Gezekles dánekerler
Birgelkili aǵzalardı yamasa jay gáplerdi gezekleslik mánide baylanıstıratuǵın dánekerlerge gezekles dáneker delinedi.
Gezekles dánekerlerdiń xızmetin gá, gáhi, bir, birese, birde, gáde, geyde, bazda, ári dánekerleri atqaradı.
Gezekles dánekerler de, kóbinese birgelkili aǵza hám jay gápler menen tákirarlanıp keledi.
Bunday jaǵdayda tákirarlanǵan birgelkili aǵzalardıń aldınan jazıwda útir qoyıladı. Mısalı: Ol gá túrgelip, gá júrdi, gá otırıp, gá jattı. (A. B.)
Baǵındırıwshı dánekerler haqqında túsinik
Óz ara bir-birine baǵınatuǵın jay gáplerdi baylanıstıratuǵın dánekerlerge baǵındırıwshı dáneker delinedi. Baǵındırıwshı dánekerlerdiń xızmetin sebebi, óytkeni, nege deseń, ne degende, sonlıqtan, sol sebepli, sonıń ushın, nátiyjede, sonıń nátiyjesinde, eger, eger de t.b . dánekerler atqaradı.
Baǵındırıwshı dánekerler jay gáplerdi baylanıstırıw mánisine hám xızmetine qaray úshke bólinedi: 1) sebep dánekeri; 2) nátiyje dánekeri; 3) shárt dánekeri.
Sebep dánekerleri
Jay gáplerdi óz ara sebep mánisinde baylanıstıratuǵın dánekerlerge sebep dánekeri delinedi.
Sebep dánekerleriniń xızmetin sebebi, óytkeni, nege deseń, nege degende dánekerleri atqaradı. Jazıwda sebep dánekerleriniń aldınan útir qoyılıp jazıladı. M ı sa l ı: Bala soqpaq penen úyler tárepke qaray juwırıp ketti, sebebi ol avtolavkanıń kiyatırǵanın xabarlaǵısı keldi. (Sh. A.)
Bunda birinshi jay gáptegi is-hárekettiń isleniwine, ekinshi jay gáptegi is-háreket sebepshi, yaǵnıy balanıń úyge qaray juwırıp ketiwine avtolavkanıń kiyatırǵanı sebepshi.
Nátiyje dánekerleri
Jay gáplerdegi is-háreketlerdiń biriniń biri isleniw nátiyjesin bildiretuǵın dánekerlerge nátiyje dánekerler delinedi.
Nátiyje dánekerleriniń xızmetin sonlıqtan, sol sebepli, sonıń ushın, nátiyjede, sonıń nátiyjesinde dánekerleri atqaradı.
Nátiyje bildiriwshi dánekerler is-hárekettiń nátiyjesi bolǵan gáptiń aldında keledi.
Jazıwda nátiyje dánekerlerdiń aldına útir qoyıp jazıladı. Mısalı: Kún ayaz edi, sol sebepli bala qalıń kiyingen.
Bundaǵı birinshi gáptegi is-háreket ekinshi gáptegi ishárekettiń isleniw nátiyjesin bildiredi.
Dostları ilə paylaş: |
