Təlim nəticəsi 5: Avtomobilin hərəkət hissəsinin ümumi quruluşunu bilir və müəyyən
Yüklə 0,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstiqamətləndiri
|
Söndürücü
Ressor
Stabilləşdiricisiz
Asılı
Amortizatorla
Qeyri
Yaylı
Amortizatorsız
Torsion
Pnevmatik
85
yüklənməylə qırılırlar. Odur ki, hazırda ümumiyyətlə arxa asqı sistemlərində, ələlxüsus ön ötürücülü avtomobillərdə istifadə edilir. Pnevmatik (hava yastıqlı) yaylar - havalı asqı sistemlərində işlədilir və hər təkərdə hava yastığı əlavə olunur. Belə yaylar sərnişin avtobusları, yük avtomobili kimi təzyiqli hava sistemi olan ağır nəqliyyat vasitələrində istifadə edilır. Hava yastığı, qoruyucu bir qab içində hava ilə şişirdilmiş rezin balondan meydana gəlir. Avtomobilin bütün ağırlığı bu hava yastıqlarının üstündə olur. Hava yastıqları, avtomobilin kompressorundan gələn təzyiqli hava ilə şişirdilir. Sistemdə olan səviyyə nizam aparatı, kuza ilə asqı bloku arasındakı məsafənin hər mövqedə bərabər qalmasını təmin edir. Səviyyə nizam aparatı idarəetmə qolu ox ilə əlaqəlidir. Vasitə yükünün çox olması halında kuza yastıqlar üzərinə oturur, oxa yaxınlaşmaq istəyir. Yastığın çökməsiylə idarəetmə qolu, səviyyə nizam aparatı təsir balonlarına dolan havanın təzyiqinin artmasını təmin edır. Yastıq, kuza ilə ox arasında nizamlanmış məsafəyə gələnə qədər şişir. Avtomobil yükünün azalması halında hava yastıqları sərbəst qalaraq ox ilə kuza arasındakı məsafəni açmaq istəyir. Bu vəziyyətdə də idarəetmə qolu, səviyyə nizam aparatını tərs istiqamətdə təsir ilə yastıq hava təzyiqlərini lazım olduğu qədər aşağı salır. Havası endirilən yastıqlar, kuza ilə ox arasındakı nizamlanan məsafənin sabit qalmasını təmin edir. İdarəetmə qolu, səviyyə nizam aparatı ilə birlikdə çalışaraq avtomobil yükünün artması halında hava yastıqlarına verilən havanın təzyiqini artırır. Yük azalması halında yastıq hava təzyiqi aşağı salınır. Nəticə olaraq yay və kuza arasındakı məsafə hər zaman sabit qalır.
daxildir. Rezin elastik elementlәr - müasir asqılarda әlavә elastik element kimi istifadә edilir, onlar mәhdudlaşdırıcı vә ya bufer adlandırılır. Çox vaxt buferin daxilinә onun möhkәmliyini artırmaq vә onun bәrkidilmәsindә istifadә olunan metal armatur vulkanizasiya olunur. Buferlәr sıxma vә qaytarma tipli olur. Birincilәr tәkәrlәrin yuxarıya, ikincilәr isә aşağıya hәrәkәtini mәhdudlaşdırır. Әlavә rezinmәhdudlaşdırıcıların tәtbiq olunması böyük yerdәyişmәlәrdә asqının sәrtliyini artırmaqla әsas elastik elementlәrinin deformasiyasını mәhdudlaşdırır vә metalın metala zәrbәsinin qarşısını alır. Sıxma vә qaytarma buferlәri adәtәn qeyri-asılı asqılarla birlikdә, asılı asqılarda isә yalnız sıxma buferlәri istifadә edilir.
istifadә edilir. Pnevmatik elastik element armaturlaşdırılmış rezindәn balon şәklindә hazırlanır vә xüsusi kompressordan verilәn sıxılmış hava ilә doldurulur. Bu elementlərin forması da müxtәlif olur. Qolçaq tipli vә balon tipli pnevmoyastıqlar daha çox geniş yayılmışdır. Yaylar üzərinə gələn yükü yumşaldaraq tərsi istiqamətdə çatdırma vəzifəsini öz üzərinə götürən hissə amortizator adlanır (şəkil 5.9).
