TəLİm və TƏRBİYƏ prosesiNİn həyata keçİRİLMƏSİ Layihə Avropa İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilir

Modulun adı: Təlim və tərbiyə prosesinin həyata keçirilməsi 
139 
Məktəbdaxili qiymətləndirmə növlərinin (diaqnostik, formativ, summativ) xarakterik 
xüsusiyyətləri aşağıdakı cədvəl 3.1
-
də ümumiləşdirilir:
Qiymə
t-l
əndirmə
növlə
ri 
Tədris ilində
nə
zaman aparılır (vaxtı 
v
ə
tezliyi)
UÜsullar
Fəaliyyət növlə
ri 
1. Diaqnostik
Iİlin ə
vv
əlində, 
ortasında, axırında 
Söhbət, davranışın 
müşahidəsi, 
müsahibə, sorğu, 
r
ə
sm v
ə
yazı 
işlərinin təhlili, 
özünü
-
qiymə
tl
əndirmənin 
t
əhlili, müə
llim v
ə
valideynlə
rd
ən ə
ld
ə
olunan 
m
əlumatların təhlili. 
Iİmlalar, inşalar, 
şifahi cavablar və
yazılı tapşırıqlar, 
oyunlar, rə
sm 
çəkmə, müə
llim v
ə
valideynlə
rl
ə
ə
m
ək
-
daşlıq və
s. 
2. Formativ
Hər ay və
ya hə
r 
bölmə
d
ən sonra 
Yoxlama 
köçü rmə
l
əri, imlalar, 
qrammatik və
m
əntiqi tapşırıqlar, 
inşalar, şifahi 
cavablar, rollu 
oyunlar və
s. 
Müşahidə, sorğu, 
şifahi təqdimat, yazı 
işlərinin təhlili, test 
tapşırıqlarının 
nəticə
l
əri. 
3. Summativ
Tədris vahidinin, 
yarımilin və
ilin 
s
onunda
R
əsm çəkmək, 
informasiyanın 
t
əhlili, təqdimat, 
hekayə
yazmaq, 
qəzet hazırlamaq və
s.
Şifahi təqdimat, 
testlər, nailiyyə
tl
ərin 
nümayişi.
Cədvəl 3.1. Qiymətləndirmə növlərinin əsas xüsusiyyətləri 
Cədvələ istinad edərək məktəbdaxili qiymətləndirmənin
əsas xüsusiyyətlərini 
öyrənməklə onların müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsi mümkündür. Diaqnostik, formativ 
və summativ qiymətləndirmə növlərinin bir
-
birindən fərqləndirilməsi, onların daha 
dərindən mənimsənilməsinə və səmərəli tətbiqinə kömək göstərir.
3.1.2. Qiymətləndirmə vasitələrinə verilən tələblər
Qiymətləndirmə vasitəsi ilə bilik, bacarıq və dəyərlər qiymətləndirilir. 
Qiymətləndirmə vasitələri şagirdlərin bilik, bacarıq və dəyərlərini müşahidə və təhlil 
etməyə imkan verir.
Qiymətləndirmə vasitəsini hazırlayarkən müəllim onun şagirdlərin nəyisə nümayiş 

---

Modulun adı: Təlim və tərbiyə prosesinin həyata keçirilməsi 
140 
etdirmələrinə diqqət etməlidir. Qiymətləndirmə vasitəsinin effektivliyi və səmərəliyinə 
maksimal diqqət verilməlidir. Çünki o, şagirdlərin həqiqətən nəyə ehtiyacı olduğunu 
nümayiş etdirməsinə şərait
yaratmalıdır. Qiymətləndirmə vasitəsi bir sıra elementləri ölçür. 
Eyni zamanda müəllim nəyi ölçməyə çalışdıqlarını dəqiq müəyyən etməlidir. Təlim 
nailiyyətlərinin (bilik, biliyin tətbiqi) və təlimə təsir edən digər faktorların (davranış, 
münasibət, çalışqanlıq
motivasiya) ölçülməsi bir
-
birindən ayrı aparılmalı və ayrılıqda təhlil 
edilməlidir.
Qiymətləndirmə vasitəsi müşahidə olunandır. Qiymətləndirmənin məqsədi elə bir 
vəziyyət yaratmaqdır ki, burada şagirdin davranışını müşahidə etmək mümkün olsun. 
Müşahidə bir sıra formalarda aparılır. Bura görülənlər və ya eşidilənlər aiddir.
Qiymətləndirmə vasitələrinin verdiyi məlumatlar qeydə alınır. Şagirdin fəaliyyət 
nəticələri ifadə edilən olmalıdır. Qiymətləndirmə vasitəsini hazırlayarkən müəllimlər 
qiymətləndirmənin nəticələrinin asan qeydə alına bilməsini diqqətdə saxlamalıdır. 
Vasitənin hazırlanması zamanı nəticələrin necə izah edilməsi üçün aydın meyarlar müəyyən 
edilməlidir.
Qiymətləndirmə vasitəsi hazırlanarkən aşağıdakı prinsiplər nəzərə alınır:
1.
Qiymətləndirmə əvvəlcədən planlaşdırılır. Dərs zamanı qiymətləndiriləcək 
fəaliyyəti 
planlaşdırmaq 
üçün 
məqsədlər 
müəyyən 
edilir. 
Hansı 
qiymətləndirmələrdən və neçə vaxt ərzində istifadə ediləcəyi planlaşdırılır. 
Qiymətləndirmə təlim nəticələrini əhatə etməlidir;
2.
Təlim fəaliyyətində şagirdin səviyyəsini düzgün müəyyənləşdirmək üçün prosesdə 
tez
-
tez qiymətləndirmə aparılır. Qiymətləndirmələrin tez
-
tez aparılması sinifdə 
olan inkişafı müəyyənləşdirməyə və bunun vasitəsilə təlim metodologiyasına dair 
zəruri qərarları qəbul etməyə imkan verir.
3.
Fərqli qiymətləndirmə vasitələrindən istifadə olunur. Şagirdlərin hamısı öz 
qabiliyyətini konkret bir şəkildə göstərə bilmir. Bəzi şagirdlər yazı işlərini lazımi 
səviyyədə yerinə yetirir, digər şagirdlər konkret layihə üzərində işləyərkən özünü 
göstərə bilir. Ona görə də qiymətləndirmə vasitələrini hazırlayarkən yaradıcılığa 
diqqət edilməlidir.
4.
Qiymətləndirmə nəticələri qeydə alınmalıdır. Qiymətləndirmə nəticəsində 
şagirdlərin təlim fəaliyyəti haqqında qeydlər vaxtında və düzgün aparılmalıdır. 
Qiymətləndirmənin tarixi, vaxtı, təsviri, şagirdlər barədə məlumat və ayrı
-
ayrı 
şagirdlərin göstəriciləri ilə bağlı əlavə qeydlər dəqiq olmalıdır. Düşüncələr, 
qənaətlər qiymətləndirmə zamanı yazıldıqda subyektivlik azalır, obyektivlik 
yüksəlir.
5.
Nailiyyətlərin qiymətləndirilməsi zamanı nailiyyət faktorları (davranış, münasibət, 
çalışqanlıq, motivasiya) arasında fərqi müəyyən etmək zəruridir.
6.
Hər bir qiymətləndirmənin nisbi çəkisi aydın şəkildə müəyyən edilməlidir.
7.
Fəaliyyət meyarlarını əhatə edən rubriklər hazırlanmalıdır. Onlara yoxlama işləri, 
testlər, şifahi sorğu, ranq üzrə dərəcələmə, rubriklər, praktik işlər, laboratoriya 

---