meer diergelicke onmenschelicke acten bedreven te hebben, soo ter zee als te lande. Van alle welcke faicten ghy overtuycht ende geconvinciert syt soo by de informatien daerop genomen als anderssins by uwe confessien gedaen, soo binnen de torture als daer buyten, saecken ongoddelick, detestable ende van pernitieuse consequentie, niet lydelick sonder condigne straffe van justitie. Daeromme soo eyst dat burchmeesters ende schepenen deser stede, up den heesch, fynen ende conclusien tuwen laste ghenomen, by dheer ende meester Adriaen van de Walle, bailliu, daeruppe ghehoort uwe antwoorde ende verlyt, u ghecondemneert hebben ende condemneren mits desen in handen van den officier crimineel omme by hem gheleet te worden ter maerckt deser stede ende aldaer up een schavot publicquelick gheexecuteert te worden ende ghestranguleert aen een staecke ende metten viere tot datter de doot naervolcht, ende teynde dien u lichaem ghevoert te worden buyten dese stede ter platse patibulaire ende aldaer te hanghen aen eene staecke ofte crickgalghe. Verclaersen alle ende ghelick uwe goederen, waer ghestaen ofte gheleghen syn, verbeurt ten profficte van syne Conincklicke Majesteyt ofte van den gonne die behoort, de costen ende mysen van justicie daervan alvooren ghededuceert. Aldus geprononchiert ende geexecuteert den X^den februari 1652.
61. Nieuwpoort, schepenen, 10 februari 1652: Tanneken de Potter⁵
Omme dieswille dat ghy Tanneken Potters, filia Frans, weduwe van Frans van de Woestyne, oudt LXVJ jaren, gheboren binnen deser stede so ghy verclaerst, u vervoordert hebt, verghetende Godt almachtich, uwen schepper ende salichmaker, ende de weldaden ende gheboden van Godt ontfanghen, den selven uwen heere ende Godt, metgaeders u Doopsel, af te gaen ende renonchieren ende anne te hanghen aen eenen boosen gheest ende helschen viandt, ghenaempt ‘Crapan’, soo ghy seght, den welcken u ten jaere 1643 eerst heeft gheopenbaert in den vooravond, in uwen hof, in de ghedaente van een manspersoon schynende te wesen van de aude van XXXV jaeren, becleedt int raeuwe met witte schoens ghesloten met rode linten, corts naerdat ghy van intentie hadde gheweest u te laten vallen in uwen steenput door eenighe desperaetie ghecommiteert door den onpais die ghy hadde met uwen man, uwen boosen gheest u beloofde te stellen in ruste ende paise metten selven uwen man ende voorts u te voorsiene van geldt daervan [ghy] ghebrekkig waert. Daervooren ghy hem belooft hebt te dienen in het quaet dat hy soude vooren houden ende hebt [hem] ghegheven uwe siele naer uwen doot. Van de welcken ghy ontfanghen hebt een teecken achter in uwe necke. Hebt oock ghehadt familiere hantyse ende vleeschelicke conversatie, so hy nochtans was stynckende als eenen hondt. Ende met hem eens ghegaen ten danse up het Casteellandt deser stede met andere quade gheesten ende persoonen van uwe quade conditien ende aldaer gheeeten ende ghedroncken ghesoden ende ghebraden vleesch van vremde ende onappetitelicke smaeke die de selve boose gheesten ten voorseyden danse ghebrocht hadden. Hebt u oock vervoordert met assistentie van den selven uwen boosen gheest ende door eenen quaeden vloeck ter doot te bringhen tsoontje van Magdalena Neerynck, woonende binnen deser stede, ende haer dochterken bleus te maken, uuyt redene sy in ghebreke was ghebleven van u te restitueren eenen partagon die ghy aen de voorseyde Magdalena gheleent hadde ende andersins te betaelen tgonne ghy op haer goet vondt. Voor welcken misdaed den voorseyden boosen gheest u in recompense ghegheven heeft twee vyf groote penninghen. Hebt u noch vervoordert, door instigatie ende quaden raedt van den voorseyden boosen gheest, te gaene ten huuse van Jan Winnaert, visscher dezer stede, ende aldaer over de huusvrauwe van de selven Winnaert, wesende groot van kynde luttel tyts voor haer baerse, te gheven eenen quaden vloeke omme haren vrucht te bederfven. Ghelick oock ghebeurt es mist corts daernaer haer kynt niet levende ter werelt es ghecomen, nemaer uuyt haer lichaem met asstentie van medecyns ghehaelt gheweest by hondert stucken, niet sonder merckelicke affectie ende desolaetie van de voorseyde vrauwe, namentlick gheconsidereert het ghebreck van kerstendom der van het voorseyde kynt apparentelick niet ghefrustreert en soude syn gheweest, causerende u voorseyde boosen pernicieusen daet. Bovendien noch diversche superstitieuse acten by u bedreven int regard van verscheidene persoonen om gans te ghenesen van siecten, van alle welcke ghebleken es soo by de informatie daeruppe ghenomen als andersins by uwe confessien ghedaen, so binnen torture als der buyten, wesende ongoddelick, detestable ende van quade consequentie, niet lydelick sonder condigne straffe van justitie, andere ten exemple. Daeromme soo eyst dat burchmeesters ende schepenen deser stede, up den heesch, fynen ende conclusien tuwen laste ghenomen by dheer ende meester Adriaen van de Walle, bailliu; daeruppe ghehoort uwe antwoorde ende verlyt, u ghecondemneert hebben ende condemneren mits desen gheleet te worden door den officier crimineel ter maerckt deser stede ende aldaer up een schavot publicquelick gheexecuteert ende ghestranguleert te worden aen een staecke ende metten viere tot datter de doot naervolcht, ende teynde dien u lichaem ghevoert te worden buyten dese stede ter platse patibulaire ende aldaer te hanghen aen crickgalghe. Verclaersen alle ende ghelick uwe goederen, waer die ghestaen ofte gheleghen syn, verbeurt ten profficte van syne Conincklicke Majesteyt ofte van de gonne die behoort, de costen ende mysen van justicie daervan alvooren ghededuceert. Aldus geprononchiert ende geexecuteert den X^den februari 1652.