Avtomobil çuxurlardan keçəndə təkər asqı blokuna yaxınlaşır, yay xeyli sıxılır və yay köhnə halına dönərkən böyük bir qüvvə ilə təkəri geriyə itələyir. Bu proses heç dayanmadan davam edir və prosesə maneə törədən yalnız kiçik amortizator sistemidir.
titrəmə digər təkərə də təsir edir. Titrəmələrin çox olması olduqca diskomfort bir sürüşməyə səbəb olur. Lakin bu asqı sistemini meydana gətirən hissələri sadə olduğundan qiyməti, xərcləri aşağı, təmiri isə asan və uzunömürlüdür. Ona görə də sistem ağır nəqliyyat vasitələrində istifadə edilir.
bəzi vasitələrdə arxada da sərbəst asqı sistemi istifadə edildiyi görülür. Bu sistemin asqı sistemi iki təkər arasında birbaşa əks əlaqəsi olmadığından sağ və sol təkərlərdə dayandırılması mexanizmləri
86
müstəqil olaraq işləyir və çox daha komfortlu bir sürüş təmin edilmiş olur. Lakin bu sistemlərdə təkərlər çox hərəkətli olduğundan və bir-birləri ilə bağlı olmadıqlarından yan qüvvələrə dayanıqlılıqları daha az və aşınmaları daha asandır. Lakin minik avtomobillərdə bu sistemin istifadə edilməsi rahat bir sürüş və rahatlıq üçün əvəz olunmazdır. Ən çox istifadə edilən sərbəst asqı sistemi MacPherson sistemidir.
Şəkil 5.10. Sərbəst asqı sistemi
Asqılar - yarımsərt və yumşaq tipdə olur. Yarımsərt asqılar əksər traktorlarda, yumşaq (elastik elementləri olan) asqılar isə avtomobil və digər sürətli avtomobillərdə istifadə olunur. Asqının istiqamәtlәndirici elementi - itәlәyici, reaktiv vә yan qüvvәlәri körpüdәn çәrçivәyә vә әksinә ötürmәk üçün istifadә edilir. Əyləclama zamanı əyləc qüvvәsi tәkәrlәrdәn çәrçivәyә istiqamәtlәndirici elementlәrlә ötürülür. İstiqamәtlәndirici elementlәr yalnız uzununa vә eninә qüvvә vә anları ötürmür, o, tәkәrlәrin çәrçivәyә (kuzova) nәzәrәn yerdәyişmәsinin xarakterini dә müәyyәn edir. İstiqamәtlәndirici elementlәrin konstruksiyasına görә asqılar iki әsas qrupa bölünür: asılı vә qeyriasılı asqılar (Şəkil 5.11). Asılı asqının sәciyyәvi xüsusiyyәti, oxun sağ vә sol tәkәrini birlәşdirәn sәrt tirin olmasıdır, bunun da nәticәsindә onlardan birinin eninә müstәvidә hәrәkәti digәrinә ötürülür.
a) b) Şəkil 5.11. Asılı (a) və qeyri-asılı (b) asqının iş sxemi
amortizatorla tәmin edilir. Asqısı sadә konstruksiyalı, etibarlılığı yüksәk, çox böyük yüklәnmәyә davam gәtirdiyindən yük avtomobillәrindә geniş istifadә edilir. Qeyri-asılı asqıda bir oxun tәkәrlәri öz aralarında birbaşa әlaqәlənmir və bir-birindәn asılı olmadan yerlәşdirilir. Qeyri-asılı asqıda tәkәrlәrin yerdәyişmәləri birbaşa ötürülmür, tәkәrin yola vә kuzova nәzәrәn hәrәkәtinә görә qeyri-asılı asqılar: tәkәrlәri hәm eninә vә hәm dә uzununa yerdәyişmә edәn asqılara bölünür. Ressor vәrәqlәri arasındakı sürtünmә kuzovun rәqslәrini söndürmәyә dә kömәklik edir vә bәzi hallarda asqıda amortizatorsuz keçinmәyә imkan verir. Ressor asqısı sadә konstruksiyaya, lakin böyük kütlәyә malik olur, buna görә dә o, daha çox yük avtomobillәrindә vә bәzi artırılmış minik avtomobillәrindә istifadә edilir. Ressor asqılarının kütlәsini azaltmaq vә hәrәkәt sәlisliyini artırmaq üçün bәzәn az vәrәqli vә ya bir vәrәqli ressordan istifadә edilir. Vәrәqli ressorun әsas üstünlüyü asqının elastik vә istiqamәtlәndirici elementi funksiyasını aparmasıdır.
● Asqının tiplərinə aid 3 şəkil tapın və onların müqayisəli təqdimatını hazırlayın. ● Müxtəlif konstruksiyalı 3 avtomobil adını nümunə göstərin və asqının növlərinə görə üstün cəhətlərinin təqdimatını hazırlayın. ● Asılı və qeyri asılı asqıların maketini hazırlayın. 5.2.3. Qiymətləndirmə Öyrənmə prosesinə bağlı olan qiymətləndirmə meyarı: Yüklə 0,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|