62. Ooike, leenhof, 29 juli 1652: Jan Vindevoghel⁶
Omme dieswille dat ghy Jan Vindevogele, filius Arents, gheseyt de Coninck, lantsman gheboren ende woonachtig binnen dese prochie van Oycke in de Casselrye van Audenaerde, aut ontrent vyf en vyftigh jaeren, Godt almachtig hebt verloochent ende afgesworen, mitsgaeders den duyvel ‘Salamas’, ghecoren voor uwe hulpe ende meester, ende danof es contract geteeckent met u eygen bloet, by den selven Salamas ofte duyvel ingetrocken. Van den welcken ghy hebt ontfangen een teecken ofte stichma diabolick boven in het dicke van u rechte been ende boven den knie, soo daernaer met het beproeven van het selve met eene naelde daerinne gesteken oock bevonden is insensible. Voorts oock dat ghy daernaer⁷ geweest syt in diversche diabolique vergaederyngen alwaer ghy getransporteert syt geworden door het strycken ende gebruyken van eenige diabolike salve ofte vettigheyt. Oock in de ongeweerten geweest, ende onder andere sedert ontrent twaelf jaeren in het ongeweerte daerdoore sekere breucke gecommen is in de kercke tot Audenaerde op Sinte-Walburgedag, commende met uwe complicen ende elk met hunnen duyvel in tselve ongeweerte, doende aldaer hun mogelycke tooverye ende gewelt. Ende dat ghy betoovert hebt diversche persoonen, als naementlyck de beyde de kinderen van Jan Dhont, filius Jooris, woonachtig tot Oycke ontrent Baefmesse 1649⁸, gaende tsynen huyse u toebakpype ontsteken ende door het strycken over deselve kinderen daer sy laegen in de wiege daervan sy zyn overleden. Item ledent ontrent de seven jaeren op den Ommeganckdag te Wortegem betoovert hebt het kint van Adriaen van Hautte ter herberghe van Steven de Coninck, genaempt Koekhuyt, met het overgieten van eene weeksoepe⁹ doende daerin duyvels poeder, den welcken daervan is overleden. Item ledent ontrent vier jaeren betoovert hebt het kint van Pieter de Mettere in de Savogarde, hem ghevende duyvelspoeder in het dryncken dat oock daervan is overleden. Item dat ghy ledent ontrent vyf jaeren betoovert hebt twee dochters van de weduwe Pieter Voet, maekende telckens occasie om u toebackpype te ontsteken hun ghevende elk eenen slag op de schauders daer sy by den viere saeten, daervan het een kindt is overleden ende het ander gebetert door geestelicke remedien. Mitsgaeders ook ten dien tyde betoovert hebt de koey van de selve weduwe Pieter Voet, ghevende deselve koey eenen slagh met het eynde van den steert¹⁰ daermede deselve wiert betoovert, welcke koey ooc door geestelycke remedien gebetert wiert. Item dat ghy ledent ontrent vyfthien jaeren betoovert hebt het kint van Gabriel Balcaen gaende aldaer kauten ten diverschen stonden daegelyckx als synde uwen gebuer. Item ledent ontrent twee jaeren betoovert heb het peert van Arent van den Borre¹¹ leggende uw handt op tcruysse van het peert daer het in den ploeg vrocht, ende het ander peert synde te weede oock met den ploeg werckende¹², syn de zelve peerden beede daervan geswolten. Ende oock aldaer hebt ghy twee koeyen ende eene veerse betoovert van den zelven van den Borre met wat groene claevers by u getrocken uuyt den claeverbilck van Michiel Portois, alsdan staende niet verre van de weede van den voorseyden van den Borre, welcke claevers ghy hebt bestreken met u duyvels poeder ende de selve koeyen ende veerse teten geworpen in de weede ende alsoo betoovert dat de veerse geswolten ende koeyen gebetert syn met geestelycke remedien. Van gelycken dat ghy betoovert hebt het kint van den voorseyden van den Borre, daer de vrauwe daermede by den viere sat ende ghy gegaen zyn om uwe toebakpype te ontsteken, over haessemende over het selve kint ende alsoo betoovert, het welke nog gebetert wiert als vooren. Item dat ghy betoovert hebt ledent ontrent twee jaeren het swart veulepeert van Willem van Merhaege werpende duyvelspoeder in syn haever, smorgens aleer het te wercken trock, het welcke daervan is geswolten. Item dat ghy in het jaer 1650 betoovert hebt Josyne Pottiers, huysvrauwe van Charles du Kermes¹³, daer sy haer kint gaen besteden was ten taverne van Christiaen Van Dorpe in Oycke, seggende tegen haer: “En hueret niet meer het sal op u verblyven”, ende slaende eenen slag op haere schauder. Dewelcke naer swaere quellage daervan met de geestelycke remediën is gebetert. Item dat ghy in het jaer 1649 betoovert hebt het peert van Pieter van den Berghe in Oycke daer het was werckende op den moschbulck¹⁴, leggende uwe handen op het cruysse van het selve peert, het welck daervan gebetert wiert als boven. Item dat ghy betoovert hebt Lieven Timerelle¹⁵, filius Robert, daer den selven in eene herberge voor Gend met u haerinck at, werpende op syn stuxken haerinck u duyvelspoeder, die daervan wiert gebetert door geestelyke remedien als boven. Item dat ghy ontrent Alderheyligen lestledent betoovert hebt de veerse van Lieven Thienpont voor Gendt met eenen slag op den rugge, die oock naer quellage is gebetert geworden alsvooren. Item dat ghy ledent ontrent acht jaeren betoovert hebt Jan van de Putte, hem ghevende te dryncken bier daermede ghy hem voor uwe woonstede hebt beschoncken, daerinne gedaen duyvelspoeder, die naer quellage daervan is gebetert. Item dat ghy ten huyse van Louis Eertoghe met duyvelspoeder te stroyen op een waeffel betoovert hebt Gillis de Taevernier, die daervan oock is geholpen ende gebetert geworden alsvooren. Nogh dat ghy in december 1650 betoovert hebt Jacques Carlier drynckende met hem in den Hert tot Bevere ende hem in tbier gevende duyvelspoeder in te dryncken die daer van gebetert wierd by geestelicke remedien. Oock ledent ontrent twee jaeren betoovert hebt de koey van Vincent Dhont, haer gevende eenen slag op de heupe daer sy gewacht wiert ende daernaer oock gebetert door geestelycke remedien voorseyt. Voorders dat ghy hebt geweest capitain van de tooveraers ende tooveressen ende oock achter het lant geloopen hebt in de gedaente van weerewulf, u daerinne veranderende ofte transformerende met het aendoen van een vel ofte kleed van den duyvel ontfangen¹⁶, volgens de preuve daervan gedaen ende ook u eygen kennen ende het proces crimineel vervolgt by Francois van den Dycke, bailliu van de voorscreven prochie ende heerelykhede van Oycke, heesschere causa officy jegens ende ten laste van u Jan Vindevogele voornoemt, gevangenen verweerdere, behoorelick gesloten ende ‘hinc inde’ gefurniert in rechte. Ende in gevolge het advis van diversche fameuse advocaeten van den Edelen Raede in Vlaenderen gestelt om te consulteren in tfait van tooverye, soo ist dat mannen van leene ende schepenen dezer prochie ende heerelyckhede van Oycke voorseyt recht doende, wysen ende u Jan Vindevogele voornoempt condemneren ter plaetse patibulair geexecuteert te worden met den viere datter de doot naervolght, behaudens tevooren gewoelt te worden aen de staeke daer dexecutie zal geschieden, ende u lichaem aldaer op een radt te laeten liggen, verclaerende u goedt, tzy leen, erffe ofte catheyl, waer hetselve gestaen ofte gelegen is, verbeurt ende geconfisqueert sheeren profytte ende de costen van den processe ende misen van justicie alsvooren ghededuceert. Actum ter maenynge van den voornoemden François van den Dycke, bailliu ende wetthelycke maenheere van dien ende wysdom van Pieter van Merhaeghe, filius François, Marten Meerschaert, Gillis van den Borre, Pieter van Merhaeghe, filius Jans, Jan de Taevernier, Laureyns van Wambeke ende Willem Van Merhaege, mannen van leene ende schepenen van Oycke voornoemt, desen 29 july 1652.